پژوهشی مقدماتی بر سیمای اقتصادی کهگیلویه و بویراحمد در دوران اسلامی بر اساس شواهد باستان‌شناختی و منابع تاریخی
محورهای موضوعی : باستان‌شناسی پیش از تاریخحسین سپیدنامه 1 , احمد صالحی کاخکی 2 , احمد آزادی 3
1 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
2 - دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.
3 - کارشناس پژوهشکده باستان‌شناسی، تهران، ایران.
کلید واژه: شهر, کهگیلویه و بویراحمد, دوران اسلامی, زیست‌بوم, راه ارتباطی,
چکیده مقاله :
منابع تاریخی و داده‌های باستان‌شناسی سهم مهمی در روشن نمودن اوضاع اقتصادی یک منطقه در دوران باستان دارند. امروزه جایگاه اقتصادی منطقه کهگیلویه و بویراحمد در دوران اسلامی بدلیل شمار اندک پژوهش‌های تاریخی و باستان‌شناسی کمتر شناخته شده است. بررسی اوضاع اقتصادی منطقه کوهستانی کهگیلویه و بویراحمد و تأثیر موقعیت جغرافیایی و طبیعی بر معیشت ساکنین آن در دوران اسلامی مهمترین هدف این پژوهش است. نتایج این پژوهش با بهره بردن از داده‌های بررسی‌های باستان‌شناختی و منابع نوشتاری کهن بدست آمده است. پژوهش حاضر به زیست‌بوم و سیستم معیشتی کوچ‌نشینان، شهرها به عنوان مراکز تجاری و راههای درون و برون منطقه‌ای به عنوان زیربنای توسعه تجارت و رونق اقتصادی این منطقه پرداخته است کهگیلویه و بویراحمد بدلیل تنوع آب و هوایی، کوهستانی بودن، رودخانه‌های متعدد و پوشش گیاهی متنوع، شرایط مساعدی را برای زندگی کوچ‌نشینی در طول تاریخ فراهم آورده است. شیوه معیشتی کوچ‌نشینی مردمان این منطقه طی سده‌های متأخر اسلامی، عمدتا مبتنی بر دامداری بوده است که افزون بر خودبسندگی در تأمین نیازهای ضروری، منجر به عرضه محصولات به شهرهای بهبهان اردکان شهرضا بنادر دیلم و گناوه و واردات برخی از نیازها از این شهرها می‌شد. بر اساس منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی، این منطقه در دوران اسلامی شاهد پیدایش و رونق شهرهایی چون زیز، گنبد ملغان و دهدشت و دو مسیر برون منطقه‌ای خوزستان به فارس و خوزستان به اصفهان بوده است زیست‌بوم غنی نیز اهمیت راههای برون منطقه‌ای و شهرهای آن را دو چندان کرده بود، به‌طوری‌که محصولات این منطقه علاوه بر شهرهای همجوار به کشورهای دوردست نیز فرستاده می‌شد.
Historical texts and Archaeological data have an important role in clarifying the economic condition of a region in the ancient times. Today's economic position of Kohgiluye and Buyer Ahmad in Islamic periods is less known due to small number of historical and archaeological researches. In this current study, three factors related to Kohgiluye and Buyer Ahmad's economy in the Islamic era have been considered. This three factors include ecological and livelihood system of nomads, cities as commercial centers, and intra and extera-roads as infrastructure of trade development and commercial prosperity of this region. In this study, besides investigating the three mentioned cases, it has been tried to combine those with results of archaeological investigations and researches. Because of having diversity of acclimation, being mountainous, numerous rivers, diversity of vegetation, and rich ecosystem in general, Kohgiluye and Buyer Ahmad has prepared favorite condition for nomad life during history. The livelihood system of nomad life of Kohgiluye and Buyer Ahmad's people who lived in latest Islamic centuries mainly had been based on animal husbandry that has supplied its products to neighboring cities (Behbahan, Ardakan, Shahreza, and daylam and Ganaveh ports) and supplied some of their needs from those towns, in addition to selfsufficient in supplying their essential needs. According to remained historical texts, this region witnessed commence and prosperity of cities such as Ziz, Gonbadmolghan, and Dehdasht and also two extra-regional roads consist of Fars to Khuzestan and Khuzestan to Esfahan which archaeological investigations also endorse their existence. Rich ecosystem also had duplicated the importance of extra-regional roads and cities of this region so that in addition to exporting this region's products to neighbor cities, this product also has been sent to the far distant countries.
_||_