شیوه های مناسب سازی داستانهای تخیّلی شاهنامه برای کودکان
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسیفاطمه فرزین 1 , محمود طاووسی 2 , مریم جلالی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی،واحد رودهن ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد فرهنگ و زبانهای ایران،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد رودهن،تهران،ایران.
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران (متخصص ادبیّات کودک).
کلید واژه: شاهنامه, کودکان, نیازسنجی, داستان های تخیّلی, مناسب سازی,
چکیده مقاله :
شاهنامه فردوسی گنجینه ای غنی از داستان های تخیّلی است. منطق حاکم بر این گونه داستان ها، خردمندانه نیست و مملو از عناصر و حوادث شگفت انگیز و خوارق عادات و موجودات خارق العاده است که سبب زیبایی و جذّابیّت شاهنامه می شود و زمینه را برای انتخاب داستان بر اساس نیازهای کودک فراهم میکند.دغدغة اصلی اقتباس کنندگان این است که چگونه می توان این داستانها را برای کودکان ارائه داد تا آنها به راحتی بتوانند با داستان ارتباط برقرار کنند و پیام یک متن کهن را به طور کامل دریابند و از شنیدن آن لذّت ببرند. در اینجاست که برای شاعر و نویسندة کودک توجّه به جنبه های شناختی مخاطب و آگاهی از اصل ارتباط شناسی واجب می شود.مقالة حاضر تلاش نمود برای مناسب سازی داستانهای تخیّلی شاهنامه، نخست نیازهای ذهنی و عاطفی و آموزشی و تربیتی کودکان را مورد بررسی قرار دهد و در این راستا از یافته های پژوهندگان در حوزة تعلیم و تربیت و کتاب های روانشناسی رشد کودک بهره بگیرد و در مرحلة بعد با استفاده از تکنیکهای اقتباس محتوایی و نگارشی، راهکارهایی را به اقتباس کنندگان برای ارائه بهترِ پیش اثر پیشنهاد دهد. این تحقیق در نوع خود کار جدیدی تلقّی می گردد و سبب بالا رفتن سطح کیفی داستانهای اقتباس شده برای کودکان می شود.
1- ایمن،لیلی(1352).گذری در ادبیات کودکان،تهران:نشر شورای کتاب کودک.
2- پایور،جعفر (1380).شیخ در بوته(چگونگی روشهای بازنویسی و بازآفرینی)، تهران: اشراقیه.
3- پایور،جعفر (1388).بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات، به کوشش فروغ الزمان جمالی، تهران: کتابدار
4- پولادی،کمال(1384).بنیادهای ادبیات کودک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
5- جلالی،مریم-پورخالقی چترودی،مهدخت(1389).«فانتزی و شیوه های فانتزی سازی شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان».مطالعات ادبیات کودک.سال اول،شماره اول،ص55-73.
6- جلالی،مریم-پورخالقی چترودی،مهدخت(1392).«اقتباس مفهومی و نگارشی از شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان».مطالعات ادبیات کودک.سال چهارم، شماره 8، ص1-18.
7- جلالی،مریم(1392).شاخص های اقتباس در ادبیات کودک و نوجوان،تهران: طراوت.
8- حسن زاده،المیرا–جلالی،مریم(1391). «بررسی ساختار بازنویسی در کتاب قصه گنبدهای رنگین».کتاب ماه کودک و نوجوان.شماره 178،ص92-100.
9- سرّامی،قدمعلی(1392).از رنگ گل تا رنج خار(شکل شناسی داستانهای شاهنامه)،تهران:علمی و فرهنگی.
10- شاه آبادی فراهانی،حمیدرضا(1385).مقدّمه بر ادبیات کودک،تهران:نغمه نو اندیش.
11- شعاری نژاد،علی اکبر(1392).روانشناسی رشد،تهران:اطلاعات.
12- شکرانه،اسدالله(1392).درآمدی بر بازنویسی و بازآفرینی،تهران:کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
13- صفا،ذبیح الله(1387).حماسه سرایی در ایران، تهران:فردوس.
14- فردوسی،ابوالقاسم(1389).شاهنامه(از روی چاپ مسکو)، به کوشش سعید حمیدیان،تهران:قطره.
15- قزل ایاغ،ثریا(1393).ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن،تهران:سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت).
16- کریمی،عبدالعظیم(1383).کودکیِ بازیافته(روزنه ای به سوی پاکی)،تهران:عابد.
17- گودرزی دهریزی،محمّد(1388).ادبیات کودکان و نوجوانان ایران،تهران:قو.
18- ماسن،پاول هنری و دیگران(1393).رشد و شخصیت کودک،ترجمة مهشید یاسایی،تهران:مرکز.
19- میر صادقی،جمال-میرصادقی،میمنت(1395).واژه نامة هنر داستان نویسی،تهران:مهناز.
20- مفیدی، فرخنده(1382).کتاب کار کودک و مربّی،تهران:مدرسه.
21- نورتون،دونا- نورتون،ساندرا(1382).شناخت ادبیات کودکان(گونه ها و کاربردها از روزن چشم کودک)،ج 1،ترجمة منصوره راعی و دیگران،تهران:قلمرو.
22- واحد دوست،مهوش(1387).نهادینه های اساطیری در شاهنامة فردوسی،تهران:سروش