نقد مضمونی "هشت کتاب" در دایره ی خلأ درونی روح، نقطه ی عروج سهراب سپهری: از پدیدار شناسی تا عرفان
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
زهرا تقوی فردود
1
(دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: سپهری, هستی, ادراک, پدیدارشناسی, کمال, خلأ,
چکیده مقاله :
بررسی مضمونی اشعار سهراب سپهری، او را در زمره ی شاعران پدیدارشناسی قرار می دهد که از پس گذر لحظه ها، با متمایل کردن نگاه ناب و عاشقانه ی خود به سوی پدیده های طبیعت، در عین معنا بخشیدن به آن ها، نخستین درها را به روی ادراک و آگاهی از هستی خویش می گشاید و در وحدت با جهان پیرامون، تمایز میان سوژه و ابژه را می زداید. لیکن مسئله ی مورد بحث مقاله ی حاضر، تنها، بررسی تطابق اشعار سپهری با اصول پدیدارشناسی نیست. چرا که پیش از این، مورد توجه برخی پژوهشگران قرار گرفته است. نگارنده در این مقاله، علاوه بر مطاله ی گسترده تر جنبه ی پدیدارشناسی اشعار سپهری، گذر او را از این مسئله، به سوی معرفت شناسی و در نهایت به سوی عرفان مورد مطالعه قرار می دهد. در هر مرحله از شناخت شاعر از پدیده ها، خلائی وسیع تر، از سوی روح او احساس می شود. سپهری، در باور به هستی پدیده ها، نیاز به کنکاش در خویشتن را احساس می کند و نرگس وار در مرکز طبیعت، با خود یکی می شود تا خلائی را آکنده سازد که در ورای آن، وجودی متعالی نهفته است و کشف آن، او را به سوی پر کردن این خلأ سوق خواهد داد. هر اندازه خلأ گسترده تری برای شاعر محسوس باشد، بدین معنی است که گامی پیشتر نهاده، نیروی بیشتری به پرهای پرواز او در مسیر هستی محض، تزریق می گردد. چرا که این، به عدم کشاندن "من" شاعر و به خلأ رساندن و تهی شدن تمام وجود شاعراست که روح مطلق را در درون او احیاء کرده، کوژیتوی (آگاهی به خویش) او را نهایی می کند.
Studying Sohrab Sepehri's poems thematically has placed him among phenomenology poets. He opens the initial doors by the means of turning his unique and passionate viewpoint about natural phenomena toward his own existence perception as well as conveying a meaning to those phenomena; and he removes the distinction between subject and object in the path of union with environment. However the content discussed in this article is not only corresponding Sepehri's poems with principles of phenomenology. Because this topic has been favored and followed by some investigators before. The author moreover to studying widely Sepehri's poems from the prospective of phenomenology, tries to study epistemology and finally mysticism. In every stage that poet comes to an understanding of phenomena, his soul feels a wider inner emptiness. Sepehri feels the necessity of seeking for his self in himself by believing in the existence of phenomena and he becomes united with himself in the center of nature as a narcissus in order to distribute an emptiness, beyond which a high existence is hidden and detecting that existence propels him to filling that emptiness. As much as the poet feels more emptiness, one step more is taken; therefore more forces are injected to his wings in the path of flying toward pure existence. This leads the self of the poet to nothingness and makes him properly empty that retrieves the mere soul in his inside and finalizes his Cogito –self-awareness-.
بابک معین، مرتضی.(1389). زیبایی شناسی نفی در آثار مالارمه، تهران: علم.
باشلار، گاستون.(1382). درباره شعر(مجموعه مقالات - ارغنون)، ترجمه سید علی مرتضویان، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
سپهری، سهراب.(1389). هشت کتاب، تهران: خلاق.
فرشبافیان، احمد.(1376). مشرب عرفانی امام خمینی(ره) و حافظ، تهران: عروج.
کربن، هانری.(1384). تخیل خلاق در عرفان ابن عربی، ترجمه دکتر انشاءالله رحمتی، تهران: جامی.
Delerm, Philippe;(1997) La première gorgée de bière et autres plaisirs minuscules; Ed. Galimard; Paris.
Deleuze, Gilles;(2007) Deleuze et les écrivains (Litterature et philosophie); Dir.Bruno Gelas et Herve Micolet; Ed. Cecile defaut, Nantes.
Descartes, Rene;(1999) Discours de la méthode; Ed. Hatier; Paris.
Dictionaire de la langue francaise et de la culture essentielle;(2004) Larousse de poche; Paris.
Martin Heidegger,(1986) Martin; Être et temps; Ed. Gallimard; Paris.
Merlau-ponty, Maurice;(1990) La structure du comportement; Ed. P.U.F; Paris.
Merlau-ponty, Maurice;(1992) Phénomenologie de la perception; Ed. Galimard; Paris.
Poulet, George;(1971) La conscience critique; Ed. Jose Corti; Paris.
Poulet, George;(1989) Etudes sur le temps humain; Ed. Pocket; Paris.
Richard, Jean-Pierre;(1955) Poésie et profondeur; Ed. Seuil; Paris.