تحلیل قافیه و ردیف در کلیات شمس

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

احمد کریمی ¹ (دانشگاه ازاد اسلامی واحد چالوس)
گیسو شریفی ² (دانشگاه ازاداسلامی واحد چالوس)

تاریخ دریافت : 1392/11/19 تاریخ پذیرش : 1393/02/07 تاریخ انتشار : 1393/06/01

کلید واژه: قافیه, غزل, مولانا, ردیـف,

چکیده مقاله :

اهمّیت جایگاه قافیه و ردیـف در آثار منظوم فارسی بر کسی پوشیده نیست . قافیه و ردیف همواره در خدمت صورت و معنا و در تنظیم سخن آهنگین بسیار مفید و مؤثر می‌باشد . در میان سخنوران ایرانی مولوی در سرایش غزلیات خویش از قافیه و ردیف به شیوه‌های گوناگون و هدفمند بهره برده است . در غزلیات او قافیه و ردیف بیشتر جهت آهنگین نمودن و موسیقایی کردن سخن منظوم می‌باشد. بیش از ½ غزلیات او از فراوانی ردیف برخوردار است و در میان انواع ردیف، ردیف فعلی موجب پویایی ، جنبش و حرکت در شعر شاعر گشته است و این ردیف‌های فعلی بیشتر ردیف‌های طولانی هستند که تکرار این ردیف‌ها حرکات سماع را تداعی می‌کند و جنبه غنایی شعر را افزون می‌سازد . در کنار ردیف فعلی ردیف‌های اسمی ، گروهی ، جمله‌ای ، ضمیری ، صفتی و حرفی از کارکردهای ویژه برخوردار است که فراتر از هنجارهای ادبی و ناشی از شیوه خاص هنری مولوی می‌باشد .

چکیده انگلیسی:

The importance of rhyme and row in Persian versified works  not hidden from anyone. rhyme and row continually serve the appearance  and meaning and in speech regulation is extremely useful. Among the Persian poets Molana in chant  his sonnets of rhyme and rows of  a variety of objective methods are used. In his sonnets, rhyme and row more than for the rhythmic up and musical off is speak versified. More than ½ of his sonnets have many rows and the types of rows, the current row in the form of compound verbs are dynamic and vibrant appearance. In addition to the current row, row nominal, gregarious, statement, pronominal, adjectival, lexical has special function which beyond the literary norms and is caused by Molana’s art specific method.

منابع و مأخذ:

احمدنژاد، کامل.( 1376 ). فنون ادبی ، تهران: پایه

حق‌شناس ، علی‌محمد . ( 1370 ) .  مقالات ادبی و زبان شناختی ، چاپ اول، تهران : انتشارات نیلوفر.

رازی ، شمس قیس .( 1338 ). المعجم فی معاییر اشعار العجم ، تصحیح محمد قزوینی با مقابله مدرس رضوی، تهران : انتشارات فردوسی.

شاه‌حسینی ، ناصرالدین .( 1368 ) .  شناخت شعر عروض و قافیه ، چاپ پنجم، تهران : نشر هما.

شفیعی‌کدکنی ، محمدرضا.( 1373 ) . موسیقی شعر ، چاپ چهارم، تهران : انتشارات آگاه .

طوسی ، خواجه‌نصیر .( 1363 ).  معیارالاشعار ، اهتمام محمد فشارکی و جمشید مظاهری ، تهران : سهروردی

فضیلت ، محمود. ( 1388 ). آهنگ شعر فارسی ، ، چاپ اول، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها ( سمت ) و دانشگاه رازی.

کزازی، میرجلال‌الدین.( 1384 ). آب و آیینه،تبریز: آیدین

ماهیار ، عباس .( 1388 ). شیوه نو برای آموزش عروض و قافیه ، چاپ یازدهم،تهران : نشر قطره.

مددی ، حسن.( 1385 ). عروض و قافیه ، چاپ نخست، تهران:  انتشارات تیرگان .

ملاح ، حسینعلی.( 1385 ).  پیوند موسیقی و شعر ، تهران : نشر فضـا

مولوی، مولانا جلال‌الدین محمد.( 1384 ). کلیات شمس تبریزی ، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر ، چاپ پنجم، تهران : نشر پیمان .

میرصادقی ( ذوالقدر )، میمنت.( 1376 ). واژه‌نامه هنر شاعری فرهنگ تفصیلی، اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن ، همراه با افزوده‌ها، چاپ دوم، تهران : کتاب مهناز .

ناتل‌خانلری ، پرویز.( 1345 ). وزن شعر فارسی ، چاپ اول، تهران : انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.

وطواط ، رشیدالدین.( 1308 ).  حدائق السحر فی دقایق الشعر ، تهران : انتشارات کتابخانه سنایی و طهموری .

وحیدیان کامیار، تقی .( 1376 ).  مقاله تکرار در زبان خبر و تکرار در زبان عاطفی ، مجموعه مقالات در زبان و ادبیات فارسی ، مشهد : انتشارات محقق