ارتقاء فرهنگ ایمنی در مناطق کمتر توسعه یافته
محورهای موضوعی :
کلید واژه: فرهنگ ایمنی, مناطق کمتر توسعه‌یافته, مدیریت ایمنی, عوامل مؤثر, ارزیابی ریسک,
چکیده مقاله :
فرهنگ ایمنی به عنوان یک عامل کلیدی در کاهش حوادث و دستیابی به توسعه پایدار شناخته می‌شود، اما ارتقای آن در مناطق کمتر توسعه‌یافته با چالش‌های منحصر به فردی روبرو است. این پژوهش با هدف شناسایی و اعتبارسنجی عوامل بنیادین مؤثر بر ارتقای فرهنگ ایمنی در این مناطق انجام شد. این مطالعه توصیفی-پیمایشی در دو مرحله اجرا گردید. ابتدا، با مرور نظام‌مند ادبیات، ۲۲ عامل بالقوه در چهار بعد اصلی (مدیریتی، نیروی انسانی، فردی و آموزشی) استخراج شد. سپس، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته بر مبنای این عوامل تدوین و میان ۱۶۹ نفر از خبرگان و متخصصان حوزه ایمنی و بهداشت شغلی (HSE) توزیع گردید. داده‌های حاصل با استفاده از آمار توصیفی و آزمون‌های استنباطی (تی تک‌نمونه‌ای و دوجمله‌ای) در نرم‌افزار SPSS تحلیل شد تا اهمیت هر یک از عوامل مورد سنجش قرار گیرد. نتایج تحلیل استنباطی نشان داد که تمامی ۲۲ عامل شناسایی‌شده از دیدگاه خبرگان، از اهمیت آماری معناداری در ارتقای فرهنگ ایمنی برخوردار هستند (P < 0.05). عواملی نظیر «تعهدات مدیریت ارشد»، «عوامل روان‌شناختی و نگرش‌ها به ایمنی» و «توسعه قوانین و مقررات»، بالاترین سطح از اهمیت درک‌شده را به خود اختصاص دادند. یافته‌های این پژوهش مؤید آن است که بهبود فرهنگ ایمنی در مناطق کمتر توسعه‌یافته مستلزم یک رویکرد جامع، یکپارچه و چندبعدی است و اقدامات جزیره‌ای و تک‌بعدی اثربخشی لازم را نخواهند داشت. چارچوب اعتبارسنجی‌شده در این پژوهش، یک مبنای علمی و کاربردی برای سیاست‌گذاران و مدیران فراهم می‌آورد تا بتوانند با تمرکز بر مجموعه‌ای از عوامل کلیدی، استراتژی‌های مؤثر و کارآمدی را برای ایجاد محیط‌های کاری و اجتماعی ایمن‌تر طراحی و اجرا نمایند.
Safety culture is recognized as a key factor in reducing accidents and achieving sustainable development, yet its enhancement in less-developed regions (LDRs) faces unique challenges. This study aimed to identify and validate the fundamental factors that influence the promotion of safety culture within these specific contexts. This descriptive-survey study was conducted in two phases. Initially, through a systematic literature review, 22 potential factors were extracted and categorized into four primary dimensions: managerial, human resources, individual, and educational. Subsequently, a researcher-developed questionnaire based on these factors was distributed among 169 experts and specialists in the field of Health, Safety, and Environment (HSE). The collected data were analyzed using SPSS software through descriptive statistics and inferential tests (One-Sample T-test and Binomial Test) to assess the significance of each factor. The findings of the inferential analysis indicated that all 22 identified factors are of statistically significant importance in promoting safety culture from the experts' perspective (P < 0.05). Factors such as "senior management commitment," "psychological factors and attitudes toward safety," and "development of laws and regulations" were assigned the highest levels of perceived importance. The results of this research confirm that improving safety culture in less-developed regions requires a comprehensive, integrated, and multi-dimensional approach, as isolated and single-faceted interventions are unlikely to be effective. The validated framework in this study provides a scientific and practical foundation for policymakers and managers to design and implement effective and efficient strategies by focusing on a set of key factors to create safer work and social environments.
منابع
1. ابوطالبی اصفهانی، م.، و حیدرآبادی زاده، ن. (۱۳۹۴). ساختاری برای مفهوم فرهنگ ایمنی ترافیک در توسعه پایدار. کنفرانس بین‌المللی توسعه پایدار و عمران شهری، تهران.
2. تهرانی، وحید زین العابدین.، رضایی فر، امید.، الهکی، مجید.، و خسروی، یحیی. (۱۳۹۸). بررسی تاثیر هزینه سرمایه‌گذاری ایمنی بر فرهنگ ایمنی در پروژه‌های صنعت ساخت-مطالعه موردی پروژه‌های ساخت نیروگاهی. سلامت کار ایران، ۱۶(۶)، ۹۱-۱۰۱.
3. سپهر، پروین.، و نعیمی اصابیان، نیره. (۱۳۹۷). ارزیابی تاثیر آموزش‌های ایمنی در ارتقاء فرهنگ ایمنی در بین کارگران یکی از صنایع فلزی مطالعه موردی. مجله تحقیقات سلامت در جامعه، ۴(۴)، ۱۳-۲۱.
4. ماهپور، علیرضا.، و گودرزی‌نیک، محمد. (۱۳۹۸). اولویت‌بندی عوامل موثر بر فرهنگ ایمنی رانندگان وسایل حمل و نقل مواد شیمیایی خطرناک. پژوهشنامه حمل و نقل، ۱۶(۱)، ۴۳-۵۰.
5. میرحسینی، س. (۱۴۰۰). عوامل انسانی و فرهنگ ایمنی: فرصت‌ها و چالش‌ها در محیط بندر. مطالعات مدیریت و حسابداری، (۳)، ۱۶۵-۱۸۷.
6. یوسفیان، مهزاد.، عینی، ساناز.، امینی، کیوان.، ارشادی فرد، سولماز.، غیبتی، فرهاد.، و اسدی، حسین. (۱۴۰۲). وضعیت فرهنگ ایمنی بیمار در بیمارستان‌های ایران: مرور نظام‌مند. پایش، ۲۲(۲)، ۱۲۹-۱۳۸.
7. Adjekum, D. K., & Tous, M. F. (2020). Assessing the relationship between organizational management factors and a resilient safety culture in a collegiate aviation program with Safety Management Systems (SMS). Safety Science, 131, 104909.
8. Ahn, J., Joo Min, B., & Lee, S. (2022). Graded approach to determine the frequency and difficulty of safety culture attributes: The F-D matrix. Nuclear Engineering and Technology, 54(6), 2067-2076.
9. Andrade, M. d., Stedefeldt, E., Zanin, L. M., & da Cunha, D. (2020). Food safety culture in food services with different degrees of risk for foodborne diseases in Brazil. Food Control, 112, 107152.
10. Cooper, M. D. (2000). Towards a model of safety culture. Safety Science, 36(2), 111-136.
11. Ding, K., Nguyen, N., & Carvalho, M. (2020). Baseline Patient Safety Culture in Cameroon: Setting a Foundation for Trauma Quality Improvement. Journal of Surgical Research, 255, 311-318.
12. Emre Simsekler, M., Qazi, A., & Alalami, M. (2020). Evaluation of patient safety culture using a random forest algorithm. Reliability Engineering & System Safety, 204, 107186.
13. Goudarzi, R., Arghami, S., & Pouyakian, M. (2016). Identifying factors affecting the safety culture in Iran's thermal power plants. Journal of Occupational Health Engineering.
14. Nævestad, T. O., Hesjevoll, I. S., & Phillips, R. O. (2018). How can we promote safety culture in transport organizations? A review of interventions, effects and influencing factors. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 54, 47-66.
15. Radwan, L., & Salameh, P. (2023). Evaluation of patient safety culture in community pharmacies. Exploratory Research in Clinical and Social Pharmacy, 10, 100260.
16. Sherratt, F., & Aboagye-Nimo, E. (2022). Decolonizing occupational safety management: The case of construction site safety culture in Ghana. Safety Science, 151, 1057