بررسی و مقایسه مباحث تعلیمی در کتاب‌های فارسی دبستان دهه چهل و نود
محورهای موضوعی : آموزه های اخلاقی و تربیتی
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران. (نویسنده مسئول)
2 - کارشناس ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازرون، کازرون، ایران
کلید واژه: ادبیات کودکان, ادبیات تعلیمی, ادبیات فارسی, دبستان.,
چکیده مقاله :
ادبیات تعلیمی بخشی مهم از ادبیات فارسی است و کاربرد آن برای پرورش فکری جامعه امری است که پیشینه¬ای بس طولانی دارد. در شیوه آموزشی که پس از استقرار مشروطیت به شکل مدارس جدید رایج شد، از مهم¬ترین مواد آموزشی کتاب¬های فارسی دانش¬آموزان، بخش¬هایی از ادبیات تعلیمی بوده است. هدف این پژوهش مقایسه و بررسی کتاب‌های فارسی دبستان منتشرشده در دهه‌چهل و دهه¬نود با توجه به جنبه‌های تعلیمی آن‌ها می¬باشد. در این راستا مؤلفه‌هایی که برای مقایسه، تحلیل و بررسی کتاب‌ها مورد توجه قرارگرفته است عبارت‌است از: آموزه¬های دینی، اخلاقی، ملی، تعامل اجتماعی، خلاقیت و خودباوری، شناخت ایران و جهان، حفظ و نگهداری از محیط زیست. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی-تحلیلی و با رویکرد تحلیل آماری است. نتایج به دست آمده حاکی از این است که بیشترین توجه مؤلفان در هر دو دوره بر آموزه‌های اخلاقی معطوف بوده است. در مرتبه بعد بیشترین تأکید محتوای کتاب‌های فارسی دبستان دهه چهل بر آموزه‌های مرتبط با تعامل اجتماعی است و کتاب‌های فارسی دبستان در دهه نود، بیشتر بر آموزه‌های خلاقیت و خودباوری تأکید دارد. بیشترین تغییر مربوط رشد چشمگیر آموزه‌ها و باورهای دینی از دهه چهل تا دهه نود است که آماری دو برابری نشان می¬دهد.
The purpose of this research is to compare and review Persian primary school books published in the 40s and 90s with regard to their educational aspects. In this regard, the components that have been considered for comparison, analysis and review of books are: religious, moral, national teachings, social interaction, creativity and self-confidence, knowledge of Iran and the world, preservation of the environment. The research method of this research is descriptive-analytical with a statistical analysis approach. The obtained results indicate that the most attention of the authors in both periods was focused on moral teachings. In the next order, the content of Persian primary school books of the 40s is mostly emphasized on teachings related to social interaction, and the Persian primary school books of the 90s emphasize more on the teachings of creativity and self-confidence. The biggest change is related to the significant growth of religious teachings and beliefs from the forties to the nineties, which statistics show double.
اکبری، محمدعلی و شکورقهاری، معصومه (1391). «وجوه فرهنگی ایرانیت در کتب درسی عصر پهلوی»، فصلنامه مسکویه، سال 7، شماره 22، صص 32 -7.
ایرانی، نفیسه و فتاحی چالانچی، علویه (1402). «نقد و تحلیل تصاویر کتاب فارسی پنجم دبستان و بررسی ارتباط آن با متن»، نشریه پژوهش در زبان و ادبیات فارسی، سال1، شماره1، صص 138 -117.
ازغندی، غلامرضا و محمدی¬مهر، غلامرضا (1394). «بازنمایی هویت ملی در کتاب¬های فارسی دبستان»، مطالعات ملی، سال17، شماره1، صص 52- 39.
ایمن(آهی)، لیلی و انوری، حسن. (1343). کتاب فارسی دوم دبستان. تهران: فرانکلین.
ایمن (آهی)، لیلا و خانلری، زهرا و باغچه بان، ثمینه (1344). فارسی برای کلاس سوم دبستان. تهران: فرانکلین.
ایمن(آهی)، لیلی و خانلری، زهرا (1343). کتاب فارسی چهارم دبستان. تهران: فرانکلین.
ایمن(آهی)، لیلی (1344). کتاب فارسی پنجم دبستان. تهران: فرانکلین.
____________ (1344). کتاب فارسی ششم دبستان. تهران: فرانکلین.
جهانگیر، عطیه (۱۳۹۰). تحلیل محتوای کتاب فارسی (بخوانیم و بنویسیم) پایه چهارم ابتدایی بر اساس خلاقیت گیلفورد. (پایان نامه ارشد رشته برنامه‌ریزی درسی). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
حکیم‌زاده، رضوان و ... (۱۳۸۷). «آموزش ارزش‌ها در محتوای کتاب‌های درسی دوره راهنمایی، (بررسی وضع موجود و ارائه راهکارهایی برای وضعیت مطلوب)» فصلنامه علم و فرهنگ، سال سوم، شماره ۱۱، ص 123 تهران: دانشگاه شهید بهشتی
رشیدآبادی، زکیه و غلامحسین‌زاده، غلامحسین (۱۳۹۳). «جستاری در رابطه آموزش زبان و ادبیات فارسی». مجموعه مقاله‌های نخستین همایش آموزش زبان فارسی، دو جلدی، جلد اول، ص 219 تهران: انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، (1393). فارسی اول دبستان. تهران: شرکت افست.
____________________ (1393). نگارش فارسی اول دبستان. تهران: شرکت افست.
___________________ (1394). فارسی (مهارت‌های خوانداری) دوم دبستان. تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
________________ (1394). فارسی (مهارت‌های نوشتاری) دوم دبستان. تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
_________________ (1395). فارسی سوم دبستان (خوانداری). تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
_______________ (1395). فارسی سوم دبستان (نوشتاری). تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
_______________________ (1396). فارسی چهارم دبستان. تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
_______________________ (1396). نگارش فارسی چهارم دبستان. تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
_______________________ (1397). فارسی پنجم دبستان. تهران: شرکت افست.
_______________________ (1397). نگارش فارسی پنجم دبستان. تهران: شرکت افست.
_______________________ (1398). فارسی ششم دبستان. تهران: شرکت افست.
_______________________ (1398). نگارش فارسی ششم دبستان. تهران: شرکت افست.
شادی¬گو، شهریار و ایرانی، نفیسه و فتاحی چالانچی، علویه (1402). «نقد و تحلیل تصاویر کتاب فارسی چهارم دبستان و بررسی ارتباط آن با متن»، نشریه پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی، سال 4، شماره 2، صص 40 -21.
شریف، مهشید (۱۳۸۷). آموزش برای رفتار بهتر: شیوه‌های آموزشی کودکان و نوجوانان آسیب دیده اجتماعی. تهران: دانژه
شعاری نژاد، علی اکبر (1378). ادبیات کودکان. تهران: اطلاعات.
عبدالهی، منیژه (1391). «یکسونگری در ادبیات تعلیمی و پندنامه‌های فارسی.» پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، دوره 4، شماره 13، صص 87-110.
فکوهی، ناصر (۱۳۷۹). از فرهنگ تا توسعه: مقالاتی در زمینه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی. تهران: فردوس
قمری، حیدر (1398). «بررسی صحت علمی کتاب¬های فارسی دبستان»، فصلنامه تعلیم و تربیت، سال 14، شماره 137، صص 110- 93.
مصاحب، شمس‌الملوک و یمینی‌شریف، عباس (1339). کتاب اول دبستان. تهران: فرانکلین.