نفوذ روسیه و چالش هژمونی غرب در حوزه دریای سیاه

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

روح اله منعم ¹ (دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل، گروه روابط بین‌الملل، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)
ارسلان قربانی ² (استاد تمام گروه روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی)
رضا سیمبر ³ (عضو هیئت علمی و دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/06/30 تاریخ پذیرش : 1397/06/30 تاریخ انتشار : 1397/06/30

کلید واژه: روسیه, نفوذ, ایالات متحده, حوزه دریای سیاه, نظم هژمونیک غربی,

چکیده مقاله :

این مقاله به نفوذ روسیه در حوزه دریای سیاه و چالشی که در نتیجه آن برای گسترش نظم هژمونیک تحت رهبری ایالات متحده در دوره پس از جنگ سرد در این حوزه ایجاد شده است متمرکز است. پس از فروپاشی و تجزیه شوروی، پویش های امنیتی جدیدی در منطقه دریای سیاه پدیدار شده است، این حوزه تا پیش از فروپاشی شوروی، شامل دولت های شوروی، بلغارستان، رومانی و ترکیه می شد، که در پی تجزیه شوروی، اوکراین و گرجستان نیز به دولت هایی مستقل در منطقه دریای سیاه تبدیل شده اند و فراتر از آن استقلال دولت های آسیای مرکزی و قفقاز به گسترش پویش های امنیتی و روندهای اقتصادی را در حوزه دریای سیاه تقویت کرده است، بر این اساس روسیه کنترل عصر جنگ سرد بر معادلات امنیتی حوزه دریای سیاه را از دست داده است و به شیوه ای جدید در صدد بسط نفوذ خود در این حوزه در مقابله با گسترش نفوذ ایالات متحده برآمده است که در شکل نظم هژمونیک غربی تحت رهبری خود بویژه ناتو و نهادهای اروپایی دنبال می شود.

چکیده انگلیسی:

Following the collapse of the Soviet Union in 1991, the Black Sea region was less geostrategically significant from a Western perspective, but it remained instrumental in shaping Russia’s concept of its “near abroad.” For Russia to achieve these long-term objectives, its supremacy in the Black Sea is a critically enabling factor. The unique geography of the region confers several geopolitical advantages to Russia in its confrontation with the West. As such, the Kremlin has sought measures to strengthen its hold over the region. Firstly, it has sought to weaken NATO’s ties to the regional states, working to drive wedges into these relationships, and using military force when necessary to stop the Alliance’s expansion. Secondly, it has been expanding its military capabilities in order to challenge NATO’s presence in the region and ultimately dominate the Black Sea.Russia has pursued highly aggressive policies in order to secure its dominance over the Black Sea region. What Moscow must bear in mind however, is that control over the region is not an end in itself, but the means to achieve a greater objective – to keep out NATO interference. In this regard, Russia’s measures have somewhat backfired. Concerned over Russia’s rising belligerence, NATO at the recent Warsaw Summit pledged to increase Allied military presence in the region. Besides strengthening Allied capabilities in the air, land, and sea, there will be increased allied visits to Romanian and Bulgarian ports, and enhanced inter-Alliance training and exercises.

منابع و مأخذ:

منابع:

-      برژینسکی، زبیگنیو. (1392). پس از سقوط: بازیگران قدرت و سیاست صحنه شطرنج جهان. ترجمه امیرحسین توکلی. تهران: نشر سبزان.

-      ونت، الکساندر. (1384). نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل. ترجمه حمیرا مشیرزاده. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-      پریماکوف، یوگنی. (1391).  دنیا بدون روسیه. ] بی‌جا[: ایراس.

-      مشیرزاده، حمیرا. (1385). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.

-      تیزتک، علی. (1388). «راهبرد امنیت ملی فدراسیون روسیه تا سال 2020». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره یازدهم، شماره 66، صص. 218-191.

-      دهشیار، حسین. (1393). «سیاست خارجی روسیه در قبال اکراین: گریزناپذیری بحران». فصلنامه روابط خارجی. دوره ششم، شماره اول، صص.121- 83.

-      دهشیار، حسین. (1393). ریشه های رویارویی روسیه و آمریکا در بحران اوکراین. فصلنامه سیاست جهانی. دوره سوم، شماره سوم، صص.190-161.

-      زهرانی، مصطفی و تیمور فرجی لوحه‌سرا. (1393). «منابع بین‌المللی راهبرد امنیت ملی 2020 فدراسیون روسیه». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. دوره بیستم، شماره 85،  صص. 95-6.

-      شاپوری، مهدی. (1393). «بحران اکراین و کارکردهای آن برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». پژوهشنامه دفاع مقدس. دوره سوم، شماره 9.

-      کولایی، الهه و مهناز گودرزی. (1394). «تأثیر تحولات روابط ارمنستان و ترکیه بر روابط ارمنستان و ایران». فصلنامه ژئوپلیتیک. دوره یازدهم. شماره 1، صص.70-38.

-      کرمی، جهانگیر. (1390). «معامله بزرگ در روابط روسیه و آمریکا دوره مدودیف و اوباما». فصلنامه مطالعات جهان. دوره اول، شماره1، صص.100-71.

-      واعظی، محمود. (1384). «الگوی رفتاری آمریکا و روسیه در فرایند سیاسی اوراسیا». فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. دوره سیزدهم، شماره 49.

-      نوری، علیرضا. (1389). «چیستی اندیشه «قدرت بزرگ» در سیاست خارجی روسیه». فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز. دوره شانزدهم، شماره 71، صص.162-133.

-      سریع القلم، محمود. (1396). «نظام بین‌الملل و ژئوپولیتیک جدید خاورمیانه. قابل دسترس در سایت دیپلماسی ایرانی.

-     مرادی، آیت‌اله (مترجم). (1386). «بلغارستان، پایگاه‌های آمریکا و ژئوپلیتیک دریای سیاه». قابل دسترس در سایت ایراس.

 

-      Aslund, Anders and Andrew Kuchins. (2009). The Russia Balance Sheet. Washington, DC: Peterson Institute for International Economics.

-      Burchill, Scott [et al]. (2005). Theories of International Relations, Palgrave, Macmillan.

-      Talbott, Strobe. (2003).

-      The Russia Hand a Memoir of Presidential Diplomacy. New York: Random House.

-      Van Evera, Stephen. (1999). Causes of war: Power and the roots of conflict. [s.l.]. Cornell University Press.

-      Wheatley, Jonathan. (2005). Georgia from National Awakening to Rose Revolution: Delayed Transition in the Former Soviet Union.  [s.l.], Routledge.

-      Ambrosio, Thomas. (2007). “Insulating Russia from a colour revolution: How the Kremlin resists regional democratic trends”. Democratisation. Vol.14 (2), Pp. 232-252.

-      Bacon, Edwin. (2012). “Public political narratives: developing a neglected source through the exploratory case of Russia in the Putin-Medvedev era”. Political Studies, Vol. 60(4). Pp. 768-786.

-      Biersack, John and Shannon O’Lear. (2014). “The Geopolitics of Russia's Annexation of Crimea: Narratives, Identity, Silences, and Energy”. Eurasian Geography and Economics. Vol.55 (3), Pp. 247-69.

-      Campante, Filipe R. and Davin Chor. (2012). “Why was the Arab world poised for revolution? Schooling, economic opportunities, and the Arab Spring”. The Journal of Economic Perspectives. Vol.26 (2). Pp. 167-187.

-      Cheterian, Vicken. (2008). “The August 2008 War In Georgia: From Ethnic Conflict to Border Wars”. Central Asian Survey. Vol.28 (2), Pp. 155-170.

-      Hopf, Ted, (1998). “The Promise of constructivism inInternational Relations Theory”. International Security. Vol. 23(1).

-      Snetkov, Aglaya. (2012). “When the internal and external collide: a social constructivist reading of Russia's security policy”. Europe-Asia Studies. Vo. 64(3).

-      Sussman, Gerald, and Sascha Krader. (2008). “Template revolutions: Marketing US regime change in Eastern Europe”. Westminster Papers in Communication and Culture. Vol. 5(3).

-      Zvi, Magen and Olena, Bagno-Moldavsky. (2011). “New Directions in Russia’s Foreign Policy: Implications for the Middle East”. Strategic Assessment, Vol. 13(4), pp.73-84.

-      Callahan, Thomas. (2015). “Russia's Legislature, Prosecutors Tighten the Screws on Online Expression”. Available at: https://rightswireblog.org/category/summer-fellows-program/.

-      Schmemann, Alexander and Cory Welt. (2012). “Dividing Lines in Russian Politics and Foreign Policy”. available at:  www.ponarseurasia.org/.../dividing-lines-russian-politics-and-foreign-policy. (Accessed on: 02/11/2014).

-      Security Council - Veto List. (2016). Dag Hammarskjöld Library. available at: http://research.un.org/en/docs/sc/quick.

-      Vasiliev, Alexander. (2010). “the Black Sea Region in Turkish Foreign Policy Strategy: Russia & Turkey on the Black Sea”. available at: https://carnegieendowment.org/2010/10/25/black-sea-region-in-turkish-foreign-policy-strategy-russia-and-turkey-on-black-sea-event-3160

-      World Report 2015: Russia. Human Rights Watch. (2015). available at: www.hrw.org/world-report/2015/country-chapters /russia.