تحول در مفهوم اصل عدم مداخله در حقوق بین‌الملل
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
1 - عضو هیئت علمی دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران
کلید واژه: حاکمیت, مداخله بشر دوستانه, واژگان کلیدی: اصل عدم مداخله, دفاع مشروع پیشگیرانه, اصل عدم توسل به زور,
چکیده مقاله :
چکیده "اصل عدم مداخله" در امور داخلی کشورها یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل است که به موجب این اصل عام کشورها از دخالت در امور یکدیگر منع شدهاند. رعایت اصل مذکور موجب حفظ حاکمیت و استقلال کشورها و نتیجتاً صلح و امنیت بین‌المللی خواهد بود. واضغان منشور ملل متحد سعی نمودند که با تکیه بر اصل "عدم توسل به زور" دولتها را از مداخله در امور یکدیگر بازدارند. واگذاری مسئولیت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی به اعضای دائم شورای امنیت موجباتی را برای مداخله این سازمان در امور داخلی کشورها در مواردی خاص فراهم آورد. جامعه بین‌المللی در خلال جنگ سرد تلاش نمود که اصل "منع مداخله" را تا حدودی رعایت نماید. بعد از فروپاشی شوروی، شورای امنیت با تفسیر گسترده از مفهوم صلح و امنیت بین‌المللی، صلح داخلی را با صلح بین‌المللی مرتبط دانست و بدین ترتیب نسبت به رخدادهایی چون نقض حقوق بشر و فجایع انسانی در قلمرو دولتها احساس تکلیف و مسئولیت نموده و اقدام به مداخله نظامی در کشور ناقض حقوق انسانی نمود. به این ترتیب اصل "عدم مداخله" تا حدودی تضعیف گردید. بعد از وقایع 11 سپتامبر 2001 شورای امنیت خود را در قبال مسائلی چون مبارزه با "تروریسم بین‌المللی" و ممانعت از تکثیر سلاحهای کشتار جمعی مسئول دانست و در مقام یک مرجع قانون‌گذاری بین‌المللی و با تصویب دستورالعمل‌‌های عام برای کشورها وارد قلمرو و داخلی آنها گردید. همچنین ایالات متحده آمریکا با اتخاذ دکترین دفاع مشروع پیشگیرانه اعلام نمود که خود را ملتزم به رعایت ضوابط ناظر بر عدم کاربرد زور در منشور ندانسته و در صورت به خطر افتادن منافع آمریکا خود رأساً اقدام می‌‌نماید. نتیجه رویکرد جدید آمریکا، مداخله نظامی در کشورهایی مثل عراق و افغانستان از اعتبار تنها مرجع حفظ صلح و امنیت بین‌المللی کاست و اصل "عدم مداخله" را نیز خدشه‌دار نمود. در حال حاضر با معرفی اصول حقوق بشر به عنوان قاعده آمره، از نظر حقوقی نه تنها حکومتها بایستی آن را رعایت نمایند بلکه در خاتمه دادن به نقض آن نیز مکلف شدهاند. مسئولیت اولیه حمایت از مردم به عهده دولت است. چنانچه دولتی نتواند و یا نخواهد از اتباع خود و یا جمعیت قربانی در قلمرو خود حمایت نماید. نظریه "مسئولیت بین‌المللی حمایت" جایگزین اصل "عدم مداخله" می‌گردد بر اساس این نظریه همه دولتها مسئولیت حمایت از افراد تحت ستم را در چارچوب مقررات منشور بر عهده خواهند گرفت.
Abstract The principle of “non-intervention" in internal affairs of countries is one of the fundamental principles of international law upon which, the countries are prohibited to intervene in the internal affairs of each other. Respecting this principle would result in the sovereignty and independence of the countries and also maintains international peace and security. The constituents of UN Charter attempted to prevent the governments from interfering in each other's affairs based on the principle of the "non-use of force". Assigning responsibility for maintaining international peace and security to the Security Council provided the permanent members of the council means to intervene in the internal affairs of countries in special cases. During the Cold War, the international community tried to obey the "non-intervention" principle to some extent. After the Soviet Union’s collapse, the Security Council, with a broad interpretation of the concept of "peace and international security", considered "internal peace" and "international peace" associated. Thus, it felt responsible for the events such as human rights violation and humanitarian disasters happening inside the field of duty and responsibility of states and territories and also, attempted to take action by military intervention in the countries that violate human rights. As a result of these, the principle of "non-intervention" was somehow weakened. After the event of Sept-11, the Security Council felt responsible to confront international terrorism and prevent the spreading of the mass destructive weapons. Moreover, as an international legislative center, by conducting rules and guidelines, it entered the territorial affaires of the countries. Furthermore, the United States, by referring to strategy of "preventive self-defense", announced that they are no more pledged to the terms of non- use of force in the UN Charter and in the condition of mistreat to its security, the United States will take action by itself. The result of new American approach and the military intervention in countries like Iraq and Afghanistan reduced the credibility of the Security Council and it also hurt the principle of "non-intervention". Recently, with the introduction of human rights principles as rules of "jus covens", the governments not only have to maintain, but also are obliged to end their violations. The government’s primary duty is to support their people. If a government cannot or is not willing to protect its own nationals or victim populations in the territory that has the possession of, the principle of “international responsibility for protection" will replace the principle of "non-intervention". Based on this theory, all governments will accept the responsibility to support the oppressed people based on the Charter of the UN.
منابع
1– ابراهیمی، شهروز. (1382)، تحدید حاکمیت ملی دولتها با مداخله‌گرایی سازمان ملل بعد از جنگ سرد، فصلنامه سیاست خارجی، سال هیجدهم، شماره 1.
2– احمدی، کوروش. (1377)، شکل‌گیری و تکوین عملیات حفظ صلح، مجله سیاست خارجی، سال دوازدهم شماره 10.
3– آسایش طلب طوسی، محمد کاظم، (1381)، سیاست خارجی آمریکا در قبال عراق پس از 11 سپتامبر، فصلنامه سیاست خارجی، سال شانزدهم، شماره 3.
4– افتخار جهرمی، گودرز، (1375)، حاکمیت دولتها و محدودیت منشور ملل متحد، مجله تحقیقات حقوقی شماره 18
5– آقایی، سید داود، (1375)، عملکرد شورای امنیت در قبال بحران سومالی، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 106 – 105.
6– آقایی، قاسم. (1383)، مداخله بشر دوستانه از ممنوعیت تا ضرورت، نشریه پژوهش حقوق و سیاست، سال ششم، شماره 11.
7– آلن آکنل، لاری. (1382)، مشروعیت توسل به زور علیه عراق، بررسی نظریه پیش‌دستی دفاع از خود، ترجمه سید حسین سادات میدانی، فصلنامه سیاست خارجی، سال هفدهم، شماره 1.
8– امین‌زاده، الهام، (1378)، مناطق پرواز ممنوعه و عملکرد شورای امنیت سازمان ملل متحد، فصلنامه سیاست خارجی، سال سیزدهم، شماره 4.
9– امینی‌نیا، عاطفه. (1386)، نقش نوین شورای امنیت در پرتو حوادث تروریستی 11 سپتامبر، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و یکم، شماره 1.
10– ترک‌‌نژاد، بهروز. (1382)، جنگ عراق، نقض حقوق بین‌الملل، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، 192 – 191.
11– جلنان، مایکل، (1382)، علل ناکامی شورای امنیت، ترجمه: علی فهیم دانش، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، 190 – 189.
12 – ذوالعین، نادر. (1389)، تأثیر وقایع عراق در توسعه حقوق بین‌الملل، فصلنامه سیاست خارجی، سال چهاردهم، شماره 4.
13 – سجادپور، سید محمد کاظم، (1380)، ایران و یازده سپتامبر، چارچوبی مفهومی برای درک سیاست خارجی، فصلنامه سیاست خارجی، سال یازدهم، شماره 4.
14 – شریفی، محسن، (1382)، تحول مفهوم دفاع مشروع در حقوق بین‌الملل، با تأکید بر تحولات بعد از 11 سپتامبر 2001، سیاست خارجی، سال هفدهم، شماره 1.
15 – شفیعی، محمد، (1375)، بررسی مشروعیت دخالتهای نظامی بشر دوستانه از دیدگاه حقوق بین‌الملل، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌الملل، شماره 20.
16 – صادقی حقیقی، دیدخت، (1381)، مروری اجمالی بر اقدامات مجمع عمومی و شورای امنیت در مقابله با تروریسم بین‌المللی، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، سال هفدهم، شماره سوم و چهارم.
17 – صادقی حقیقی، دیدخت، (1383)، هجمه نظامی آمریکا به عراق و اشغال آن از منظر حقوق بین‌الملل، مجله ندای صادق، سال نهم، شماره 36.
18 – صفایی، حسین، (1367)، مداخله در امور کشورهای دیگر از دیدگاه حقوق بین‌الملل، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌الملل، شماره نهم.
19 – ضیایی بیگدلی، محمدرضا. (1380)، نگرشی نو به مفهوم مداخله بشر دوستانه، مجله پژوهش حقوق و سیاست، سال سوم، شماره 5.
20 – عباسی اشلقی، مجید، (1380)، مداخله بشر دوستانه و اصل عدم مداخله، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 170 – 169.
21 – فرهادی‌نیا، حمید، (1374)، مداخله بشر دوستانه، بیم و امیدها، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 92 – 91.
22 – کاسسه، آنتونی، (1380)، مشروعیت بین‌المللی اقدامات بشر دوستانه قهرآمیز در جامعه جهانی، ترجمه جعفر سروری، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 170 – 169.
23 – کلارک، دبلیو، (1382)، دلایل واقعی جنگ با عراق: تحلیل کلان اقتصادی و ژنو استراتژیک از حقایق ناگفته، ترجمه: غلامعلی پاشازاده، ماهنامه خلیج فارس، سال چهارم، شماره 36.
24 – ممتاز، جمشید، (1379)، مداخله بشر دوستانه ناتو در کوزوو و اصل عدم توسل به زور، ترجمه: مرتضی مختاری امین، فصلنامه سیاست خارجی، سال چهاردهم – شماره 1.
25 – میرزایی ینگجه، سعید، (1373)، نظام امنیت دسته جمعی در میدان آزمایش، اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 86 – 85.
26 – موژن، ژاک، (1377)، مداخله بشر دوستانه، ترجمه: محمد صور اسرافیل، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، شماره 32.
28 – کاسسه، آنتونی، (1370)، حقوق بین‌الملل در جهانی نامتحد، ترجمه: مرتضی کلانتریان، دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، چاپ اول.
29 – ضیایی بیگدلی، محمدرضا، (1380)، حقوق جنگ، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ دوم.
30 – قاضی، ابوالفضل، (1368)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
31- Brawnlie, yan. (1998), Princeiples of public International lwa, 5th edn, oxford university press.
32- Encyclopedia of public International lwa, North Holland Company. Vol.3 (A – m)
33- Ghali, Boutros,(1992), An agenda for peace, 1992, United nations, 1922, U.N. Doc. A/47/277.S/24111.
34- I.C.J Reports 1949
35- I.C.J Reports 1949, Corfu channel case, Judgment of April 9th, 1949.
36- I.C.J Reports, 1978.
37- I.C.J yearbook, 1988.
38- I.L.C Reports 1966 II Commentary.
G.A.Res
G.A. Res 2131 (xx). 1965
G.A. Res 2625 (xxv). 1970
G.A. Res 3281 (xxIx). 1974
G.A. Res 39/3314 1974.
S.C. Res. 217. 1965
S.C. Res. 232. 1966
S.C. Res. 418. 1977
S.C. Res. 487. 1981
S.C. Res. 688. 1991 to 2011
U.N. Doc/S/24888/1992