مطالعه تطبیقی سیاست خارجی ایران و عربستان در بحران‌های یمن و سوریه بر اساس مدل مکعب بحران

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

فرزاد جهان بین ¹ , محمدجواد فتحی ²

1 - استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری آینده پژوهی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/07/29 تاریخ پذیرش : 1399/08/29 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: ایران, سوریه, یمن, عربستان, مکعب بحران,

چکیده مقاله :

سوریه ویمن اکنون کانون‌های فعال‌ ناآرامی‌ درمنطقه‌ی غرب آسیا هستند وایران وعربستان نیز برجسته‌ترین کنشگران نقش‌آفرین دراین بحران‌ها می‌باشند.مسئله‌ی‌حائزاهمیت ادراک‌والگوی‌مدیریتی این دو کشورجهت کنترل تحولات است.پژوهش حاضردرصددپاسخ به این-سؤال است‌که مطابق الگوی مکعب‌بحران،ایران وعربستان چه ادراکی نسبت‌به‌بحران‌های‌سوریه ویمن دارندتحولات این‌کشورها راچگونه مدیریت‌کرده‌اند؟فرضیه‌ی پژوهش این است که به ‌واسطه‌ی اینکه سوریه‌منطقه‌ی نفوذ ایران بوده ویمن حیاط خلوت عربستان،لذا مطابق سه مؤلفه‌ی اصلی مکعب بحران یعنی تهدید،زمان وآگاهی،ادراک این دو کشورنسبت به‌بحران‌های مذکورمتفاوت است.بحران‌سوریه‌به عنوان حلقه واسط محورمقاومت برای ایران دروضعیت حاد وتهدیدآمیزیعنی نقطه‌یAقراردارد،منتها بحران یمن با توجه به فاصله‌ی‌جغرافیایی‌نسبت به‌خط مستقیم محورمقاومت و سطح تهدید نازل‌تر برای ایران،درنقطه‌یCمکعب قراردارد.ازسوی دیگرعربستان وقوع بحران سوریه رایک فرصت قلمداد کرده،به همین خاطر در نقطه‌یC قرار دارد،بحران یمن یکی ازحادترین وتهدیدآمیزترین مسائل برای عربستان است‌ودر نقطه‌ Aقراردارد.یافته‌های پژوهش نشانگر این است که سیاست خارجی عربستان وایران دربحران‌های سوریه ویمن حائزیک تضاد عمیق است بحران یمن یک کارت بازی سیاسی برای ایران است‌ودرمقابل‌عربستان‌بحران سوریه‌رافرصت‌مطلوبی‌تلقی‌می‌کند.الگوی‌مدیریتی‌هرکدام‌ازاین-دوکشوردرحیاط‌خلوت‌ومناطق‌حیاتی نفوذخود،سخت وتهاجمی است ودربحران‌های باسطح تهدیدخفیف،الگوی غیرتهاجمی ونرم راتحولات مطلوب‌‌تر می‌دانند.عربستان بحران‌های سوریه ویمن رابه ترتیب مطابق الگوی نرم‌وسخت مدیریت کرده وبالعکس ایران این بحران‌هارابرطبق الگوی سخت‌ونرم مدیریت نموده است.پژوهش حاضرذیل مطالعات کیفی قرارگرفته وضمن بهره‌گیری‌ازرویکرد تطبیقی،داده‌ها را به صورت توصیفی ـ تحلیلی مورد مداقه وامعان نظر قرار داده است.

چکیده انگلیسی:

Syria and Yemen are now active focal points of unrest in the West Asian region, and Iran and Saudi Arabia are the most prominent actors in the crisis. An important issue for understanding and managing these two models. The country is in control of developments. The present study seeks to answer the question of how the crisis in Iran and Saudi Arabia is perceived in terms of the crisis in Syria and Yemen and how they have managed the developments in these countries. The region is Iran's influence and Yemen is Saudi Arabia's backyard, so according to the three main components of the crisis, namely threat, time and awareness, the two countries differ in their perceptions of these crises. Iran is in an acute and threatening situation at point 'A', but the Yemeni crisis is due to the geographical distance from the direct line. The axis of resistance and the lower threat level for Iran is at the "C" point of the cube. On the other hand, Saudi Arabia considers the Syrian crisis an opportunity, so it is at the "C" point, the Yemeni crisis One of the most acute and threatening issues for Saudi Arabia is at point "A". Research findings indicate that Saudi Arabia and Iran's foreign policy is in sharp conflict with the Syrian and Yemeni crises; .

منابع و مأخذ:

• اخوان کاظمی، مسعود و محمدی، محمدکریم (1396). «تحلیل نقش بازیگران و گفتمان­های داخلی، در تداوم و تعمیق بحران در سوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 22، صص 59 ـ 33.


• امیدی، علی و آقا محمدی، زهرا (1396). «بحران سوریه بر اساس نظریه مکعب بحران»، فصلنامه روابط خارجی، دوره 9، شماره 4، صص 10 ـ 63.


• بخشی، مهدی (1384). «جهاد؛ از ابن تیمیه تا بن لادن»، پژوهش­نامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره 34، صص 169 ـ 194.


• بصیری، محمد علی و دیگران (1395). «بسترهای شکل­گیری و تداوم تروریسم در غرب آسیا: مطالعه موردی داعش در عراق و سوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 19، صص 51 ـ 71.


• حسینی، سیدحسین (1385). «بحران چیست و چگونه تعریف می­شود»، فصلنامه آفاق امنیت، سال پنجم، شماره 1 و 2، صص 7 ـ 51.


• دهشیری، محمدرضا و معبودی نژاد، فرشته (1396). «ارزیابی راهبرد جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران بحرین»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال پنجم، شماره نوزدهم، صص 171 ـ 149.


• دهشیری، محمدرضا و غفوری، مجتبی (1394). «الزامات راهبردی جمهوری اسلامی ایران در قبال سیاست‌های خاورمیانه‌ای جدید آمریکا»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 3، شماره 12.


• رویوران، حسین (1397). «عبدالملک الحوثی کیست»، مجله پاسدار اسلام، شماره 437 ـ 438.


• علیزاده موسوی، سیدمهدی (1393). «ارزیابی وضعیت سلفیه بر اساس مکعب بحران»، فصلنامه علوم سیاسی، دوره 17، شماره 68، صص 133-150.


• العماد، عصام (1384). «شیعیان یمن، بررسی وضعیت فرهنگی و سیاسی»، فصلنامه شیعه شناسی، شماره 9.


• فاطمی نژاد، مجید (1392). «برداشت­های القاعده ازافکار جهادی سید قطب»، پژوهش نامه نقد وهابیت، سراج منیر، سال سوم، صص 32 ـ 51.


• محمد، ابراهیم (1390). اخوان المسلمین سوریه، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.


• نجات، سید علی (1395). کالبدشکافی داعش، ماهیت، ساختار تشکیلاتی، راهبردها و پیامدها، تهران: ابرار معاصر.


• نجات، سیدعلی (1396). نوسلفی­گری در سوریه، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.


• هدایتی شهیدانی، مهدی و ولادیمیروویچ، رمان (1394). «الگوهای رفتاری روسیه و آمریکا در مدیریت بحران­های منطقه­ای، مطالعه موردی بحران سوریه»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، سال سوم، شمراه 12، شماره پیاپی 42، صص 85 ـ 61.


• یزادانی، عنایت الله و دیگران (1396). «بررسی مقایسه­ای راهبرد ترکیه و عربستان در بحران سوریه»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 23، صص 169 ـ 192.


• یزدانی، عنایت الله و حسین­زاده، سید سعید (1397). «رویکرد سیاست خارجی عربستان سعودی و آمریکا در قبال بحران یمن(2011 ـ 2015)»، فصلنامه سیاست، دوره 48، شماره 4، صص 1075ـ 1092.


• Aleem, Zeeshan(2017),Saudi Arabia’s New Blockade Is Starving Yemen, Available At:Https://Www.Vox.Com/World/2017/11/22/16680392/Saudi-Arabia-Yemen-Blockade-Famine-Casualties


• Al-Jazeera(2013),Syria:Who Holds The Key To Geneva Ii,Available At: Https://Www.Aljazeera.Com/Programmes/Insidesyria/2013/11/Syria-Who-Holds-Key-Geneva-Ii-2013111071615133386.Html


• Ardemagni, Eleonora(2019),The Geostrategy of Straits: Hormuz and Bab al-Mandeb,Available At:https://www.aboutenergy.com/en_IT/topics/geostrategy-straits.shtml


• Smith, James (2016),Through The Prism Of Iran, The Cipher Brief, Available At: Https://Www.Thecipherbrief.Com/Through-The-Prism-Of-Iran


• Barfi, Barak(2016),The Real Reason Why Iran Backs Syria,Available At: Https://Nationalinterest.Org/Feature/The-Real-Reason-Why-Iran-Backs-Syria-14999


• Bayoumy, Yara And Others(2016),How Saudi Arabia's War In Yemen Has Made Al Qaeda Stronger – And Richer,Available At Https://Www.Reuters.Com/Investigates/Special-Report/Yemen-Aqap/


• Elass, Jareer(2019),Saudi Arabia Ups Defence Spending In Face Of Iranian Threats,Available At: Https://Thearabweekly.Com/Saudi-Arabia-Ups-Defence-Spending-Face-Iranian-Threats


• Esfandiary,Dina(2014),Iranians Are Terrified: Iran's Isis Nightmare, Available At: Https://Nationalinterest.Org/Blog/The-Buzz/Iranians-Are-Terrified-Irans-Isis-Nightmare-10856


• Fenton-Harvey,Jonathan(2019),Al-Qaeda:Still Deadly Threat In Yemen,Available At: Https://Lobelog.Com/Al-Qaeda-Still-Deadly-Threat-In-Yemen/


• Jones, seth (2019), Iran’s Threat to Saudi Critical Infrastructure,The Implications of U.S.-Iranian Escalation,Center For Strategic & International Studies.


• Gelbart, Jonathan (2010), The Iran-Syria Axis:A Critical Investigation, Policy Paper,Stanford Journal Of International Relations, Vol.Xii,No.1.


• Ghaffari, Hanif(2018),From Defeat In Yemen To Turmoil Of The Saudi Court, ,Available At:Https://Www.Tehrantimes.Com/News/427883/From-Defeat-In-Yemen-To-Turmoil-Of-The-Saudi-Court


• Harvey, Jonathan Fenton (2018), Al-Qaeda’s Future In A War-Torn Yemen, Carnegie Endowment For International Peace.


• Hermann, Charles,(1969),International Crisis As A Situational Variable,In International Politics And Foreign Policy,Edited By James Rosenau.New York:Free Press.


• Hunter, Ripley(2019),The Case For U.S. Disengagement In Yemen, Available At: Https://Chargedaffairs.Org/The-Case-For-U-S-Disengagement-In-Yemen/


• International Crisis Group(2018),Iran’s Priorities In A Turbulent Middle East,Middle East Report N°184.


• Kam, Ephraim(2018),Iran-Russia-Syria:A Threefold Cord Is Not Quickly Broken, Institute For National Security Studies


• Khairallah,Khairallah(2018),Operation Decisive Storm Three Years On,Available At: Https://Thearabweekly.Com/Operation-Decisive-Storm-Three-Years


• Bartell, Dawn And H. Gray David(2012), Conflict In Syria And The Opportunity To Reduce Iran’s Regional Influence And Iran’s Threat To The International Community,Global Security Studies, Fall 2012, Volume 3, Issue 4.


• Malashenko, Alexey(2013),Russia And The Arab Spring,Carnegie Moscow Center


• Mcinnis, J.Matthew(2017),The Future Of Iran’s Security Policy,Inside Tehran’s Strategic Thinking,The American Enterprise Institute (Aei),Policy Paper.


• Nichols,Michelle(2017),Saudi Arabia Installing Cranes At Yemen Ports To Boost Aid Delivery,Available At:Https://Www.Reuters.Com/Article/Us-Yemen-Security-Saudi-Aid/Saudi-Arabia-Installing-Cranes-At-Yemen-Ports-To-Boost-Aid-Delivery-Iduskcn1ax2im


• Pullack, Kennet(2018),Pushing Backs On Iran,Part1: The Way,Aei,Available At:Http//:Www.Aei.Org/Publication/Pushing Back-On-Iran-Part-1-The-Way


• Rasmussen, Sune Engel(2018),Iran Ally Hezbollah Pays Syrian Rebels To Switch Sides,Policy Paper, The Wall Street Journal.


• Reinsch,Warren(2018),Misguided Yemen Ceasefire:A Victory For Iran?,Available At: Https://Www.Thetrumpet.Com/18292-Misguided-Yemen-Ceasefire-A-Victory-For-Iran


• Reinsch, Warren(2019),Yemenis Rally In Support Of Houthi Rebels, Available At: Https://Www.Thetrumpet.Com/18872-Yemenis-Rally-In-Support-Of-Houthi-Rebels


• Riedel, Bruce(2016),What The Iran Deal Has Meant For Saudi Arabia And Regional Tensions,Available At:Https://Www.Brookings.Edu/Blog/Markaz/2016/07/13/What-The-Iran-Deal-Has-Meant-For-Saudi-Arabia-And-Regional-Tensions/


• Risseeuw, Rafke (2018), The Syrian-Iranian Nexus:A Historical Overview Of Strategic Cooperation, Brussels International Center For Research And Human Rights,


• Sherko, Frzand (2016), In The Regional Power Struggle,Has Erbil Decided To Join The Sunni Bloc?, The Washington Institute For Near East Policy.


• Soufan, Ali(2018),Qassem Soleimani And Iran’s Unique Regional Strategy, Combating Terrorism Center,Available At:Https://Ctc.Usma.Edu/Qassem-Soleimani-Irans-Unique-Regional-Strategy


• Blanga, Yehuda(2017),Saudi Arabia's Motives In The Syrian Civil War, Mepc The Middle East Policy Council,Volume Xxiv.


• Worth, Robert (2013), U.S.And Saudis In Growing Rift As Power Shifts, New York Times, November 25.


• Xing, Qu (2012),The Un Charter,The Responsibility To Protect,And The Syria Issuechina, International Studies.