مقایسۀ مضامین اندرزی مینوی خرد و آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی
محورهای موضوعی : شاهنامه
قربانعلی ابراهیمی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد ایران.)
کلید واژه: اندرز, خردورزی, مینوی خرد, ابوشکور بلخی, آفرین‌نامه,
چکیده مقاله :
ادبیات تعلیمی و به‌ویژه اندرزگویی در ادب فارسی پیشینه‌ای به دیرینگی تاریخ دارد. این ادبیات، نخست شفاهی و نانوشته بود و بعدها در دورة نویسندگی به رشتۀ تحریر درآمد. ادبیات اندرزی به معنای ویژة آن در عصر ساسانی رواج یافت و از دو سرچشمة سنت‌های شفاهی و منابع نوشتاری به ادبیات فارسی دری وارد شد. مینوی خرد یکی از آثار دورة میانه از زبان‌های ایرانی و متعلق به دورۀ ساسانی است که در این پژوهش در مقایسه با آفرین‌نامة ابوشکور بلخی، شباهت‌های مضمونی و فکری آنها بررسی و تحلیل می‌شود. در این مقاله به این پرسش پاسخ داده خواهد شد که آیا آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی از متون اندرزی در دورة میانۀ زبان‌های ایرانی تأثیر پذیرفته است یا خیر. این پژوهش برپایة روش تحلیل مقایسه‌ای به انجام رسید. هدف از این گفتار، یافتن سرچشمه‌هایی از مضامین تعلیمی است که در آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی بیان شده است. در این مقایسه چنین دریافت شد که آفرین‌نامۀ ابوشکور بلخی تأثیرپذیرفته و الهام‌گرفته از آثار اندرزی در دورۀ ساسانی است و شباهت‌های میان آنها انکارناپذیر است.
The history of didactic literature, especially advisory literature is very long in the Persian literature. This form of literature was oral at first and later on, in the era of writing, they all became documented. The advisory literature became more apparent in the Sassanian empire era and its flow to Persian Dari literature from two known sources which were the culture of oral transportation and written documented sources. The research below has compared the Minoo-ye Kherad which is a literary work from Sassanian period with Afarin Nāme by Abu Shakoor Balkhi and their contextual resemblances and differences have been found and are analyzed. The purpose of this research is to find the source of didactic literature in the early period of Persian literature and the comparison of above work resulted in that the source of early Persian literature works was from the advisory literature works of Sassanian empire era and the resemblance between the two group of works is indeed undeniable.
1- ابوشکور بلخی (1393). آفرین‌نامه، به تصحیح و توضیح هاشم محمدی، قم: بهمن آرا.
2- تفضلی، احمد (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
3- دبیرسیاقی، محمد (1356). پیشاهنگان شعر پارسی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
4- دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
5- زنر، آر. سی (1375). طلوع و غروب زردشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: فکر روز.
6- زنر، آر. سی (1392). زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمۀ تیمور قادری، تهران: امیرکبیر.
7- صفا، ذبیح‌الله (1364). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: فردوس.
8- عفیفی، رحیم (1374). اساطیر و فرهنگ ایرانی در نوشته‌های پهلوی، تهران: توس.
9- عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (1386). قابوس‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.
10- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرۀ‌المعارف بزرگ اسلامی.
11- فضیلت، فریدون (1381). کتاب سوم دینکرد، تهران: فرهنگ دهخدا.
12- فوشه‌کور، شارل هانری دو (1377). اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از سدۀ سوم تا هفتم هجری، ترجمه محمدعلی امیرمعزی و عبدالمحمد روح‌بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
13- محجوب، محمدجعفر (1350). سبک خراسانی در شعر فارسی: بررسی مختصات سبکی شعر فارسی از آغاز ظهور تا پایان قرن پنجم هجری، تهران: دانش‌سرای عالی.
14- مزداپور، کتایون (1386). اندرزنامه‌های ایرانی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
15- مشرف، مریم (1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن با همکاری دانشگاه شهید بهشتی.
16- مهاجرانی، عطاءالله (1382). حماسۀ فردوسی (نقد و تفسیر نامۀ نامور)، تهران: اطلاعات.
17- مینوی خرد (1385). ترجمة احمد تفضلی، تهران: توس.
18ـ یلمهها، احمدرضا (1395). بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی منظوم و سیر تطور و تحول آن در ایران، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هشتم، شماره 29، ص90-61.
_||_