مقایسه خسرو و شیرین شهاب ترشیزی با خسرو و شیرین نظامی
محورهای موضوعی : شاهنامه
کلید واژه: نظامی, هفت پیکر, خسرو و شیرین, شهاب ترشیزی,
چکیده مقاله :
پس از سرودن خمسه توسط نظامی، بویژه دو اثر مشهور غنایی او؛ یعنی لیلی و مجنون و خسرو و شیرین، بسیاری از شاعران در صدد برآمدند که به تقلید از این آثار منظومه‌هایی پدید آورند. یکی از این مقلدان، شهاب ترشیزی شاعر سده دوازدهم و آغاز سده سیزدهم است. شهاب دو منظومه غنایی به نام‌های یوسف و زلیخا و خسرو و شیرین دارد که اولی را به تقلید از جامی و دومی را به پیروی از نظامی سروده است. شهاب در مثنوی خسرو و شیرین به دو منظومه نظامی و برخی از منابع دیگر مثل شاهنامه نظر داشته است. دو منظومه نظامی یکی هفت پیکر است که شهاب در وزن و برخی از شیوه‌های داستان‌پردازی، بویژه در هفت مجلس، به آن نظر داشته است دیگری به خسرو و شیرین که وی ماجرای عشق خسرو به شیرین را تقریباً نظامی‌گونه بیان می‌کند. با وجود این چند تفاوت عمده در مثنوی شهاب با خسرو و شیرین نظامی دیده می‌شود: 1- وزن: وزن مثنوی شهاب فاعلاتن مفاعلن فعلن یعنی بحر خفیف است و از این جهت به هفت پیکر شبیه است. 2- در شیوه داستان‌پردازی نیز هفت مجلس به شیوه هفت پیکر است. 3- بسیاری از داستان‌های فرعی در مثنوی شهاب حذف شده و برخی از شخصیت‌های داستان او نیز با شخصیت‌های هفت پیکر متفاوت است.
After composing Khamse by Nezami especially two famous lyrical works; namely, Leyli and Majnoon and Khosro and Shirin, many poets have tried to imitate his style. One of them is Shahabe Torshizi, the famous poet of twelve and early Thirteenth century. Shahab has two versified stories under the titles of Yoosuf and Zoleykhah and Khosro and Shirin. The former was composed by imitating from Jami and the latter one was basen on Nezami. Shahab has paid attention to the two versified stories of Nezami and some of the resources like Shahnameh. Two versified stories of Nezami; namely, Haft Peykar which was used as a model in Haft Majles contained similar rhythm and story telling and Shirin which was used the love story of Khosro to Shirin likened to Nezami's. However, there are some basic differences in these two works. 1) The rhythm of Shahab's work is faelaton Mafaelon Faelon that is Bahre Mokhafaf. Therefore, it is similar to Haft Peykar. 2) The Style of Story telling in Haft Majles is Similar to Haft Peykar. 3) Many episods in Shahab's versified story are removed and Some of Story characters are different.
1- رادفر، ابوالقاسم .(1371). کتابشناسی نظامی گنجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
2- شهاب ترشیزی، خسرو و شیرین، نسخه خطی، به شمارة 13522 کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
3- ضیاء‌الدین نخشبی .(1372). طوطی‌نامه، تهران: منوچهری.
4- طسوجی تبریزی، عبداللطیف .(1382). هزار و یک شب، تهران: طرح نو.
5- فخرالزمانی، عبدالنبی بن خلف .(1362). تذکره میخانه، تصحیح احمد گلچین معانی، تهران: اقبال.
6- فردوسی، ابوالقاسم .(1965). شاهنامه، مسکو: آکادمی علوم اتحاد شوروی.
7- نظامی، الیاس .(1363الف). هفت پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
8- ------------- .(1363 ب). خسرو و شیرین، تصحیح وحید دستگردی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
9- مولوی، جلال‌الدین محمد .(1363). مثنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: امیرکبیر.
10- هدایت، رضا قلی‌خان .(1340). مجمع الفصحا، تهران: امیر کبیر.
_||_