مطالعه‌ی شناختی افعال استعاری در قرآن کریم

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

احمد محمدی ¹ (دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.)
مریم مرادی ² (دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی، مدرس گروه زبان و ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی کرج)

تاریخ دریافت : 1397/01/21 تاریخ پذیرش : 1398/01/21 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: قرآن, فعل, نگاشت, زبان‌شناسیِ شناختی, استعاره‌های مفهومی, حوزه‌ی مبدأ - مقصد, طرحواره‌های تصویری,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر به بررسی افعال استعاری در متن قرآن کریم و ماهیت معنایی آنها از منظر زبان شناسی شناختی و بر بنیاد نظریه ی استعاره های مفهومی لیکاف و جانسون می پردازد. این نظریه رابطه ی میان زبان انسان، ذهن و تجارب فیزیکی و اجتماعی او را بررسی می نماید. بر بنیاد این دیدگاه که نظریه ی معاصر استعاره نیز خوانده شد یک حوزه ی معنایی مشخص مانند اِستَوی به تبیین حوزه ی انتزاعی- مفهومی دیگری مانند استیلا یا چیرگی از طریق نگاشت های تجربه بنیان و نظام مند، میان حوزه های مبدأ- مقصد می پردازد. از همین دست می توان به کاربرد افعالی با مفهوم مکانی چون یَمُدُّ برای بیان مفهوم انتزاعی زمان و وَجَّهْتُ برای بیان مفهوم انتزاعی روی آوردن اشاره نمود. با در نظر گرفتن ماهیت تمثیلی و استعاری زبان قرآن برای تسهیل در ادراک مفاهیم بلند معنوی و معانی دشواری که امکان بیان و توصیف مستقیم آنها برای بشر وجود نداشته است و نیز از آنجا که استعاره های مفهومی تجربه بنیان هستند؛ بسیاری از افعال در قرآن کریم بر اساس تجربیات فیزیکی انسان از ارتباط با جهان پیرامون خود و فراهم آوردن زمینه های ارتباط و ادراک موثر از آیات به کار رفته اند. از این رو مطالعه ی حوزه های شناختی و مفهومی این افعال در دستیابی به چهارچوب نظام مند و دقیق معنایی آنها ، به جهت ادراک هر چه بهتر این گنجینه ی معنوی تاریخ بشریت ، شیوه های نوین علمی و قابل استنادی را فراهم خواهد آورد.

چکیده انگلیسی:

The subject of this research is the study of metaphorical verbs in the text of Holy Quran and their semantic nature from the perspective of cognitive linguistics on the basis of Lakoff and Johnson’s theory of conceptual metaphors. This method examines the relationship between the language of man, his mind and his physical and social experiences. Based on the contemporary theory of metaphor, a specific semantic domain is presented the context of an abstract-conceptual domain by experimental foundation mapping between the two areas of origin and destination. For example, the use of verbs such: “dominates” to express the abstract concept of “conquest”, the verb “extend” which is the spatial concept to express the abstract meaning of “time” and the verb “turning to” to express the abstract of “admission”. Considering the allegorical and metaphorical nature of the Quran’s language to facilitate the perception of spiritual concepts and the difficult meaning that could not be described directly to human beings, many of the verbs in Holy Quran have been based on human physical experiences of communicating with the world around them and providing areas for effective communication and perception of the verses. In this way, the study of the cognitive and conceptual domains of this verbs will provide new curable ways to achieve a systematic and precise semantic framework for the further perception of this spiritual treasures of human history.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.(1386). ترجمه: مهدی الهی قمشه­ای، تهران : دانش پژوه

جرجانی،عبدالقاهر.(1389). مترجم: جلیل تجلیل، اسرارالبلاغه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

همو، اسرارالبلاغه فی علم البَیَان، المکتبه التوفیقیه.

حاجیان، خدیجه و دیگران.(1389).  استعاره­های جهتی قرآن با رویکرد شناختی، فصلنامه­ی نقد ادبی، سال 3، شماره­ی 9، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

حجازی، بهجت السادات.(1395).  استعاره­های مفهومی آیه­ی نور در قرآن، دو فصلنامه­ی فنون ادبی، دوره­ی 8، شماره­ی 3 (پیاپی 16)، اصفهان: دانشگاه اصفهان.

حق جو، سیاوش و دیگران.(1393).  استعاره در آراء جرجانی و سکاکی، دو فصلنامه­ی زبان و ادبیات فارسی، سال 22، شماره­ی 77، تهران: دانشگاه خوارزمی.

راسخ مهند، محمد.(1396). درآمدی بر زبان شناسی شناختی: نظریه و مفاهیم، چاپ سوم تهران: سمت.

سکاکی، ابو یعقوب.(1407ق). مفتاح العلوم، طبع الثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.

سیاح، احمد.(1378).  فرهنگ بزرگ جامع نوین (ترجمه­ی منجد الطُلّاب لویس معلوف)، چاپ دوم، تهران: اسلام.

شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1393).  صور خیال در شعر فارسی، چاپ هفدهم، تهران: آگه

صدری، نیره.(1385).  بررسی استعاره در ادبیات فارسی از دیدگاه زبان شناسی شناختی، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده­ی ادبیات و زبان­های خارجی.

عبدالباقی، محمد فوأد.(1380).  المُعجمُ المُفَهْرَس لِألفاظِ القرآنِ الکریم، چاپ پنجم، قم: نمونه.

Abrams, M.H .(2009). A Glossary of Literary Terms. United States of America. Cengage Learning.

 Lakoff, George/ Johnsen, mark .(2003). Metaphors We Live by. London: The university of Chicago press.