زلیخا در اندیشة شاعران و عارفان قرن پنجم تا هفتم
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
علی پاکمهر
1
(استادیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام‌خمینی(ره) گرگان)
کلید واژه: mystic texts, سورة یوسف, زلیخا, متون عرفانی و دیدگاه عرفا, chapter of Yusuf, Zoleikha, mystics’ views,
چکیده مقاله :
براساس تلمیحات و اشاراتی که در دیوان شعرا و آثار عرفا به چشم می‌خورد، می‌توان گفت اندیشة عارفان متأثّر از مضامین دینی و چهره‌های قرآنی است. یکی از سُوَر قرآن کریم که تأثیری شگرف در ادب فارسی به‌خصوص در حیطة ادبیّات عرفانی داشته، سورة یوسف است که قرآن کریم آن را احسن‌القصص خوانده است. زلیخا همسر عزیز مصر، از شخصیّت‌های مشهور سورة یوسف و از چهره‌های برجستة متون عرفانی ادبیّات فارسی است. این زن ازجمله شخصیّت‌های شگفت‌انگیزی است که بیش‌از دیگران، قصّه و حکایات عشق‌ورزی او با یوسف و بلایا و مصائب او در راه عشق، به تصویر کشیده شده است. اگرچه زلیخا در قرآن چهره‌ای توحیدی ندارد، حالات و رفتار او در بسیاری از موارد، مورد ستایش اهل تصوّف قرار گرفته است. صوفیان و عارفان با تکیّه بر حالات و رفتار زلیخا به بیان و اثبات دیدگاه‌های عرفانی خویش پرداخته‌اند. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که حالات و رفتار زلیخا بر اندیشة عرفای قرن پنجم تا هفتم چه تأثیری داشته است؟
On the basis of the implications and references that can be found in the works of poets and mystics, it can besaid that there has never been a separation between the Koran, the religion, and the mystics, who have always been influenced by religions concepts and Koranic figures. One chapter of the Koran which has greatly influenced Persian literature especially in the area of mystic literature is the chapter of Yusuf and Zoleikha. Zoleikha, Egyptian governor’s wife, is a rare and wonderful woman who is renowned for her bold and persistent love. Her love of Yusuf and the predicaments she underwent because of it have been reflected in many poems. Although Zoleikha does not have a religious face and is not praised in the Koran, her actions and emotions have always attracted Sufis and mystics, who have exploited her actions and emotions to express and prove their mystic views. The present article tries to find out howZoleikha’s actions and emotions influenced 5th - 7th century mystics.
_||_