کتاب العقدالفرید از ابن عبدربه در ترازوی نقد
محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی
لیلا بیژنی
1
(دانشجوی دوره دکتری گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
عنایت الله فاتحی نژاد
2
(دانشیارگروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
کلید واژه: اقتباس, : ابن عبدربه, العقد الفرید, میراث فرهنگی عربها,
چکیده مقاله :
ابن عبدربه نویسنده و ادیب اندلسی است که کتاب مشهور وی به نام العقد الفرید یکی از منابع عمده محققان در ادبیات عرب و تاریخ و فرهنگ عربی به شمار می رود. این کتاب از روزگار مولف تاکنون همواره مورد انتقاد نویسندگان و منتقدان بوده است. یکی از این انتقادات که بسیار بدان پرداخته شده، موضوع اقتباس ابن عبدربه از آثار دیگران است و چون برخی فصلها و مطالب و محتویات کتاب العقد الفرید به کتاب عیون الاخبار شباهت دارد، ابن عبدربه به سرقت ادبی متهم شده است. حذف سلسله سندها، نپرداختن به ادبیات اندلس و نداشتن نظم و ترتیب خاص از دیگر انتقاداتی است که ناقدان برکتاب العقد الفرید وارد کرده اند. ما در این مقاله نخست به طرح این انتقادات پرداخته ایم و سپس با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی آن دوران به هر یک ازاین نقدها به طور جداگانه پاسخ گفته ایم و نهایتاً محاسن و ویژگیهای کتاب العقد الفرید را که درحفظ و نگهداری بخش بزرگی ازمیراث فرهنگی، ادبی و تاریخی عربها و ایرانیان سهم و نقش عمده ای داشته است، برشمرده ایم
Al-'Iqd al-Farid (The Unique Necklace) by an Andalusian scholar and poet named Ibn 'Abd Rabbih, is one of the major source of Arabic literature, history and culture. This book has been criticized by writers and critics since the author’s time. One of these criticisms which has been discussed so many times is the issue of Ibn 'Abd Rabbih’s adaptation from other author’s works and since some of chapters and contents of this book is similar to the book of “Eun al-Akhbar”, some people accused him of plagiarizing someone else work. Other criticism made on this book includes elimination of Sindh Dynasty, lack of Andalusian literature, and particular irregularity. In this paper, the authors tried to initially discuss and define these critiques, and then answer each one of them separately by considering the cultural and social conditions of that period of time.
آذرنوش، آذرتاش.(1375). "ادب"، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی حیان.
ابشیهی، محمدبن احمد.(1371).المستطرف فی کل فن مستظرف، چاپ دوم، قاهره:دارالمعارف.
ابن بسام، علی.(1399).الذخیرة، به کوشش احسان عباس،چاپ اول، تونس – لیبی:دارالغرب.
ابن خلکان، احمد.(1985). وفی اتالاعیان، به کوشش احسان عباس، چاپ سوم، بیروت: دارالثقافة.
ابن خلدون، عبدالرحمن.(1981). مقدمه، به کوشش خلیل شحادة، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.
ابن ظافر، علی.(1970).بدائع البدائه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره: دارالعلم.
ابنعبدربه،احمدبن علی.(1402).العقدالفرید، به کوشش احمد امین و دیگران، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابنعذاری، احمد.(1929).البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب،ب ه کوشش کولن و لوی پروانسال، چاپ اول، بیروت:دارالکتب.
ابن فرضی، عبدلله‌بن محمد.(1966).تاریخ علماء الاندلس، چاپ اول، قاهره:دارالکتب المصریة.
ابن قتیبه، عبدالله.(1994).عیون الأخبار، به کوشش محمد اسکندرانی،چاپ اول، بیروت: دارالکتاب العربی.
ابواحمد عسکری، حسن.(1981). شرح ما یقع فیه التصحیف و التحریف، به کوشش محمد یوسف، چاپ سوم،دمشق: دارالرسالة العالمیة .
ابوعلی مسکویه، احمد.(1376-1379). تجارب الامم، به کوشش ابوالقاسم امامی، چاپ اول، تهران:توس.
ابوملحم،علی.(1988).مقدمه البیان و التبیین، چاپ دوم، بیروت:دارمکتبة الهلال.
ابو هلال عسکری، حسن.(1984).کتاب الصناعتین، به کوشش مفید قمیحة، چاپ اول، بیروت: دارالکتب.
امرؤالقیس.(1982).دیوان، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب المصریة.
بلاشر، رژی.(1363).تاریخ ادبیات عرب، ترجمه آذرتاش آذرنوش، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بیاتی،عادل جاسم.(1987).مقدمه بر أیام العرب قبل الاسلام از ابوعبیده معمر بن مثنی،چاپ اول، قاهره: دار المکتبة الحیاة.
پالنثیا، آنخل گنثالث.(1955).تاریخ الفکر الاندلسی، ترجمۀ حسین مؤنس،چاپ دوم، قاهره: مکتبة المثنی.
جاحظ، عمروبن بحر.(1988).البیان و التبیین، به کوشش علی ابو ملحم، چاپ دوم، بیروت: دارومکتبة الهلال.
جبری، شفیق.(1952).دراسة العقد الفرید، مجلة المجمع العلمی العربی(165-174)، العدد 27، 1952، سوریا.
جبور، جبرائیل.(1979).ابنعبدربه و عقده، چاپ اول، بیروت: دارالعلم.
حاجی خلیفه.(1941-1943).کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، چاپ دوم، استانبول: دار الاحیاء التراث العربی .
حمزه اصفهانی.(1968).التنبیه علی حدوث التصحیف، به کوشش محمد اسعد طلس، چاپ دوم ، دمشق: دار صادر.
حمیدی، محمد.(1983).جذوةالمقتبس، به کوشش ابراهیم ابیاری، چاپ دوم، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
حاجری، طه.(1986).الجاحظ حیاته و آثاره، چاپ اول، قاهرة: دارالمعارف.
ذهبی، محمد.(1984).سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم زیبق، چاپ دوم، بیروت: مدرسة الرسالة .
همو.(1985).العبر، به کوشش محمد سعیدبن بسیونی زغلول، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب.
رکابی، جودت.(1960).فی الادب الاندلسی، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب العلمیة.
زوزنی.(1365).شرح المعلقات السبع، قم: (افست).
زهیربن ابی سلمی.(1966).دیوان، بیروت: دارالکتب.
زیدان، جرجی.(157).تاریخ آداب اللغة العربیة، به کوشش شوقی ضیف، چاپ اول، قاهره: دار الهلال .
صابی، هلال.(1958).الوزراء، به کوشش عبدالستار احمدفراج، چاپ دوم، قاهره: دار الکتب المصری.
صفدی،خلیل.(1971).الوافی بالوفیات، ج 8، به کوشش محمد یوسف نجم،چاپ اول، بیروت: المکتبة الاسلامی.
ضبی،مفضل.(1978).مفضلیات، چاپ سوم، قاهره: دارالمعارف.
طبری، محمد.(1967).تاریخ الامم و الملوک، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره: دار صعب.
ضیف، شوقی.(1960).العصر الجاهلی، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب المصریة.
عباس، احسان.(1962).تاریخ الادب الاندلسی، چاپ سوم، بیروت: دارالملایین للکتب.
عتیق، عبدالعزیز.(1976).الادب العربی فی الاندلس، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.
فاتحی نژاد، عنایت الله.(1385).«تجارب الامم»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
فروخ، عمر.(1985).تاریخ الادب العربی،چاپ دوم، بیروت: دارالملایین للعلم.
ضبی، احمدبن یحیی.(1967). بغیةالملتمس،چاپ اول، قاهره: المکتبة المصریة.
ضیف، شوقی.(1971).الفن و مذاهبه فی الشعر العربی، چاپ دوم، قاهره: دار المعارف.
کحاله، عمررضا.(1957).معجم‌‌المؤلفین، چاپ سوم، بیروت: دارالثقافة.
لسانی فشارکی،محمد علی.(1377)."ابنعبدربه"، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران.
مقدسی، محمد.(1906).احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، چاپ دوم، لیدن: مطبعة بریل.
مقری تلمسانی، احمدبن محمد.(1983).نفح الطیب، به کوشش احسان عباس، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.
مونس،حسین.(1959).فجرالاندلس، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.
یاقوت حموی.(1355).معجم الادبا، چاپ اول،مصر: دار الکتب العلمیة .
_||_