چالش‌های حفاظت میدانی یافته‌های باستان‌شناسی در ایران (تحلیل وضعیت موجود و راهکارهای بهبود)
محورهای موضوعی : مطالعات میان‌رشته‌ای
1 - کارشناس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
کلید واژه: حفاظت میدانی, یافته‌های باستان‌شناسی, چالش‌های مدیریتی, روش‌های بومی, مشارکت جوامع محلی.,
چکیده مقاله :
ایران با دارا بودن بیش از یک میلیون اثر تاریخی ثبت‌شده، از غنی‌ترین کشورهای جهان در حوزه میراث فرهنگی محسوب می‌شود. با این حال، حفاظت از یافته‌های باستان‌شناسی در حین کاوشهای میدانی به دلیل چالش‌های متعدد مدیریتی، محیطی، فنی و انسانی با مشکلات جدی مواجه است. این پژوهش با روش کیفی و رویکرد توصیفی-تحلیلی، به بررسی این چالش‌ها و ارائه راهکارهای عملی می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که مهم‌ترین چالش‌ها شامل ضعف برنامه‌ریزی یکپارچه، کمبود بودجه و نیروی متخصص، شرایط اقلیمی نامساعد (مانند شوری خاک و نوسانات دمایی)، روش‌های نادرست حفاظت و مستندسازی، و عدم مشارکت جوامع محلی است. به‌ویژه، بخش عمده‌ای از آسیب‌های واردشده به آثار در فاصله زمانی بین کشف تا انتقال به آزمایشگاه‌ها رخ می‌دهد. برای بهبود این وضعیت، تدوین استانداردهای ملی حفاظت میدانی مبتنی بر اسناد بین‌المللی (مانند منشور ونیز و لندن)، استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای مستندسازی، بهره‌گیری از روش‌های بومی سازگار با شرایط اقلیمی، و آموزش نیروهای محلی پیشنهاد می‌شود. همچنین، ایجاد بانک اطلاعاتی یکپارچه و تقویت همکاری میان‌رشته‌ای بین باستان‌شناسان، حفاظت‌گران و جوامع محلی ضروری است. این پژوهش بر لزوم تبدیل حفاظت میدانی به بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه‌ریزی‌های باستان‌شناسی و تخصیص منابع کافی برای صیانت از میراث فرهنگی ایران تأکید دارد.
Iran, with over one million registered historical sites, is among the richest countries in terms of cultural heritage. However, the in-situ conservation of archaeological findings during field excavations faces significant challenges due to various managerial, environmental, technical, and human factors. This qualitative and descriptive-analytical study examines these challenges and proposes practical solutions. Findings indicate that the most critical issues include fragmented planning, insufficient funding and expertise, adverse climatic conditions (e.g., soil salinity and temperature fluctuations), improper conservation and documentation methods, and lack of local community involvement. Notably, most damage to artifacts occurs between their excavation and transfer to specialized laboratories. To address these issues, the study recommends developing national in-situ conservation standards based on international charters (e.g., Venice and London Charters), adopting digital technologies for documentation, utilizing climate-adapted local methods, and training local communities. Additionally, establishing a comprehensive database and fostering interdisciplinary collaboration among archaeologists, conservators, and local communities are essential. The study emphasizes the need to integrate in-situ conservation into archaeological planning and allocate adequate resources to safeguard Iran’s cultural heritage.
- ابراهیمی، افشین (1402). طرح پژوهشی "تجارب و توصیه‌های حفاظتی در محوطه‌های کاوش". پژوهشگاه میراث فرهنگی. منتشر نشده.
- استنلی پرایس، نیکلاس (1377). حفاظت و مرمت در کاوشهای باستان شناسی ترجمه میرمحسن موسوی. ناشر: دانشگاه هنر و پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی - فرهنگی
- ادارکی، میلاد ؛ خدنگ، امیرحسین .(1396). استفاده از عصاره های طبیعی گیاهان به عنوان مهارکننده زیست سازگار خوردگی فلزات در فرآیند اسیدشویی. پنجمین کنفرانس بین المللی نوآوری های اخیر در شیمی و مهندسی شیمی.
- Aznar, M. J. (2018). In situ preservation of underwater cultural heritage as an international legal principle. Journal of Maritime Archaeology, 13(1), 67-81.
- Ben Chobba, M., L. Weththimuni, M., Messaoud, M., Urzi, C., Maalej, R., & Licchelli, M. (2023). Silver Nanoparticles in the Cultural Heritage Conservation. IntechOpen. doi: 10.5772/intechopen.109184.
- Burgos-Ruiz, M., Elert, K., Ruiz-Agudo, E., Cölfen, H., & Rodriguez-Navarro, C. (2023). Silica-Functionalized Nanolimes for the Conservation of Stone Heritage. Small (Weinheim an der Bergstrasse, Germany), 19(33), e2300596. https://doi.org/10.1002/smll.202300596.
- Campana, S., & Remondino, F. (2008). Fast and detailed digital documentation of archaeological excavations and heritage artifacts.
- Caple, C. (1999) ‘The Cathedral Doors’, Durham Archaeological Journal 14-15: 131-140.
- Caple, C. (2000). Conservation skills: Judgement, method and decision making. London: Routledge.
- Caple, C. (2012). Conservation skills: judgement, method and decision making. Routledge.
- Caple, C. (2016). Introduction to Preservation in Situ. Routledge.
- Caple, C. (2020). Introduction: The challenges of archaeological conservation. In Studies in Archaeological Conservation (pp. 3-28). Routledge.
- Caple, C., & Garlick, V. (Eds.). (2021). Studies in Archaeological Conservation. London: Routledge.
- Charter, L. (2009). The London Charter for the computer-based visualisation of cultural heritage. Online at: www. londoncharter. org.
- Charter, V. (1964). International charter for the conservation and restoration of monuments and sites. Venice, Italy.
- Chen, X., Zheng, B., Zhou, S., Shi, C., Liang, Y., & Hu, L. (2024). Development and application of intelligent coating technology: a review. Coatings, 14(5), 597.
- Cleere, H. (1993). The Charter for the Protection and Management of the Archaeological Heritage. Antiquity, 67(255), 402-405.
- Counsuil of Europe. (1992). Convention for the Protection of the Archaeological Heritage of Europe (revised) (Valletta, 1992)
- Cronyn, J. M. (1990). The elements of archaeological conservation. London: Routledge.
- Cronyn, J. M. (2003). Elements of archaeological conservation. Routledge.
- Demoule, J. P. (2012). Rescue archaeology: a European view. Annual Review of Anthropology, 41(1), 611-626.
- Gelbrich, J., Kretschmar, E. I., Lamersdorf, N., Militz, H., Saheb, M., Neff, D., ... & MacLeod, I. (2012). Conservation and Management of Archaeological Sites. D. Gregory, & H. Matthiesen (Eds.). Routledge.
- Germanà, M. L. (2021). Ethics, use, and inclusion in managing archaeological built heritage: the relationship between experts and visitors/users. Encyclopedia of global archaeology. Springer Nature, Cham.
- Greene, V. (2004). Caring for the Past: Issues in Conservation for Archaeology and Museums.
- Hester, T. R., Shafer, H. J., & Feder, K. L. (2016). Field methods in archaeology. Routledge.
- International Commission on Education for the Twenty-first Century. (1996). Learning: the treasure within; report to UNESCO of the International Commission on Education for the Twenty-first Century (highlights). Available: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000109590
- Johnson, J. S. (2002). David Watkinson and Virginia Neal, First Aid for Finds. Journal of the American Institute for Conservation.
- Karl, R. (2018). Against retention in situ: How to best preserve archaeology for'future generations'?.
- Kars, H., & van Heeringen, R. M. (2006, December). Preserving archaeological remains in situ. In Proceedings of the 3rd conference (Vol. 7, p. 9).
- Kuzminsky, S. C., & Gardiner, M. S. (2012). Three-dimensional laser scanning: potential uses for museum conservation and scientific research. Journal of Archaeological Science, 39(8), 2744-2751.
- Jo, E., Mackay, R., Murai, M., & Therivel, R. (2022). Guidance and toolkit for impact assessments in a world heritage context. UNESCO Publishing.
- Machat, C., & Ziesemer, J. (2020). Heritage at risk world report 2016-2019 on monuments and sites in danger. hendrik Bäßler verlag.
- Manders, M. (2008). In Situ Preservation:‘the preferred option’. Museum International, 60(4), 31-41.
- Matero, F. (2000). Ethics and Policy in Conservation. Journal of the American Institute for Conservation, 39(2), 197–210. https://doi.org/10.2307/3179962
- Matero, F. (2006). Making archaeological sites: Conservation as interpretation of an excavated past. Of the Past, for the Future: integrating Archaeology and Conservation, 55-63.
- Meister, N. B. (2019). A guide to the preventive care of archaeological collections. Advances in Archaeological Practice, 7(3), 267-273.
- Nakhaei Ashtari, M., & Correia, M. (2022). Assessment of vulnerability and site adaptive capacity to the risk of climate change: the case of Tchogha Zanbil World Heritage earthen site in Iran. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 12(2), 107-125.
- Niknami, K. A. (2005). Iran: archaeological heritage in crisis: developing an effective management system for archaeology. journal of Cultural Heritage, 6(4), 345-350.
- Ortmann, N., McKinnon, J. F., & Richards, V. (2010). In-situ preservation and storage: Practitioner attitudes and behaviours. Journal of the Australasian Institute for Maritime Archaeology, The, 34, 27-44.
- Passaretti, A., Cuvillier, L., Sciutto, G., Guilminot, E., & Joseph, E. (2021). Biologically derived gels for the cleaning of historical and artistic metal heritage. Applied sciences, 11(8), 3405.
- PEDELI, C., & Pulga, S. (2013). Conservation Practices on Archaeological Excavation. Principles and methods. Los Angeles: The Getty Conservation Institute.
- ICOMOS CIF. (2024). 40th anniverdary symposium, study tour and research day. Available at: https://cif.icomos.org/icomos-cif-40th-anniversarys-2024-symposium-and-study-tour-in-venice/.
- Pye, E. (2001). Caring for the past: issues in conservation for archaeology and museums. (No Title).
- Renfrew, C., & Bahn, P. G. (1994). Archaeology: theories, methods and practice. Thames and Hudson.
- Lesh, J. P. (2017). “A Regional Conservation Manifesto”, The Burra Charter and the Australian Re-invention of Urban Heritage Management, ca. 1975–1985. International Journal of Regional and Local History, 12(2), 120–133. https://doi.org/10.1080/20514530.2017.1400719
- Richards, J. D. (2002). Digital preservation and access. European journal of archaeology, 5(3), 343-366.
- Rodgers, B. A. (2007). The archaeologist's manual for conservation: a guide to non-toxic, minimal intervention artifact stabilization. Springer Science & Business Media.
- Sease, C. (1981). The case against using soluble nylon in conservation work. Studies in Conservation, 26(3), 102-110.
- Sease, C. (1994). A conservation manual for the field archaeologist. ISD.
- UNESCO. (2003). Convention for the safeguarding of the intangible cultural heritage. https://ich.unesco.org/
- Viduka, A. (2012). Conservation and Finds Handling. Training Manual for UNESCO Foundation Course on the Protection and Managment of Underwater Cultural Heritage in Asia and the Pacific, by M Manders and C. Underwood, 2-26.
- Watkinson, D., & Neal, V. (1998). First aid for finds. London: Rescue/UKIC Archaeology Section.
- Ye, N. (2023). [Retracted] Wireless Intelligent Sensor Network in Dynamic Environmental Monitoring of Archaeological Excavation Site. Journal of Sensors, 2023(1), 1667338.