نماد و نمادگرایی در اشعار فریدون مشیری

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

شیوا امین اسکندری ¹ , احمد خیالی خطیبی ²

1 - دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1397/01/22 تاریخ پذیرش : 1397/02/24 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: نماد, رمز, نمادگرایی, فریدون مشیری,

چکیده مقاله :

نماد در قلمرو ادبیات و شعر از پیشینه طولانی و پرفراز و نشیب برخوردار است. نماد یا رمز معانی متنوعی دارد رمز عبارت از چیزی است که نماینده چیز دیگر باشد اما این نماینده بودن نه به علت شباهت دقیق میان دو چیز، بلکه از طریق اشاره مبهم یا رابطه‌ای اتفاقی و قراردادی است. یونگ معتقد است زبان ناخودآگاه، زبان نمادهاست. ناخودآگاه بی‌پرده و برهنه با ما مشخص نمی‌گوید، بلکه همواره در جامعه‌ای از رمز و راز و در پوششی از نماد پنهان می‌شود. رمز و نماد در آثار ادبی اعم از نثر و نظم و با توجه به سبک آن آثار به طور چشمگیر یافت می شود که در این میان فریدون مشیری نیز همانند شعرای دیگر از این مسئله دور نبوده و با بهره گیری از نماد و نمادگرایی در اشعارش کلمات به ظاهر ساده را دارای محتوایی دو چندان کرده است. ازاین‌رو هدف از این پژوهش بررسی نماد و نمادگرایی در اشعار این شاعر معاصر است و در نهایت پاسخ به این سؤال که وی از چه نمادهایی بیشتر بهره برده است. وی علاوه‌بر طبیعت و گل و گیاه و آب و آتش در موضوعات دیگری از قبیل عرفان، شخصیت‌های اسطوره‌ای، قهرمانان و بزرگان دین و شعرا نیز از مقوله رمز و نماد به شیوه و روش خاص خود و به زیبایی تمام بهره جسته است.

چکیده انگلیسی:

Symbolism in literature and poetry has long lasted history full of ups and downs. Symbol or code has various definitions. In the book of world’s literary terms symbol means thing that stand on behalf of another thing, but this representation is not because of identical similarity between two things but also because of some vague implication or relationship that is by chance or arbitrary. Yung believes that the unconscious language is the symbolic language. The unconsciousness does not talk to us directly, there is always sign and secret and by the disguise of symbol. Fereydoon Moshiri is like other poets follow this rule. He by the use of symbolism in his poems has simple words multi-meaning. Therefore, the aim of this paper is to study the symbol and symbolism in poems of him and a question: what symbols he used more? Therefore, the result of research, that was carried out by the means of library, show that Moshiri was interested in natural phenomena such as flower, water, fire, as well as mystic subjects, mythical characters, heroes, religious figures, and poets.

منابع و مأخذ:

اسدی طوسی.(1365). لغت فرس، تصحیح فتح الله مجتبایی و علی اشرف صادقی، تهران: انتشارات خوارزمی.

انوشه، حسن.(1380). دانشنامه ادب فارسی، جلد دوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

برقعی، سیدمحمدباقر.(1373). سخنوران نامی معاصر ایران، جلد پنجم، قم: نشر خرم.

بشردوست، مجتبی.(1390).موج و مرجان (رویکردهای نقد ادبی در جهان جدید و سرگذشت نقد ادبی در ایران)، تهران: سروش.

پارسی‌نژاد، ایرج.(1392). زرین‌کوب و نقد ادبی، تهران: انتشارات علمی.

پورنامداریان، تقی.(1364). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

تاجدینی، علی.(1392). نقد و فرهنگ سیاست در اندیشه مولانا، تهران: نشر نگاه معاصر.

چدویک، چارلز.(1375). سمبولیسم، ترجمه مهدی سبحانی، تهران: نشر مرکز.

خزایلی، محمد.(1341). اعلام قرآن، چاپ هشتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

داد، سیما.(1390). فرهنگ اصطلاحات ادبی، واژه‌نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات مروارید.

دهخدا، علی‌اکبر.(1372). فرهنگ لغات دهخدا.

سجادی، سیدجعفر.(1379). فرهنگ اصطلاحات و تعابیر عرفانی، ‌تهران: انتشارات طهوری.

سیدحسینی، رضا.(1391). مکتب‌های ادبی، جلد دوم، تهران: انتشارات نگاه.

شاکری‌یکتا، محمدعلی.(1384). زندگی و شعر فریدون مشیری، تهران: نشر ثالث.

شریفی، محمد.(1387). فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ دوم، فرهنگ نشر نو، تهران: انتشارات معین.

شفیعی‌کدکنی، محمدرضا.(1386). صورخیال در شعر فارسی، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات آگاه.

همو.(1390). با چراغ و آینه (در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران)، تهران: سخن.

شمیسا، سیروس.(1373). نگاهی به سهراب سپهری، تهران: انتشارات مروارید.

شوالیه، ژان و آلن گربران.(1378). فرهنگ نمادها (اساطیر، رویاها، رسوم، ایما و ...)، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، چاپ اول، تهران: انتشارات جیحون.

شیرمحمدی، سیما.(1391). «بررسی رمز و نماد در حدیقه سنایی»، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی.

صرفی، محمدرضا.(1382). «در آمدی بر نمادپردازی در ادبیات»، فرهنگ، ش 46 و 47.

عرب گلپایگانی، عصمت.(1376). اساطیر ایران باستان (جنگی از اسطوره‌ها و اعتقادات در ایران باستان)، تهران: انتشارات هیرمند.

فروم، اریک.(1378). زبان از یاد رفته، ترجمه ابراهیم امانت، چاپ ششم، تهران: نشر فیروزه.

قاری، محمدرضا، اعظم نیک آبادی و اشرف روشندل پور (1393). «سمبولیسم در شعر  معاصر با تکیه بر شعر مهدی اخوان ثالث و هوشنگ ابتهاج»،  نشریه زیبا شناسی ادبی، دوره 5، ش21.

قبادی، حسینعلی.(1386). آیین آیینه، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

کزازی، میرجلال‌الدین.(1376). پرنیان پندار (جستارهایی در ادب فارسی)، تهران: انتشارات روزنه.

کوپر، جی.سی.(1392). فرهنگ نمادهای آیینی، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: انتشارات علمی.

مشیری، فریدون.(1394). بازتاب نفس صبحدمان، چاپ پانزدهم، تهران: نشر چشمه.

مصاحب، غلام‌حسین.(1391). دایره المعارف فارسی، ج 1، تهران: انتشارات امیرکبیر.

هینلز، جان.(1368). شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله، تهران: نشرنو. 

یاحقی، محمدجعفر.(1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی ، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و سروش .

یونگ، کارل گوستاو.(1392). انسان و سمبولهایش، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ نهم، تهران: انتشارات جامی.