لزوم نقش کهن الگوی پیرخردمند در تعلیم بشر
محورهای موضوعی : شاهنامه
محمد بارانی
1
(دانشگاه سیستان و بلوچستان)
فاطمه تیموری فتحی
2
(واحد علوم تحقیقات سیستان و بلوچستان)
کلید واژه: نظامی, اسطوره, یونگ, اسکندرنامه, آموزه‌های‌تعلیمی, کهن‌الگوی‌پیرخردمند, فرآیندفردیت,
چکیده مقاله :
آثار نظامی به دلیل پیچیدگی‌های معنایی و زبانی، همواره از متـون باز و تاویل‌پذیر به شمار آمده و درباره‌ی آن از منظرهای گوناگون سخن‌رفته است. نقد کهن‌الگویی آثار ادبی از فروع نقدهای روان‌شناختی است که در دهه‌های اخیر هم‌چون مطالعات میان‌رشته‌ای دیگر رونق و روایی یافته‌است. این نقد که به بررسی مضامین و تصاویر کهن‌الگویی در نهاد انسان‌ها می‌پردازد، از جهتی نشان‌دهنده‌ی جهانی‌بودن پیام انسانی و احساسات شاعر است؛ از طرفی هم یکی از ارکان استوار ماندگاری و جاودانگی یک اثر در مشرق زمین، تاکید بر اصول و آموزه‌های پندگونه و اخلاقی است که هدف اصلی سراینده در شعرهای تعلیمی، آموزش حکمت و اخلاق، هم چنین تشریح و تبیین مسایل و اندیشه‌های تربیتی، فلسفی و مضامین عبرت‌آموز‌است، می‌باشد. حکیم نظامی‌گنجوی نیز منظومه‌ی اسکندرنامه را جلوه‌گاه اندیشه‌ها، اصول‌اعتقادی، اخلاقی و فلسفی خویش قرار‌می‌دهد و ارزنده‌ترین مفاهیم بشردوستانه را در اشعار خود از زبان قهرمان و پیرخردمند به تصویر‌می‌کشد. او که متفکّری آرمان‌گراست، شخصیت اسطوره‌ای قهرمان داستانش یعنی اسکندر را به کمک راهنمایی‌های پیر‌دانا تا حد یک انسان آرمانی بالا می‌برد؛ انسانی‌که با ویژگی‌های رفتاری‌اش هر لحظه در فرآیندفردیت کمالی به کمالات قبلی او افزوده می‌گردد. در این پژوهش با دید مکتب روان‌کاوی‌یونگ و‌از‌منظرکهن‌الگویی به اسکندرنامه‌ی نظامی نگریسته‌شده و به شخصیت پررنگ و تکرارشونده‌ی پیرخردمند و نقش او در نکات تعلیمی پرداخته شده‌است.
Nizami Gnjavi’s works have been always considered as open and interpretable texts due to the complexity of meaning and language. As a result, it’s been analyzed in different perspectives. Archetype criticism of the literary works is a psychological one that has been common like the other interdisciplinary studies in the last decades. The review that studying the themes and images of the Jungian archetypes are in the human nature indicate the universality of human massage and poetry feelings. Emphasizing on the moral principles and trainings is one of the permanent principles of eternity for a work in the Orient. The main purpose of a poet in didactic poetry is the training of philosophy and morals, describing and explaining of the education, philosophic issues, thoughts, and inserting a lesson theme. Eskandar Nameh composed by Hakim Nizami Ganjavi is the manifestation of thoughts besides moral and philosophical principles. He composed the most valuable concepts of humanitarian. As an idealism thinker he raised the personality of hero; namely, Alexander, to help and guide a wise old up to an ideal man in his story. The behavioral characteristics of a human that reach to a perfection and each time this perfection is growing. In the present study with the help of Yung’s psychological school and the archetype, Nizami’s Eskandar Nameh has been studied and the role of old wise man in educational points has been taken into account.