در مکتب عارفانۀ سهروردی (راز و رمزهای عقل سرخ)

Subject Areas : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

mojtaba  goli ¹ (عضو هیئت علمی تمام وقت سازمان سماء- سازمان سما(وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی) - واحد مشهد)

Received: 2017-01-30 Accepted : 2017-01-30 Published : 2016-10-22

Keywords: قرآن, عرفان, mysticism, ancient iran, عقل سرخ, شیخ اشراق (شهاب‌الدین سهروردی), ‌ ایران باستان‌, Qoran, Sohrawardi, Aghl-e Sorkh,

Abstract :

اکثر آثار سهروردی به‌صورت عرفانی-اساطیری و با زبانی رمزآلود نوشته‌شده‌اند تا علاوه بر زیبایی و جذابیت بیشتر، موجبات کتمان اسرار را در بستر مناسب‌تری فراهم‌سازند. یکی از این آثار زیبا، رسالۀ عقل سرخ می‌باشد که در قالب مناظرۀ عارفانه و به شیوۀ داستان در داستان به رشتۀ تحریر کشیده‌شده‌است. این رساله در عین کمیت، حاوی گسترده‌ترین اسرار نورشناسی، معاد،‌ خردمداری، پیرشناسی، نهج سلوک عارفانه و عاشقانه، تفسیر برخی از آیات قرآن، خودشناسی، باستان‌گرایی، و راه رسیدن به سرچشمۀ حیات ازلی است. آشنایی با این رمز و رازهای زیبا و پیچیده، فهم آثار عارفانی چون سهروردی را بهتر و بیشتر ممکن‌ می‌سازد.

References:

1. قرآن کریم (1373)؛ ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم، دار‌القرآن‌‌الکریم.


2. اشرف‌زاده، رضا (1386)؛ فرهنگ بازیافته‌های ادبی از متون پیشین (2ج)، مشهد: سخن­گستر و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، چاپ اول، جلد اول.


3. اسماعیلی، مسعود، (1390)، «مفاهیم فلسفی از دیدگاه سهروردی»، پ‍ژوهش‌های فلسفی-کلامی، شماره پیاپی50،‌ 87صفحه‌ (از ص5 تا ص32)، ص29.


4. اسدپور، رضا، (1389)، «نمادشناخت ایران باستان در رسائل فارسی سهروردی»، پژوهش‌نامۀ ادیان، س4،‌ ش7، 30صفحه‌‌ (از ص1 تا ص30).   


5. اصغری، فاطمه؛ کمالی‌زاده، طاهره، 1391، «هرمنوتیک سهروردی»، معرفت فلسفی، س9، ش3، 26صفحه (از ص125 تا ص150)، ص136. 


6. پورنامداریان، تقی، (1375)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب پارسی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.     


7. تفضلی، احمد(مترجم)، (1391)، مینوی خرد، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: توس، چاپ پنجم.


8. حافظ شیرازی، خواجه شمس‌الدین محمّد (1370)؛ دیوان حافظ [قزوینی – غنی]، به تصحیح و تحقیق موحد زاده، منصور، تهران، پژوهش، چاپ اول.


9. حسینی‌شکرایی، احترام‌السادات (1390)؛ نقش اعداد از باستان تا کنون، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.


10. خاقانی، بدیل بن علی (1388)؛ دیوان اشعار خاقانی شروانی، مقابله و تصحیح و مقدمه و تعلیقات سیدضیاءالدین سجادی، تهران: زوار، چاپ نهم. 


11. سعدی، مصلح‌بن‌عبدالله (1378)؛ گلستان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه، چاپ بیست و یکم.


12. سنایی، مجدود‌بن‌آدم (1388)؛ دیوان حکیم سنائی غزنوی، به سعی و اهتمام محمد تقی مدرس رضوی تهران: سنایی، چاپ هفتم.


13.  سهروردی، شهاب‌الدین یحیی‌بن‌حبش (1388)؛ مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق (4ج)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم، جلد سوم.    


14. سیدعرب، حسن (1378)؛ منتخبی از مقالات فارسی دربارۀ شیخ اشراق، تهران: نشر شفیعی، چاپ اول.


15. شاپوری،‌ سعید (1376)، «جنبه‌های داستانی رساله‌ عقل سرخ»،‌ ادبیات داستانی، ش42،‌ 6صفحه (از ص82 تا ص87)، ص84.


16. شایگان، داریوش،‌ (1371)،‌ «هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی»، ایران‌نامه، ش38،‌ 17صفحه (از ص280 تا ص296)،‌ ص290.  


17. صابر، فرهاد، (1378)، «قرائت عرفانی اسطورۀ حماسی اسفندیار از منظر شیخ‌اشراق»، ‌کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش28، 6صفحه‌ (از ص48 تا ص53).


18. طاهری، قدرت‌الله،‌ (1383)، «بازتاب تفکر یونانی، ایرانی و اسلامی در تأویل سهروردی از داستان رستم و اسفندیار»، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، دوره جدید،‌ ش3،‌ 16صفحه‌ (از ص17 تا 32).  


19. عباسی‌داکانی، پرویز،(1377)، «قربت شرقی و غربت غربی/ شرحی بر غربت غربی شهاب‌الدین سهروردی(1)»، نامه فلسفه، ش4، 44صفحه‌ (از ص84 تا ص127)، ص98.    


20. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم (1388)؛ منطق‌الطّیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن، چاپ پنجم.   


21. ------------------------------، 1389، مختارنامه، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن، چاپ چهارم.


22. گلی آیسک، مجتبی؛ بیرانوند، لیدا،(1392)، «پیوند عشق و عرفان در مؤنس‌العشاق سهروردی»، قم: کنگرۀ بین‌المللی فرهنگ و اندیشۀ دینی. (ش گواهی: 10103511323).            


23. گلی آیسک، مجتبی (1392)؛ فرهنگ نمادشناسی پرندگان در شعر عرفانی (2ج)، مشهد: سخن‌گستر و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، چاپ اول، جلد اول.


24.  متقی، علی‌بن‌حسام‌الدین، (1419ق.)، کنزالعمال فی سنن‌الاقوال و‌الافعال(۱۶ج؛ در هشت مجلد)، تصحیح محمود عمر دمیاطی، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول، جلد پنجم. 


25. مجلسی، محمدباقربن محمدتقی، (‏‎۱۴۰۳ق.)، بحارالانوار (الجامعه لدرر اخبار الائمه‌الاطهار)، 110ج، بیروت: الوفاء، چاپ اول،‌ جلد بیست و چهارم.


26. مرتضوی، ‌منوچهر،‌ (1351)،‌ «نظری به آثار و شیوۀ شیخ اشراق»،‌ دانشکده ادبیّات و علوم انسانی تبریز، ش103، 33صفحه (از ص309 تا ص341)، صص9-318 و 1-340.    


27. مصدق، حمید (1391)؛ مجموعه اشعار، تهران: نگاه، چاپ دوازدهم. 


28. مولوی، جلال‌الدین محمدبن‌محمد (1388)؛ شرح جامع مثنوی معنوی (7ج)، شرح از کریم زمانی، تهران: اطلاعات، چاپ بیست و سوم، جلد اول و دوم.


29. همدانی، امید، 1388، «حماسه،‌ اسطوره و تجربۀ عرفانی؛ خوانش سهروردی از شاهنامه»، نقد ادبی، س2، ش7، 26صفحه  (از ص137 تا ص162)، صص2-151.