تحليل شيوه‌های طرح و بيان معنا در قطعات «بهار»
محورهای موضوعی :معصومه بوستانی 1 , حمیدرضا فرضی 2 * , ابراهیم پوردرگاهی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبريز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبريز، ایران.
کلید واژه: قطعات بهار, طرز بیان, پروردن معانی, ساختار, توصیف.,
چکیده مقاله :
یكی از مسائلی كه برای شاعران اهمیت بسیاری دارد چگونگی پروردن معنا و طرح و بیان آن برای تأثیرگذاری بیشتر در مخاطب است؛ در این میان استفاده از شیوه‌ها و ابزار مختلف برای پروردن و طرح و بیان معنا در قالب قطعه ـ با توجه به اینكه مخاطب آن عمدتاً عامۀ مردم هستند و بیشترین و مهم‌ترین موضوعات آن، پندهای اخلاقی و سخنان حكمی است ـ از اهمیت بیشتری برخوردار است. یكی از شاعران مهم قطعه‌سرا در ادبیات معاصر، ملك‌الشعرای بهار است كه حدود 150 قطعه در موضوعات مختلف سروده و برای پروردن و طرح و بیان معنا از شیوه‌های مختلفی بهره گرفته است كه در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و براساس مطالعات كتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. فرض نویسندگان بر این بوده است كه بهار در قطعات خود از شیوه‌ها و ابزار مختلفی برای پروردن و بیان معنا استفاده كرده است؛ مبتنی بر ایدۀ مذكور و با تحلیل محتوایی قطعات، استفادۀ بهار از شیوه‌های مختلف برای بیان معنا اثبات شده است و در سه بخش ساختاری، توصیفی و استنادی مورد بحث قرار گرفته است. نتایج بحث حاكی از این است كه چگونگی پروردن و بیان معنا برای بهار اهمیت زیادی داشته است و او برای تنوع و تفنّن در بیان، پرهیز از یكنواختی، تأثیرگذاری بیشتر در مخاطب و اقناع او، برانگیختن احساسات مخاطب، تجسّم بهتر مطلب در ذهن خواننده، به كرسی نشاندن حرف خود، ایجاد نظم و آراستگی در كلام، روشن‌تر و بارزتر بیان كردن معنا و ... از این شیوه‌ها استفاده كرده است.
Abstract One of the important concerns of the poets is that how they can develop the meaning and plan and express it so that it can have a greater impact on the audience. Among the different methods to develop and express the meaning, piece seems more important considering that its audience is mainly the public people and its most important topics are as moral and judgmental advice. One of the most important poets in contemporary literature is Malek al-Shoare Bahar, who wrote about 150 pieces on various topics and used different methods to develop and express the meaning. They are analyzed in this article in a descriptive-analytical method and based on library studies. The authors have assumed that Bahar used different methods and strategies to develop and express the meaning in his pieces. Based on the mentioned idea and by analyzing the content of the pieces, Bahar's different methods to express the meaning has been proven and discussed in three structural, descriptive and referential sections. The results show that the way of developing and expressing the meaning was very important for Bahar. He used these strategies for showing the diversity and refinement in expression, avoiding uniformity, influencing the audience and persuading him, evoking their emotions, better visualizing the content in the mind of the reader, proving his ideas, creating the order and beauty in words, expressing the meaning more clearly and so on.
1. امامی، نصرالله (1377). پرنیان هفت رنگ، چاپ سوم، تهران: جامی.
2. بهار، محمدتقی (1381). دیوان، تهران: نگاه.
3. بی‌نیاز، فتح‌الله (1388). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، چاپ دوم، تهران: افراز.
4. داد، سیما (1383). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
5. دشتی، علی (1380). نقشی از حافظ، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
6. دیچز، دیوید (1369). شیوه‌های نقد ادبی، ترجمۀ محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی.
7. زرین‌كوب، عبدالحسین (1372). شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
8. سمیعی، احمد (1380). آیین نگارش و ویرایش، تهران: سمت.
9. شریفی، محمّد (1388). فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: نو و معین.
10. شمیسا، سیروس (1377). معانی، چاپ پنجم، تهران: میترا.
11. ـــــــ،ـــــــ (1383). نقد ادبی، چاپ پنجم ، تهران: میترا.
12. غلامرضایی، محمد (1388). سبك‌شناسی نثرهای صوفیانه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
13. فرزاد، عبدالحسین (1388). دربارۀ نقد ادبی، چاپ پنجم، تهران: قطره.
14. فرشیدورد، خسرو (1382). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، جلد دوم، تهران: امیركبیر.
15. میرصادقی، جمال (1392). عناصر داستان، تهران: سخن.
16. هدایت، رضا قلی‌خان (1383). مدارج البلاغه، تصحیح حمید حسنی، تهران: فرهنگستان.