رابطه عواطف و معرفت از منظر ملاصدرا

محورهای موضوعی : فلسفه

نجف یزدانی ¹ (مسئول مکاتبات)
محمد سعیدی مهر ² (ندارد)
سید عباس ذهبی ³ (ندارد)

تاریخ دریافت : 1391/11/11 تاریخ پذیرش : 1392/03/06 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: معرفت, عشق, باور, شهوت, ملاصدرا,

چکیده مقاله :

ساحت معرفت از مهم‌ترین ساحت‌های انسانی محسوب می‌شود و از این منظر، بررسی ابعاد دیگر انسانی که در ارتباط با شناخت و ادراک او هستند، اهمیت می‌یابد. یکی از این ساحت‌ها که به تازگی بیشتر مورد توجه روان‌شناسان و معرفت‌شناسان قرار گرفته‌ است، بعد عواطف و هیجانات است. دو رویکرد کلی نسبت به عواطف را می‌توان در طول تاریخ تفکر مشاهده کرد. برخی همواره از نقش سلبی آن سخن گفته و عملکردهای منفی آن را نشان می‌دهند و بر حذف آن همت گماشته‌اند و عده‌ای دیگر عواطف را کمک‌کننده‌ی معرفت و عقل می‌دانند. سعی ما در این مقاله بر آن است که بعد از طرح این دو رویکرد، به بازخوانی نظر ملاصدرا، درمورد ارتباط عواطف با معرفت بپردازیم. در باب تأثیر سلبی عواطف و احساسات از نظر ملاصدرا، تأثیر احساسات در پذیرش باورها و عقاید تقلیدی، انس با محسوسات و تأثیر آن برشناخت، تأثیر شهوات در عدم سنخیت نفس با معارف الهی، نقش عواطف در روی‌گردانی از غایت مطلوب و تأثیر احوال بر علم حقیقی و حکمت مورد بررسی قرار گرفته و در مورد نقش ایجابی عواطف، به نقش عشق مجازی و حقیقی اشاره شده است.

چکیده انگلیسی:

Dimension of the knowledge is considered as the most importanthuman dimension and, therefore, the investigation about the otherdimensions which are related to human’s understanding is as important.Nowadays, one of these dimensions considered by Psychologists andepistemologists is emotions dimension. Throughout the history ofthought, two general approaches can be observed about emotions.Some thinkers have always remarked of emotion’s negative role andhave shown its negative functions and have tried to remove it. Othersbelieve emotions are helpful to reason and knowledge .In this article,after introducing these two theories, we try to reread Mullasadra’s ideasabout the relationship of emotion to knowledge. On negative effects ofemotions and feelings in Mullasadra’s ideas, the effects of emotion inthe acceptance of imitative opinions, familiarity with materials and itsinfluence on knowledge, passions effect on soul imparity from divineknowledge, emotions role in defecting from favorable end, and feelingsaffection on wisdom are discussed. In positive role of feelings thevirtual and true loves have been dealt with

منابع و مأخذ:

1. ابن سینا، الشفاء) الطبیعیات(، به تحقیق سعید زاید و الاب قنواتی، قم، مکتبه آیه الله المرعشى، 1404ق.


2. ارسطو، درباره نفس، ترجمه ع.م.د، تهران، حکمت، 1369ش.


3. افلاطون، دوره آثار افلاطون، ترجمه محمد حسن لطفی و رضا کاویانی، تهران، خوارزمی، 1380ش.


4. پویمن، لویی پی، معرفت‌شناسی، مقدمه‌ای بر نظریه شناخت، ترجمه و تحقیق رضا محمدزاده، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، 1387ش.


5. پورسینا، زهرا، تاثیر گناه بر معرفت با تکیه بر آراء اگوستین قدیس، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385ش.


6. پورافکاری، نصرت الله، فرهنگ جامع روانشناسی–روانپزشکی، تهران، فرهنگ معاصر، 1373ش.


7. جوادی آملی، عبدالله، مبادی اخلاق در قرآن، قم، اسراء، 1387ش.


8. خمینی، روح الله، جهاد اکبر یا مبارزه با نفس، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378ش.


9. سانتراک، جان، زمینه روانشناسی، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، رسا، 1388ش.


10. شریعتمداری، علی، فلسفه، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1383ش.


11. طوسی، نصیرالدین محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه، 1375ش.


12. کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه، ترجمه جلال الدین مجتبوی، تهران، سروش، 1385ش.


13. محسنی، نیکچهر، نظریه‌ها در روانشناسی رشد، شناخت، شناخت اجتماعی، شناخت و عواطف، تهران، پردیس، 1383ش.


14. ملاصدرا، اسرارالایات، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1369ش.


15. همو، رساله سه اصل، تهران، دانشگاه علوم معقول و منقول، 1340ش.


16. همو، الشواهدالربوبیه، مشهد، المرکزالجامعی للنشر، 1360ش.


17. همو، مفاتیح الغیب، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ش.


18. همو، المبداوالمعاد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1380ش.


19. همو، شرح اصول کافی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1366ش.


20. همو، تفسیر القرآن الکریم، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1389ش.


21. همو، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث، 1981م.


22. همو، کسر الاصنام الجاهلیه، تصحیح، تحقیق و مقدمه: دکتر محسن جهانگیری، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381ش.


23. مبینی، محمدعلی،«نقش معرفت شناختی عواطف در پیدایش اعتقادات»، نقد و نظر، سال شانزدهم، شماره اول، 1390ش.


24. مسکویه، ابوعلی، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم، بیدار، 1371ش.


25. وین رایت، ویلیام، عقل و دل، ترجمه محمدهادی شهاب، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385ش.


26. نراقی، مهدی، علم اخلاق اسلامی: ترجمه جامع السعادات، جلد اول، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران، حکمت، 1389ش.

 

1. Brun, G., Epistemology and Emotion, England, Ashghat, 2008.


2. Bunnin Nicholas and Jiyuan Yu, The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Oxford University Press, 2004.


3. Hume, D., A Treatise of Human Nature, edited by Lewis A. Selby Bigge and Peter H. Nidditch, Oxford, Oxford University Press, 1978.


4. Radharkrishnan, Essenthals of Psychology, Oxford University Press, 1988.