شیوه پردازش و تاثیرپذیری بنبانی در نقل روایات و حکایات مجمع النوادر از نثر الدر المحاضرات آوی

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

رعنا جوادی ¹ , علیرضا قوجه زاده ² , زهرا سلیمانی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، واحد ورامین، پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، واحد ورامین، پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، واحد ورامین، پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/03/31 تاریخ پذیرش : 1401/05/29 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: مجمع‌النوادر.بنبانی. نثر ‌الدر المحاضرات. ابوسعید آوی. حکایت,

چکیده مقاله :

حکایت و حکایت‌نویسی در طول قرن‌ها یکی از پرکاربردترین و محبوب‌ترین شیوه‌های تألیف و نگارش کتاب بوده است. نویسندگان زیادی در این وادی قدم نهاده‌ و آثار ارزشمندی به زبان فارسی و عربی خلق نموده‌اند. مجمع‌النوادر ‌ تألیف فیض‌الدّین زین‌العابدین حسام بنبانی( زنده 907 هـ) یکی از این کتب باارزش است که به گفته خودِ نویسنده با نگاهی به کتب پیشینیان در غایت ایجاز و اختصار، بر نمطی جدید و طرزی نو به زبان فارسی تألیف شده است. از منابع پرکاربرد بنبانی، می‌توان به نثر الدر فی المحاضرات تألیف منصور بن حسین آوی (در حدود ۳۴۵-۴2۲ ق) که به زبان عربى و شامل گفته‌ها، آداب، نکته‌هاى بلیغ و ظریف است، اشاره نمود. با توجه به تعداد فراوان حکایات مشترک و همچنین عناوین مشابه این دو اثر (نوادر متنبئین، نوادر طفیلیان، نوادر مجانین، نوادر معلمان، نوادر زنان و...) به نظر می‌رسد بنبانی در شیوه تألیف و تقسیم‌بندی مجمع‌النوادر به این کتاب توجه داشته است و شیوه تازه‌ای که بنبانی ادعا می‌کند در مجمع‌النوادر به‌کاربرده است، با توجه به نثر الدر فی المحاضرات خلق کرده است. شیوه‌ای که در آثار فارسی قبل از بنبانی دیده نمی‌شود. بنبانی در کنار ترجمه حکایات به زبان فارسی، در استفاده از حکایات و عناوین، خود را محدود و مقید به شیوه آوی در نثر ‌الدر نکرده و گاه در ساختار حکایات این کتاب دست برده است یا حکایات را ذیل عنوان دیگری در مجمع‌النوادر به‌کاربرده است.

چکیده انگلیسی:

Story writing has been one of the most widely used and popular ways of writing books over the centuries. Many writers have stepped in this valley and created valuable works, both in Persian and Arabic. The Majma 'al-Nawadir, written by Faiz al-Din Zeinolabedin Hesam Benbani (Zendeh 907 AH), is one of these valuable books which, according to the author himself, has been written on a new and new way in Persian by looking at the books of the predecessors in the end of Ijaz and Abbreviation. Among the most widely used sources of banbani are the prose of al-Der Waqiyat, written by Mansur b. Husayn Abi (cir; 345-422 AH), which is in Arabic and includes sayings, manners, rhetorical and delicate points. Considering the large number of common anecdotes as well as similar titles of these two works (Navader Metabain, Navader Tafilian, Navader Majanin, Teachers' Nevader, Women's Nevader, etc.) it seems. Banbani has paid attention to this book in the way of writing and dividing the Majma 'al-Nawadir, and the new way that Banbani claims to be, not merely an imitation of the prose he created according to this book. The manner in which persian works are not seen before banbani. In addition to translating anecdotes into Persian, Banbani has not limited himself to the blue method in al-Darr's prose in the use of anecdotes and titles, and has sometimes taken part in the structure of the anecdotes of this book or used the anecdotes under another title in the Majma 'al-Nawadir.  

منابع و مأخذ:

بنبانی، فیض‌الله ‌بن زین‌العابدین بن حسام، تاریخ صدر جهان، ش 462، کتابخانۀ خدابخش پتنه.

بنبانی، فیض‌الله ‌بن زین‌العابدین بن حسام، مجمع‌النوادر، ش 4212، کاتب: عبدی بغدادی، تاریخ کتابت 12 ربیع‌الآخر 1025- نستعلیق عالی، کتابخانۀ نور عثمانیه استانبول.

حائری، عبدالحسین.(1357). فهرست کتابخانۀ مجلس شورای ملّی سابق، ج 21، تهران؛ کتابخانه مجلس شورای ملّی سابق.

حبیبی،‌ عبدالحی‌، «طبقات‌ محمود شاهی‌ و مجمع‌‌النوادر فیض‌الله‌ بنیانی دو نسخۀ نادر پارسی‌،» یغما، ۱۳۳۲ش‌، س‌۶، شماره ۱.

حسینی، سیّد محمدتقی.(1394). فهرست دست‌نویس فارسی کتابخانه نور عثمانیه- استانبول، تهران؛ منشور سمیر.

ذکایى ساوى، مرتضى، ابوسعد آوى و نثر الدر، آینه پژوهش، مرداد و شهریور 1372ش،‌ 20، ص 31 – 38.

زرکلی، خیرالدین.(1980 م). الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.

کحالة الدمشق، عمر بن رضا بن محمد راغب بن عبد الغنی.(1376ش). معجم المؤلفین، الناشر: مکتبة المثنى- بیروت، دار إحیاء التراث العربی بیروت.

منزوی، احمد.(1374). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی، ج 6، تهران: سازمان چاپ انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374

میر جلال‌الدین حسینی ارمو.(1358). تعلیقات النقض، تهران انتشارات انجمن آثار ملی.

نوشاهی الف، سیّد عارف.(1362). فهرست نسخه‌های خطّی فارسی موزۀ ملی پاکستان- کراچی، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان- اسلام‌آباد.

Blochet, E, catalogue des manuscrits persans, v.1, p.221.N.315.

Rieuch,Bankipore catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum, London,1966.