استقرار سکونتگاههای روستایی استان کرمانشاه در ارتباط با گسل‌ها با استفاده از GIS
محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی روستاییدکتر زهرا غلامی راد 1 * , کیانوش بهروزی بان بیدی 2
1 - دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه
2 - کارشناس ارشد مهندسی بیابان، کارشناس اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه
کلید واژه: سکونتگاه روستایی, گسل, GIS, استان کرمانشاه,
چکیده مقاله :
پيدايش سکونتگاههای بشری و به ويژه روستاها بر پايه‌ی عوامل طبيعی مناسب استوار بوده است. در جهان امروزی، فاصلۀ بین یافته‌های علوم بشری و توانایی آن‌ها برای حفظ جان و مال مردم روز به روز افزایش می‌یابد و خشم طبیعت همچنان به قلع و قمع خود ادامه می‌دهد. علوم، خود نیز در افزایش این خطرات تا حدودی سهیم‌اند و اشکال جدیدی از خطرات را با جلوه‌هایی تازه که ناشی از بکارگیری ناصحیح فناوری می‌باشد. نقش مطالعات ژئومرفولوژیکی و تهیۀ نقشه‌های ژئومرفولوژی ویژه در عمران روستایی نیز بسیار مهم است. اما در اغلب موارد در تصمیم گیری ها منجر به تهیه طرح های توسعه روستایی می شود. عوامل ژئومرفولوژی و تأثیر پدیده‌های مرفوژنیک به فراموشی سپرده شده و مورد توجه قرار نمی‌گیرد. پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی استقرار 2793 مکان روستایی در ارتباط با گسل‌ها در سطح استان کرمانشاه پرداخته است. به منظور بررسي اين عوامل از نرم افزار GIS و براي تجزيه و تحليل از نقشه‌های موضوعی استفاده گرديد. طي اين فرآيند، ابتدا نقشه‌هاي پايه تهيه گرديد، سپس استقرارسكونتگاه‌ها در رابطه با لايه گسل تحليل و از آزمون همبستگی پيرسون، جهت تعيين ميزان همبستگي عوامل طبيعي با پراكنش سكونتگاه‌ها استفاده شد. نتایج حاصل از روش ضریب همبستگی نشان می‌دهد که بین عامل طبیعی گسل و توزیع سکونتگاه‌ها رابطه معنی داری در ناحیه مورد مطالعه وجود دارد و پراكنش سكونتگاه‌هاي روستايي مورد مطالعه در رابطه با قابليت‌ها و محدوديت هاي محيطي- اكولوژيكي انتظام نيافته‌اند.
The emergence of human settlements, especially villages, has been based on suitable natural factors. In the world today, the gap between the findings of the humanities and their ability is increasingly growing day by day to protect people's lives and properties and the fury of nature continues to wreak havoc. Sciences themselves also contribute to the increase of these risks to some extent and new forms of danger with new effects which is caused by improper use of technology. The role of geomorphology studies and preparation of geomorphology maps are vividly important not only in rural construction but in most cases in making decisions that leads to the preparation of rural development plans. Geomorphological factors and the influence of morphogenic phenomena are forgotten and not taken into consideration. In the shadow of such studies, stable and unstable lands and their instability methods are determined with effective mechanisms .The present study examines and evaluates the settlement of 2793 rural places in connection with faults in Kermanshah province. In order to investigate these factors, accurate and powerful GIS software was used to produce and analyze maps. During this process, first the base maps were prepared, then the distribution of settlements was analyzed in relation to the fault layer and the correlation test (pearson's type) was used to determine the degree of correlation between natural factors and the distribution of settlements. The results of the correlation coefficient method show that there is a significant and strong relationship between the natural factor of the fault and the distribution of settlements in the studied area, and the distribution of the studied rural settlements is regular in relation to the environmental-ecological capabilities and limitations.
1.اکبراقلی، فرحناز، و ولایتی، سعدالله (1386). بررسی جایگاه عوامل طبیعی در استقرار سکونتگاههای روستایی(مطالعه موردی سکونتگاههای روستایی‌ارتفاعات کپه‌داغ – هزار مسجد). فصل‌نامه جغرافیا، 5(12و13)، 45-66.
2.بهرامي، رحمت‌الله(1390). تحليلي بروضعيت مسكن روستايي در استان كرمانشاه، نشریه مسکن و محیط روستا ،30 (134)،95-104.
3.سالاری، ممند، نیری، هادی، گنجائیان، حمید، وامانی، خبات (1399). ارزیابی روند گسترش نواحی سکونتگاهی و پیش‌بینی میزان توسعه با رویکرد ژئومورفولوژیکی ومدیریت محیط در شهر پاوه. فصل‌نامه پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 9(1)، 86-101.
4.سعیدی، عباس(1387). برخی معیارهای مكانيابي سكونتگاه‌هاي روستايي بنیاد مسکن انقلاب اسلامی. نشریه مسکن و محیط روستا، 27(124)، 2-11.
5.شیخی،محمد، فیضی، وحید، وشمسی پور، علی اکبر (1393). ارزیابی عوامل طبیعی ومعرفی مدل تشخیص پهنه‌های نیازمند جابجایی در سکونتگاههای غیررسمی در محله چاهستانی‌ها درشهر بندرعباس. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، 30(2)، 161-178.
6.علوی، سیدعلی، رمضان‌نژاد، یاسر، فتاحی، احدالله، وخلیفه، ابراهیم (1394). پهنه‌بندی فضایی سکونتگاههای روستایی درمعرض‌مخاطرات‌محیطی با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چندمعیاره ویکور در شهرستان تالش، فصل‌نامه برنامه‌ریزی منطقه ای، 5(20)، 125-136.
7.علیائی، محمدصادق (1398). بررسی نقش عوامل طبیعی در پراکنش و استقرار سکونتگاههای روستایی شهرستان زنجان. فصل‌نامه مهندسی‌جغرافیایی‌سرزمین، 3(5)، 45-57.
8.فزونی واجارگاه، بهزاد، شاهفروغ، محمد، و بهزاد، اردوان (1401). اثر عوامل محیطی درپراکنش‌سکونتگاه‌های روستایی با تأکید بر مخاطرات‌طبیعی در حوضۀ سیاهرود، شهرستان رودبار، استان گیلان. فصل‌نامه مدیریت مخاطرات محیطی، 9(4)، 355-365.
9.مطيعی‌لنگرودي، سيدحسن،(1402)، جغرافياي اقتصادي ايران، انتشارات جهاددانشگاهي مشهد، چاپ هشتم، 384ص.
10.ملکی، امجد (1388) ارزيابي موقعيت‌مكاني‌استقرار اماكن‌روستائي درشهرستان كرمانشاه. فصل‌نامه پژوهشي‌جغرافياي انسانی، 1(3)،13-26.
11.ملکی، امجد، شوهانی،داود، وعلایی‌طالقانی، محمود (1388). پهنه‌بندی تحول کارست در استان کرمانشاه. فصل‌نامه برنامه ریزی وآمایش فضا، 13(1)، 271-295.
12.موسسه ژئوفیزیک (1396)، مرکز لرزه نگاری کشور، دانشگاه تهران.