تحریم های بین المللی و شرق‌گرایی در روابط خارجی ایران (1392-1368)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

سید سعید میرترابی ¹ (عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی)
محمد وردی زاده کهواده ² (دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی)

تاریخ دریافت : 1397/10/17 تاریخ پذیرش : 1398/04/17 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه: ایران, تحریم, اقتصاد سیاسی بین‌الملل, شرق‌گرایی, واقع‌گرایی نوکلاسیک,

چکیده مقاله :

پرسش اصلی مقاله این است که "تحریم های بین المللی در دوره 1392-1368، چگونه گرایش به شرق در مناسبات اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران را تقویت کرده است؟ فرضیه‌‌ای که مقاله مورد آزمون قرار داده این است که "تحریم های متعاقب بین‌المللی علیه کشور در پنج حوزه مختلف در دوره‌ی 1392-1368، از طریق تشدید موانع مناسبات با غرب، نخبگان تصمیم گیر در روابط خارجی کشور را به تقویت مناسبات سیاسی واقتصادی با شرق ترغیب کرده است". این فرضیه در چهارچوب واقع‌گرایی نوکلاسیک و با روش علّی- تبینی به آزمون گذاشته شده که طی آن تقویت شرق‌گرایی در مناسبات خارجی کشور در قالب دافعه تحریم های غرب نشان داده شده است. یافته مقاله حاکی از آن است که گرایش به شرق در مناسبات سیاسی و اقتصادی کشورمان کمتر به عنوان یک راهبرد منسجم و ارادی از درون و بیشتر در چارچوب واکنش به تشدید تحریم های بین المللی علیه کشورمان در مقاطع زمانی خاص، دنبال شده است.

چکیده انگلیسی:

This article tries to study the impact of international sanctions on the orientation of the East in foreign policy of our country, from the perspective of international political economy. In the same vein, the main question of the article is that "international sanctions during the period of 1989-2013, how has caused the eastward orientation in the economic and political relations of the Islamic Republic of Iran? The hypothesis is That "the subsequent international sanctions against the country in five different areas during the period of 1989-2013, by intensifying the barriers of relations with the West, has urged the elite to decide on foreign relations in the country to strengthen political and economic relations with the East." This hypothesis has been tested in the framework of the Neoclassic Realism. The results of the article indicate that the east ward orientation in our country's political and economic relations is less than a coherent and voluntary strategy from within and more than a response to the intensification of international sanctions against our country.

منابع و مأخذ:

آقابخشی، علی و مینو افشاری‌راد (زمستان 1383)، فرهنگ علوم سیاسی، چاپ اول، تهران: چاپار.

بخشایشی اردستانی، احمد (1375)، اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: آوای نور.

پوراحمدی، حسین و عباسی خوشکار، امیر (زمستان 1391)، «مبانی رفتار سیاست خارجی روسیه در قبال پرونده‌ی هسته-ای جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش‌نامه‌ی علوم سیاسی، سال هشتم، (شماره‌ی اول)، صص: 39-77.

ثقفی عامری، ناصر و افسانه احدی (اردیبهشت 1387)، ایران و سیاست نگاه به شرق، تهران: پژوهشکده‌ی تحقیقات استراتژیک. 

جعفری، علی‌اکبر و تقی‌نژاد، روح‌الله (زمستان 1391)، «بایسته‌های روابط آینده‌ی ایران و روسیه؛ از الزامات «فن‌آوری پایه» تا اقتضائات «انرژی‌محور»»، فصلنامه‌ی آسیای مرکزی و قفقاز، (شماره‌ی 80)، صص: 57-83. 

جعفری، علی‌اکبر و وحید ذوالفقاری (1392) «روابط ایران و روسیه، همگرایی یا واگرایی؟» مطالعات اوراسیای مرکزی، سال ششم، شماره 12، بهار و تابستان 1392، صص 21 - 40.

جلالی، رضا و اکبر، امیر (1393)، «تاریخچه‌ی پیدایش تحریم‌ها: سیر تحولات تاریخی روابط متعامل و متقابل ایران و امریکا»، پژوهش‌نامه‌ی تاریخ، سال نهم، (شماره‌ی 35)، صص: 57-108. 

جلالی، محمود، صادقی محمدی، ستاره و بابایی، مجتبی (بهار 1393)، «ارزیابی تحریم‌های امریکا علیه ایران در قالب گفتمان حمایت از حقوق بشر»، فصلنامه‌ی تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، (شماره‌ی 18)، صص: 152-119. 

خبر آنلاین، «ایران از کدام کشورها سلاح خریده است؟»، 13/03/1395: www.khabaronline.ir -خبرگزاری تسنیم، «ایران و چین موافقت‌نامه همکاری دفاعی نظامی امضا کردند»، ۲۴ آبان ۱۳۹۵، به آدرس سایت: https://www.tasnimnews.com 

خبرگزاری فارس، 1/7/93، فرزاد رمضانی بونش، فرصت‌های همکاری ایران و چین در حوزه سیاست و اقتصاد،

دانکوس، هلن (1367)، نه صلح، نه جنگ، ترجمه‌ی عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی، تهران: نشر نو. 

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1394)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ ششم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (تابستان 1390)، «واقع‌گرایی نوکلاسیک و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه‌ی سیاست خارجی، سال بیست و پنجم (شماره‌ی 2)، صص: 294-275. 

روزنامه‌ی اطلاعات، 04/11/1394، تحول در روابط ایران و چین با امضای ۱۷ سند همکاری، به آدرس: http://www.ettelaat.com - سایت تحلیلی تابناک، 9/3/97 «انتقاد صریح و بی‌سابقه ولایتی از برجا» http://www.tabnak.ir/fa/news/804110/ 

سایت عصر ایران به نقل از پایگاه داده‌های خریدهای تسلیحاتی موسسه سیپری www.asriran.com/fa/news/472038 -ستوده، محمد و ابیا، حمید (زمستان 1391)، «مطالعه‌ی حقوقی چالش‌های حقوق بشری امریکا و ایران»، مطالعات حقوقی دولت اسلامی، سال اول، (شماره‌ی 20)، صص: 67-106. 

سلطانی‌نژاد، احمد و دیگران (زمستان 1391)، «سیاست چین در مناقشه‌ی هسته‌ای ایران و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامه-ی مطالعات راهبردی، سال پانزدهم، (شماره‌ی 4)، صص: 143-170. 

شریعتی‌نیا، محسن (تابستان 1391)، «عوامل تعیین‌کننده‌ی روابط ایران و چین»، فصلنامه‌ی روابط خارجی، سال چهاردهم، (شماره‌ی 2)، صص: 210-179. 

شفیعی‌فر، محمد (زمستان 1381)، «حادثه‌ی 11 سپتامبر و تأثیر آن بر روابط امریکا و ایران»، فصلنامه‌ی دانشگاه اسلامی، سال ششم، (شماره‌ی 15)، صص: 167-207. 

ظهیری‌نژاد، مهناز (1392)، «جایگاه انرژی در روابط ایران و چین»، در کتاب آسیا 7: ویژه‌ی روابط ایران و چین، گردآوری و تدوین: حسین عسگریان، تهران: موسسه‌ی فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر. 

عزیزنژاد، صمد و سیدنورانی، محمدرضا (بهار و تابستان 1388)، «بررسی آثار تحریم بر اقتصاد ایران با تأکید بر تجارت خارجی»، مجلس و پژوهش، سال شانزدهم، (شماره‌ی 61)، صص: 165-210. 

فدایی، مهدی و درخشان، مرتضی (بهار 1394)، «تحلیل اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم‌های اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران»، فصلنامه‌ی پژوهش‌های رشد و توسعه‌ی اقتصادی، سال پنجم، (شماره‌ی 18)، صص: 113-132.

کریمی‌فرد، حسین (بهار 1394)، «بررسی سیاست خارجی بازرگان بر اساس مؤلفه‌های هویت ملی»، فصلنامه‌ی سیاست-پژوهی، دوره‌ی 2، (شماره‌ی 1)، صص: 77-115.

کریمی‌کشه، سعید (بهار 1392)، «بررسی مقایسه‌ای نگرش ایالات‌متحده‌ی امریکا و فدراسیون روسیه به پرونده‌ی هسته‌ای ایران»، فصلنامه‌ی مطالعات منطقه‌ای: امریکا شناسی- اسراییل، سال چهاردهم، (شماره‌ی 2)، صص: 93-114.

کولایی، الهه (پاییز و زمستان 1385)، «سازمان شانکهای و امنیت آسیای مرکزی»، پژوهش علوم سیاسی، (شماره‌ی سوم)، صص: 29-46.

کیوان‌حسینی، اصغر و دیگران (تابستان 1392)، «چگونگی اثربخشی مقوله‌ی نقض حقوق بشر در روابط اروپا و چین»، فصلنامه‌ی روابط خارجی، سال پنجم، (شماره‌ی 2)، صص: 37-61.

گارور، جان (1388)، چین و ایران: شریکان باستانی در جهان پس از امپراتوری‌ها، ترجمه‌ی سعیده موسوی، تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات. - موسسة بین‌المللی مطالعات دریای خزر (بهار 1387)، «روابط ایران و روسیه پس از جنگ سرد»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، (شماره‌ی 61)، صص: 1-38. 

متقی، ابراهیم (تابستان 1379)، «تأثیر تحریم‌های اقتصادی امریکا بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه‌ی علوم سیاسی، سال سوم، (شماره‌ی 1)، ص: 4. 

مشیرزاده، حمیرا (1392)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت. 

معظمی، منصور و سرعتی آشتیانی، نرجس (پاییز و زمستان 1391)، «راهبردهای مقابله با اثرات تحریم بر صنعت نفت با تأکید بر توسعه‌ی همکاری‌های دانشگاه و صنعت»، فصلنامه‌ی نوآوری و ارزش‌آفرینی، سال اول، (شماره‌ی 1)، صص: 25-34. 

مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ) (1393)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 57-1300، چاپ دهم، تهران: نشر پیکان. 

مهرپور، حسین (1374)، حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر اطلاعات. 

میرترابی، سعید (1393)، درآمدی بر اقتصاد سیاسی نفت و مسائل نفت ایران، چاپ سوم، تهران: نشر قومس.

میرفخرایی، سید حسن (بهار 1393)، «سیاست خارجی دولت موقت: از عدم تعهد تا اصل نه شرقی، نه غربی»، فصلنامه‌ی پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال دوم، (شماره‌ی 8)، صص: 61-81.

Barkin, S., Steven, E., Norrin, M., & Lobell, J. W. (2010). Neoclassical Realism, the State, and Foreign Policy. Perspectives on Politics, 8(2), 714.

Garver, J. W. (2011). China and Iran: ancient partners in a post-imperial world. University of Washington Press. Harold, S. W., & Nader, A. (2012). China and Iran: Economic, political, and military relations.

Rand Corporation. Kassianova, A. (2006). Russian weapons sales to Iran: why they are unlikely to stop. PONARS Memo Policy, (427).

Lobell, S. E., Ripsman, N. M., Taliaferro, J. W., & Taliaferro, J. W. (Eds.). (2009). Neoclassical realism, the state, and foreign policy. Cambridge University Press.

Miraskari, S. R., Tayebi, S. K., & Barzani, M. V. (2013). An Analysis of International Outsourcing in Iran-China Trade Relations. Journal of Money and Economy, 8(1), 09-139.

Mohseni, P. (2015). Disrupting the Chessboard: Perspectives on the Russian Intervention in Syria. Cambridge (MA): Belfer Centre, Harvard University.

Orban, A. (2008). Power, energy, and the new Russian imperialism. ABC-CLIO. Westport, CT, London.

Suresh, R. (2015). India–Iran relations: Prospects and challenges. African Journal of Political Science and International Relations, 9(10), pp. 379-385, October .

Scobell, A., & Nader, A. (2016). China in the Middle East: the wary dragon. Rand Corporation. http://www.upi.com/Business_News/Security-Industry/2010/04/23/China-opens-missile-plant-in-Iran/UPI-82791272037022/