جنبه‌های تعلیمی مثنوی حدیقه سنایی

محورهای موضوعی : شاهنامه

دکتر اسحاق طغیانی ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)
مریم حیدری ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان)

تاریخ دریافت : 1396/09/26 تاریخ پذیرش : 1396/09/26 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: تمثیل, سنایی غزنوی, ادبیات تعلیمی, حکایت, مفاهیم اخلاقی, حدیقة الحقیقه,

چکیده مقاله :

عرفان همواره در رونق و شکوفایی ادبیات تعلیمی نقشی اساسی داشته است. فرهنگ کناره گیری از دنیا، توجه به ناپایداری و گذرا بودن دنیا و شادی و غم های آن، دوری از رذائل اخلاقی و پرداختن به فضائل از جمله مسائل مشترک عرفان و ادبیات تعلیمی است. مثنوی حدیقة الحقیقه نخستین منظومة عرفانی است که با هدف تعلیم مباحث عرفانی، دینی و اخلاقی سروده شده است و سنایی اولین شاعری است که از حکایت و تمثیل برای تعلیم مسائل اخلاقی و عرفانی کمک گرفته و در این زمینه سرمشق شاعران بعد از خود قرار می گیرد. این مقاله بر آن است که جنبه های مختلف مفاهیم تعلیمی و اخلاقی را در حدیقة سنایی بررسی کند و نقش برجستة حکایت ها و تمثیل های این منظومه را در بیان این مفاهیم نشان دهد.

چکیده انگلیسی:

Mysticism has always played an important role in the proliferation of didactic literature. The value of staying away from the word, instability and transient nature of the world and its grief, avoiding immoralities and taking virtues are all the common issues in mysticism and didactic literature. The Hadiqat al Haqiqa is the first spiritual lyric that has been composed for teaching of spiritual, religious and moral issues. Sanaee is the first poet who has made use of anecdote and parable for moral and mystical behaviors. He has been a model for subsequent poets in this respect. This article tries to investigate the different didacticand moral concepts in Hadiqat al Haqiqa and show the outstanding role of anecdotes and parables.

منابع و مأخذ:

 

1- بارانی، محمد، گل­افشانی، رشید .(1391). «مثنوی دریای فضایل تربیتی و تعلیمی»، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال چهارم، شمارة 13، صص: 86- 63.

2- پورنامداریان، تقی .(1374). رمز و داستان­های رمزی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

3- دبروین، ج.ت.پ .(1378). حکیم اقلیم عشق، ترجمة مهیار علوی مقدم و محمدجواد مهدوی، مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی.

4- زرقانی، سید مهدی .(1377). «افق­های شعر و اندیشة سنایی غزنوی»، کیهان فرهنگی، شماره 145، صص 19- 16.

5- زرین­کوب، عبدالحسین .(1372). پیر گنجه در جستجوی ناکجاآباد، تهران: سخن.

6- سلمی، عبدالرحمن .(1369). مجموعة آثار، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

7- سنایی، ابوالمجد مجدود ابن آدم .(1377). حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقة، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

8- عطار نیشابوری، فریدالدین .(1383). منطق‌الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.

9- فرخ‌نیا، مهین­دخت .(1389). «ساختار داستانی حکایتها در حدیقة سنایی»، کاوش‌نامه، سال یازدهم، شمارة 21، صص: 60- 39.

10- فتوحی، محمود و محمدخانی، علی اصغر .(1385). شوریده‌ای در غزنه، تهران: انتشارات سخن.

11- مدرس رضوی، محمدتقی .(بی‌تا). تعلیقات حدیقة­الحقیقه، تهران: مؤسسة مطبوعاتی علمی.

12- مشرف، مریم .(1389). جستارهایی در ادبیات تعلیمی، تهران: سخن.

13- مولوی، جلال الدین محمد بلخی .(1374). مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسن، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.  

 

References:

1- Barani, Mohammad, Golafshani, Rashid, 1391, the sea of educational and cultural parable, Educational literature bulletin, Fourth year, No 13

2- Poornamdarian, Taghi, 1374, the secret and secret stories, Tehran, educational-cultural Publications

3- Debarvin, J.T.P, 1378, Hakime Eghlime Eshgh, Translation of Mahyar Alavi Moghadam & Mohammad Javad-e Mahdavi, Mashhad, Astan-e Ghuds-e Razavi

4- Zarghani Mahdi, 1377, Horizon of poetry and thought of Sanaie Ghaznavi, Keyhan Farhangi No 145 pages: 16-19

5- Zarinkoob, Abdolhosein, 1372, an elder from Ganje seeking for nowhere, Tehran: Sokhan

6- Salmi, abdolrahman, 1369, the collection of works, with the efforts of N. Poor Javadi, Tehran, Iran University Press

7- Sanayi, abolmajd majdud-e Ebne adam, 1377, Shari'at al-Tariqa, The correction of Mohammad taghi-e Modares Razavi, Tehran, Tehran University Publications

8- Atar-e Neishaboori, Faridoin, 1383, Mantiqu't-Tayr (The conference of Birds), The correction of Mohammadreza Shafiee Kadkani, Tehran, Sokhan

9- Farokhnia, Mihandokht, 1389, Storied structure of anecdotes in Hadiqat Sanayi, Kavoshnameh, Eleventh year, No 21

10- Fotuhi, Mahmood & Mohammadkhani, Aliasghar, 1385, A frenzy in Ghazneh, Tehran, Sokhan Publications

11- Modares Razavi, Mohammadtaghi Bita, Taaliqat-e Hadiqat al Haqiqa, Tehran, Scientific

12- Mosharaf, Maryam, 1389, Queries in educational literature, Tehran, Sokhan

13- Molavi, Jalaledin-e Mohammad balkhi, 1374, Masnavi Manavi, Niklson’s reform, with the effort of N. Poorjavadi, Tehran, Amirkabir