بررسی پراکنش سه گونه از زنبورهای خانواده Crabronidae در چند شهر استان فارس ( سپیدان ،کازرون ، خنج ،خرامه)
محورهای موضوعی : حشره شناسی
1 - استادیار گروه حشره شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، مرودشت، ایران
کلید واژه: زنبور, Crabronidae, استان فارس, پارامترهای محیطی, تنوع زیستی, پراکنش ,
چکیده مقاله :
زنبورهای Crabronidae (Hymenoptera: Apoidea) یکی از بزرگ‌ترین خانواده های راسته بال غشائیان هستند که به دلیل رفتار پیچیده، سبک زندگی شکارگری و ارتباطات ژنتیکی با سایر اعضای بالا خانواده Apoidea، جایگاه مهمی در میان حشرات این راسته دارند. بررسی‌های زیست محیطی و اکولوژیکی گونه‌های مختلف این گروه، درک جامعی از حضور یا عدم حضور آن‌ها در مناطق مختلف و همچنین الگوهای توزیع کمی و کیفی آن‌ها ارائه می‌دهد. استان فارس به دلیل داشتن اکوسیستم متنوع و غنی از حشرات، زیستگاه مناسبی برای این زنبورها محسوب می‌شود. در این پژوهش، طی یک دوره ۱۲ ماهه (سال های 1400-1401)، پراکنش سه گونه از زنبورهای خانواده Crabronidae در چهار منطقه جغرافیایی مختلف استان (سپیدان، کازرون، خنج و خرامه) بررسی شد. نمونه‌برداری با استفاده از تله‌های مالیز انجام گرفت و تأثیر شرایط اقلیمی (دما) بر پراکنش این زنبورها تحلیل گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که این زنبورها در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری استان فارس بیشترین فراوانی را دارند. در نواحی جنوبی، این گونه‌ها از اواخر اردیبهشت تا پایان آذرماه مشاهده شدند، در حالی که در نواحی سردتر، تعداد گونه‌های جمع‌آوری‌شده کمتر بوده و حضور آن‌ها از خرداد تا اواخر مهرماه ثبت شد. همچنین، علی‌رغم تفاوت در تعداد نمونه‌های ماهیانه، روند کلی پراکنش سالانه گونه‌های مورد بررسی مشابه بود. این مطالعه تأثیر دما بر پراکنش زنبورهای Crabronidae را تأیید کرده و نشان داد که مناطق گرم‌تر از شرایط مطلوب‌تری برای رشد و تکثیر این حشرات برخوردارند. علاوه بر دما، سایر پارامترهای محیطی نیز می‌توانند در تکثیر و پراکنش این زنبورها نقش داشته باشند. یافته‌های این پژوهش اطلاعات مهمی در زمینه تأثیر عوامل محیطی بر پراکنش بال‌غشاییان ارائه کرده و می‌تواند در مدیریت زیستگاه‌های طبیعی و برنامه‌های حفاظتی حشرات مفید و مؤثر باشد.
Crabronidae is one of the largest families within the order Hymenoptera, belonging to the superfamily Apoidea. They hold an important position among beneficial insects due to their complex behavior, predatory lifestyle, and genetic connections with other members of the Apoidea superfamily. Environmental and ecological studies of various species within this group provide a comprehensive understanding of their presence or absence in different regions, as well as their quantitative and qualitative distribution patterns. Fars Province, with its diverse ecosystem and rich insect population, provides an ideal habitat for these wasps. In this study, the distribution of three species of Crabronidae was examined over a 12-month period (2021-2022) in four different geographical regions of Fars Province (Sepidan, Kazeroon, Khonj, and Kherameh). Sampling was conducted using Malaise traps, and the impact of climatic conditions (temperature) on the distribution of these wasps was analyzed. The results of this study showed that these wasps have the highest abundance in the tropical and subtropical regions of Fars Province. In the southern regions, the species were observed from late May to the end of December, while in the cooler areas, fewer species were collected, with their presence recorded from June to late October. Additionally, despite differences in the monthly sample counts, the overall annual distribution patterns of the species under study were similar. This study confirms the impact of temperature on the distribution of Crabronidae wasps, showing that warmer regions offer more favorable conditions for the growth and reproduction of these insects. In addition to temperature, other environmental parameters may also play a role in the proliferation and distribution of these wasps. The findings of this research provide valuable insights into the influence of environmental factors on the distribution of hymenopteran insects and can be useful in the management of natural habitats and conservation programs for beneficial insects.
Aswathy, T. V. 2012. Sphecid Wasp Fauna in South Western Ghats of Kerala. M. Sc. Thesis, Department of Entomology of Agriculture Sciences GKVK, Bengalore.
Atbaei, M., Fallahzadeh, M., & Ljubomirov, T. 2015. A contribution to the fauna of Crabronidae (Hymenoptera: Apoidea) in South-Western Iran. Journal of Insect Biodiversity, 3(11): 1-30.
Bohart, R.M., & Menke, A.S. 1976. Sphecid Wasps of the World: A Generic Revision. University of California Press, USA.
Buschini, M., & Donatti, A.J. 2012. Nesting behavior of Trypoxylon agamemnom (Hym: Crabronidae). Brazilian Journal of Biology, 72(2), 353-362.
Dollfuss, H. 2004. The Crabroninae wasps of "Biologiezentrum Linz" collection in Linz, Austria (Hymenoptera, Apoidea, Crabronidae), part 1. Linzer Biologische. 27: 905-1019.
Fallahzadeh M., Ostovan H. & Shojaei, M. 2006. First record of four Sphecid wasps from Iran. Applied Entomology and Phytopathology, 73:43 [in English],125 [in Persian].
Hejazizadeh, Z. & Negahban, S. 2007. Impact of climate on the distribution of population areas (Case study: Fars Province). Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 16(61): 47-49.
Jahantigh, F., Rakhshani, E., Mokhtari, A. & Ramroodi, S. 2017. Catalouge of Ampulicidae, Crabronidae and Sphicidae of Iran (Hym, Apoidae). Zootaxa, 4307 (1): 001-096.
Karimi, V., Kamkar-Haghighi, A., & Khalili, D. 2002. An evaluation of meteorological drought in Fars Province. Journal of Crop Production and Processing, 5 (4) :1-11.
Nazari Pour, H., & Zahraei, A. 2013. Evaluation of the capability of planetary climate models in simulating temperature component changes in Fars Province. Proceeding of the 1st National Conference on Climatology ,22sept.2013. Kerman. First National Conference on Climatology, Kerman. 34p.
Pulawski, W. J. 2025. Catalog of Sphecidae. San Francisco, CA: California Academy of Sciences. Available online at: https://www.calacademy.org/scientists/projects/catalog-of-sphecidae (accessed 10 February 2025).
Sadeghi, M. 2018. The Fauna of Crabronidae (Hymenoptera, Apoidea) Family in Fars Province. P.hd. Thesis, Islamic Azad University Shiraz Branch, Shiraz, Iran.
Sadeghi, M., Fallahzadeh, M., Ostovan, H., Ljubomirov, T. & Hesami, Sh. 2018. New Records of the Digger Wasps (Hymenoptera: Crabronidae) from Iran. Far Eastern Entomologist, 363: 21-24.
Sadeghi, M., Fallahzadeh, M., Ostovan, H., Ljubomirov, T. & Hesami, Sh. 2019. Additions to the knowledge of the digger wasp (Hymenoptera: Spheciformes: Crabronidae) fauna in the Fars Province of Iran. Journal of Insect Biodiversity, 4(4): 261–279.
Schmid-Egger C. 2004. Revision of Bembecinus (Hymenoptera, Crabronidae) of the Palaearctic Region. Notes fauniques de Gembloux, 54:3-69.
Schmid-Egger C. 2009. New records of Bembecinus Costa 1859 (Hymenoptera, Crabronidae) from the Palaearctic region with description of a new species from Yemen. Linzer Biologische Beiträge, 41:759-766.
Schmid-Egger C. 2010. Rote Liste der Wespen Deutschlands. Hymenoptera Aculeata Grabwespen (Ampulicidae, Crabronidae, Sphecidae), Wegwespen (Pompilidae), Goldwespen (Chrydididae), Faltenwespen (Vespidae), Spinnenameisen (Mutillidae), Dolchwespen (Scoliidae), Rollwespen (Tiphiidae) und Keulhornwespen (Sapygidae). Ampulex, 1:5-39.
Schmid-Egger C. 2011. Hymenoptera Aculeata from “Parc national du Mercantour” (France) and “Parco delle Alpi Marittime” (Italy) in the South-Western Alps. Ampulex, 3:13-50.
Schmid-Egger, C. Fallahzadeh, M. & Sadeghi, M. 2021. A review of Solierella Spinola, 1851 (Hymenoptera, Crabronidae) from Iran with description of four new species. Zootaxa, 4920 (1): 101–113.
Vieira, L. C., Oliviera, N. G. & Gayubo, S. 2011. On the use of Apiformes and Spheciformes population as a management tool. Biodiversity and Conservation, 20(3), 519-530.
Weather Spark .2025. The Weather Year Round Anywhere on Earth. Available online at: https://weatherspark.com/.