آموزة اخلاقی وفای به عهد در متون عرفانی
محورهای موضوعی : شاهنامه
مهین پناهی
1
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س))
ثریا کریمی یونجالی
2
(کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهرا (س))
کلید واژه: اخلاق, عرفان, وفا, وفا به عهد خداوند, وفا به عهد خلق, وفا به عهد خود,
چکیده مقاله :
گرچه وفا جزء مقامات اصلی به شمار نیامده امّا می‌توان آن را از مقامات فرعی و ملکة اخلاقی والا و از آموزه‌های مهم عارفان محسوب کرد. در کتابهای تعلیمی عارفان از وفای به عهد خداوند متعال، وفای به عهد خلق و وفای به عهد خود سخن رفته است. وفای به عهد از اصول و شرایط مقام شیخی و مریدی، آداب حج، آداب سماع، علامت دوستی و علامت فتوّت عارفان و صوفیه است؛ همچنین بیشتر عارفان، مقصود از صدق را وفای به عهد دانسته‌اند.این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که وفا در مقامات سالکان چه جایگاهی دارد و این فضیلت اخلاقی در متون تعلیمی عرفانی و در آموزه‌های عارفان تا چه حد مورد توجه قرار گرفته است؟
This study tries to answer this question, what place does faith have in wayfarer's position and to what extent this moral virtue has been considered in didactic and mystical texts and mystics doctrines? Although fulfilling the promise is not considered to be the main position, it can be regarded as a subsidiary position and it is the queen of prominent moral and mystical doctrine. In educational books of mystics, there are issues about the fulfilling the promise of God, fulfilling the promise people and fulfilling the promise of oneself. Fulfilling the promises is the principle and conditions of Sheikh (leader) and Morid (disciple) Hajj customs, Sama customs, sign of friendship and sign of mystics and Sufis manliness. Furthermore, most mystics have recognized sincerity as the fulfilling the promises
1- قرآنکریم. (1380). ترجمة محمد مهدی فولادوند.
2- نهج‌البلاغه. (1385). ترجمة محمد دشتی، شیراز: میقات نور.
3- اوحدی، رکن‌الدین. (1375). کلیات اوحدی اصفهانی(اوحدی مراغه‌ای)، به کوشش سعید نفیسی، تهران: امیرکبیر.
4- بقلی شیرازی، روزبهان. (1360). شرح شطحیات، به اهتمام هنری کربن، تهران: نشر زبان و فرهنگ ایران و طهوری.
5- جامی، عبدالرحمن بن احمد. (1337). نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح و مقدمه و پیوست مهدی توحیدی پور، تهران: کتابفروشی محمودی.
6- حافظ، شمس الدین محمد.(1371). دیوان، به تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، به کوشش عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
7- خواجه عبدالله انصاری. (1377). مجموعه رسائل خواجه عبدالله انصاری، ج1، تصحیح و مقدمه و فهارس از محمد سرور مولایی، تهران: توس.
8- راغب اصفهانی، حسین بن محمد.(1387). مفردات الفاظ قرآن، ترجمة حسین خداپرست، قم: دفتر نشر اسلام.
9- سجادی، سید جعفر. (1386). فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
10- سَّراج طوسی، أبونصر.(1423 ﻫ .ق). اَللُّمَع فی التصوف، تحقیق عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی سرور، قاهره: مکتبة الثقافة الدﻳﻨﻴﻴة.
11- عراقی، فخرالدین. (1372). مجموعه آثار فخرالدین عراقی، به تصحیح و توضیح نسرین محتشم (خزاعی)، تهران: زوار.
12- عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. (1371). جوهر الذّات، دفتر اول، تهران: نشر اشراقیه.
13- -------------------.(1375). تذکرة الاولیاء، به کوشش امیر توکلی، تهران: بهزاد.
14- -------------------..(1385). منطق‌الطیر، به اهتمام و تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
15- غزالی، محمد.( 1376). احیاء علوم‌الدین، ربع عادات، ج2، ترجمة مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
16- ----------. (1383). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
17- -----------. (1389). کتاب الاربعین، ترجمة برهان الدین حمدی، تهران: اطلاعات.
18- قشیری، عبدالکریم بن هوازن.(1374). رسالة قشیریه، ترجمة ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
19- کاشانی، عبدالرزاق.(1377). ترجمة اصطلاحات الصوفیه(فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف)، ترجمة محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
20- کلینی، محمد.(1362). الکافی، ترجمة سید جواد مصطفوی، ج2، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
21- لاهیجی، شمس الدین محمد.(1374). مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار.
22- مجلسی، محمدباقر.(1363). بحارالانوار، ج 16، تهران: اسلامیه.
23- مولوی، جلال الدین محمد.(1386). مثنوی معنوی، تصحیح بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان.
24- میبدی، ابوالفضل.(1376). کشف الاسرار و عُدة الابرار، ج1و 3، به اهتمام علی اصغر حکمت،تهران: امیرکبیر.
25- محمدبن منور، محمد.(1381). اسرار التوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید، مقدمه و تصحیح و تعلیق محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
26- رازی، نجم‌الدین.(1383). مرصادالعباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
27- نعمت الله ولی.(1344). رسائل، به اهتمام جواد نوربخش، ج3، تهران: انتشارات خانقاه نعمت اللهی.
28- مسعود بن عیسی، ورام .(بی‌تا). مجموعه ورام( التنبیه الخواطر و نزﻫﺔ النواظر)، ج 2، قم: مکتب فقیه
29- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1375). کشف المحجوب، به تصحیح والنتین ژوکوفسکی و با مقدمة قاسم انصاری، تهران: طهوری.
References:
1- The Holy Quran (1380) ‚ translated by Mohammad Mahdi fouladvand.
2- Nahjol Al–Balagheh (1385) ‚ translatied by Mohammad Dashti ‚ Shiraz: Miqati-noor.
3- Ouhadi, Roknol Al-din (1375). Generalities of Ouhadi Esfahani (Ouhadi Maragheie), thanks to the efforts of Saeed Nafisi, Tehran: Amir Kabir.
4- Baqli Shirazi, Rouzbehan (1360). Commentaire sur les paradoxes Dex sufis (sharh-e shathiyat), thanks to effort of Henry korban‚Tehran: Nashr-i zaban va Farhange va Tahuri Iran.
5- Jami, Abdol Rahman Ibn Ahmad (1337). Nafahat AI uns va Hazarat Al-Quds, introduction and Appendix by Mehdi Touhidi Pur, Tehran: Mahmoudi bookstore.
6- Hafez, Shams Al-Din Mohammad (1371). Divan ‚ corrected by Mohammad Ghazvini and Ghani, thanks to effort of Abd Al-Karim Jorbozhedart,Tehran: Asatir.
7-. Khaje Abdol Allah Ansari (1377). Khaje Abdol Allah(Abdullah) Ansari treatise, vol 1, editeing and introduction through comparing three copies of Mohammad Sarwar Mowla'ii, Tehran: Toos.
8- Ragheb Esfahani, Hossein bin Mohammad. (1387) Mofradat Alfaz of Quran translated by Hussein, Khodaparast Qom: Islamic Publication Office.
9- Sajjadi, Seyyed Jafar. (1386). Glossary of Terms and mystical interpretations, Tehran: Tahouri.
10- Al- Sarraj Toosi, Abi Nasr (1423). Al-luma, research Abdol Al- Halim Mahmoud and Taha Abdol Al-baghi Sorour. Ghahereh:Maktabat al-Theghafiya Diniyah
11- Araqi (Iraqi), Fakhr-Al-din (1372). Fakhr Al-din Araqi (Iraqi) works, corrected and explained by Nasrin Mohtasham (Khazaei), Tehran: Zavvar.
12- Attar Nishabouri, Farid Al-Din Mohammad. (1371). Johar Al-Zatt , published by Eshragiyeh.
13- --------------------- (1375). Tadhkirah Al-awliya‚ thanks to the effort of Amir Tavakoli, Tehran: Behzad.
14- --------------------- (1385). Manteq Al-tayr, correction and efforts by Sayyed Sadiq-i Gawharin, Tehran: Elmi Farhangi Publications.
15-. Ghazzali, Mohammad (1376). Ehyae oulum Al-Din ‚quarter aadat, vol 2, translated by Mohammad Al- Din Kharazmi ‚thanks to Efforts of Hossein Khadive Jam, Tehran: Elmi Farhangi Publications.
16- --------------------- (1383). Kimiya Saadat,thanks to Efforts of Hossein Khadive Jam, Tehran: Elmi Farhangi Publications.
17- -------------------- (1389). Al-Arbain books, translated by Burhan Al din Hamdi, Tehran: Ettelaat.
18- Qoushayri, Karim Abdol Ibn Havazen (1374). Qoushayri treatise, translated by Abu Ali Hasan Ibn Ahmad Osmani(uthman), corrected by Badie Al-zaman Furuzanfar, Tehran: Elmi Farhangi Publications.
19- Kashani, Sheikh Abd Al-Razzag (1377). Translation of Sufis terms (glossary mysticism), translated by Mohammad Khajavi, Moulla publications.
20- Koleyni‚ Mohammad (1362). Al-Kafi, translated by Seyyed Javad Mostafavi, v 2, Tehran: Islamia.
21- Lahiji, Shams al-Din Mohammad (1374). Mafatih Al-Ijaz Fi Sharh-i Gulshan -i-Raz. Corrected by Barzegar and Karbasi, Tehran :Zavvar.
22- Majlesi ‚Mohammad Bagher (1363). Behar Al Anvar, volom 16, Tehran: Islamia.
23- Rumi, Jalal al-Din Mohammad (1386). Masnavi Manavi , corrected by Qavvam Al-Din khorramashahi ,Tehran: Doostan Publications.
24- Maybodi, Ab Al-fazl. (1376). Kashf Al-Asrar Va Oddat al- Abrar, v 1 and 3, thanks to effort of Ali Asghar Hekmat, Tehran: Amir Kabir.
25- Mohammadeben Monavar, Mohammad (1381). Asrar al-Tohid to authorities Sheikh Abi Saeed, Mohammad Reza Shafiee Kadkani suspension of background and correct, Tehran: Agah
26- Razii‚ Najmeddin (1383). Mersad Al Ebad, Edited by Mohammad Amin Riahi, Tehran: Elmi Farhangi Publications
27- Nematollah Vali (1344). Treatises‚ thanks to effort of Noorbakhsh‚V3‚ Tehran.
28-. Masoud ibn isa Veram ‚ (without date). Veram collection (Al-tanbih Al-khvater), Volume 2, Qom: Maktabe Fagihe
29- Hejwiri, Abu Al- Hasan Ali Ibn Osman (1375). Kashf-Al-Mahjub,corrected by Valentayn Zhukufski, introduction by Qasem Ansari, Tehran: Tahouri.
_||_