آموزه های اخلاقی گنج شایگان اثری تقلیدی از گلستان

محورهای موضوعی : شاهنامه

سید مهدی نوریان ¹ , مهسان قریشی ²

1 - عضو هیات علمی دانشگاه اصفهان
2 - دکتری زبان و ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1395/02/19 تاریخ پذیرش : 1395/02/19 تاریخ انتشار : 1393/12/10

کلید واژه: اخلاق, گلستان, ریاض همدانی, گنج شایگان,

چکیده مقاله :

هدف از آفرینش انسان، رسیدن به کمال مطلوب است و لازمه تحقق این هدف، کسب فضایل اخلاقی در سایه تربیت است. پیامبران نیز هدفی جز تعلیم مکارم اخلاقی نداشته‌اند. آیات قرآن مجید از پیام های اخلاقی و تربیتی سرشار است. شاعران و نویسندگان هم با الهام از آیات روح افزای قرآن از دیدگاه های خاص به این موضوع پرداخته اند. یکی از این شاعران و نویسندگان که در واقع متنفذترین معلم اخلاق نیز هست، شیخ اجل سعدی است که الگویی برای تقلید افراد بسیاری پس از خود شده است. از زمره شاگردان مکتبش که شش سده پس از او می زیسته، میرزا ریاض همدانی، صاحب کتاب گنج شایگان است. میرزا ریاض در این کتاب، تقلیدی آشکار از گلستان کرده است. وی نه تنها در زمینه قالب و شکل بیان مطالب از استاد خود، سعدی، پیروی کرده بلکه در بیان سخنان پر مغز، در مواردی حتی عبارات و جملات مشابه گلستان آورده است و به طورکلی در استفاده از محسنات لفظی و معنوی، آن کتاب بی بدیل را مورد نظر داشته است. میرزا ریاض با گوشزد کردن پاره ای از خصایل نیک و برحذر داشتن از اخلاق مذموم نیز پا جای پای معلم خود نهاده، از عهده این اقتدا به خوبی برآمده است. در این مقاله از ارزش های اخلاقی مطرح شده در گنج شایگان با تکیه بر آموزه های دینی سخن به میان می آید.

چکیده انگلیسی:

The aim of the creation of humans being is the attainment of a perfect status. This requires the achievement of ethical virtues under education. Hence, the prophets have set their goals for the teaching of ethical virtues as well. There are abundant of educational and ethical messages in the Quran verses. The poets and authors have dealt with these topics with an inspiration from the verses of Quran. One of the great poet and author who have the most influential effect on the ethics as an ethics scholar was Sheikh Ajal Saadi, who has been regarded as a model by most people preceding him. Mirza Riaz, the author of the book of Ganj Shayegan, was among his school disciple who was living several centuries after him. Mirza Riaz has made a clear imitation of Golestan in his book. He was not only a master for the literary style of Golestan in form and expression, but also he has quoted his wise words and expressions from Golestan. He has set Golestan as a unique book for the quotations of his spiritual and verbal expressions. Mirza Riaz has followed his teacher in advising moral manners and in avoiding immoral manners. In this way he has coped with this topic as a master. He has counsels which are apt to read. These moral counsels are regarded as admonitions for the social and individual moral purifications. Ethics aims to construct a society with no oppressions, corruption and brutality towards perfection. This paper has applied the ethical values in Ganj Shayegan on the basis of the religious teachings.