بررسی وضعیت پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران

محورهای موضوعی : جغرافیای سلامت - پزشکی

نیما بایرام‌زاده ^{1 *}

1 - دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

تاریخ دریافت : 1404/04/12 تاریخ پذیرش : 1404/06/27 تاریخ انتشار : 1404/10/01

کلید واژه: تحلیل فضایی, بهداشت و درمان, نابرابری منطقه‌ای, ایران,

چکیده مقاله :

امروزه بهبود شاخص‌های بهداشت و درمان به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاری‌های سلامت در سطح ملی و منطقه‌ای مطرح شده است. با توجه به نقش حیاتی این شاخص‌ها در ارتقاء سطح سلامت جمعیت و کاهش نابرابری‌های بهداشتی، شناخت دقیق پراکنش جغرافیایی آن‌ها می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد به‌طوری‌که تحلیل پراکنش جغرافیایی این شاخص‌ها می‌تواند نقش کلیدی در شناسایی مناطق محروم و اولویت‌بندی برنامه‌های توسعه سلامت ایفا کند. هدف اصلی پژوهش بررسی پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران می‌باشد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و دارای ماهیت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش به‌صورت کمی و با استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی GIS، EXCEL و SPSS صورت گرفته است. در این پژوهش برای وزن دهی شاخص‌ها از مدل OPA، برای رتبه‌بندی برخورداری از شاخص‌های بهداشت و درمان از مدل تصمیم‌گیری کوکوسو و در جهت خوشه‌بندی استان‌ها از روش خوشه‌بندی K-Means استفاده‌شده است. پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران نشان‌دهنده نابرابری‌های قابل‌توجه میان مناطق مختلف است. درحالی‌که شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها از امکانات گسترده‌تر و خدمات بهداشتی مطلوب‌تری برخوردارند، مناطق روستایی و محروم‌تر غالباً با کمبود زیرساخت‌ها، نیروی انسانی و تجهیزات پزشکی مواجه هستند. این توزیع نابرابر تأثیر مستقیم بر سلامت و کیفیت زندگی ساکنان این مناطق دارد و منجر به تفاوت‌های قابل‌ملاحظه در شاخص‌های بهداشت عمومی، میزان مرگ‌ومیر، و دسترسی به خدمات درمانی می‌شود. بنابراین، بررسی و تحلیل این توزیع جغرافیایی اهمیت بالایی در سیاست‌گذاری‌های سلامت کشور دارد تا بتوان با هدف کاهش نابرابری‌ها، عدالت در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را تحقق بخشید.

 

چکیده مبسوط فارسی

مقدمه

امروزه بهبود شاخص‌های بهداشت و درمان به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی سیاست‌گذاری‌های سلامت در سطح ملی و منطقه‌ای مطرح شده است. با توجه به نقش حیاتی این شاخص‌ها در ارتقاء سطح سلامت جمعیت و کاهش نابرابری‌های بهداشتی، شناخت دقیق پراکنش جغرافیایی آن‌ها می‌تواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد به‌طوری‌که تحلیل پراکنش جغرافیایی این شاخص‌ها می‌تواند نقش کلیدی در شناسایی مناطق محروم و اولویت‌بندی برنامه‌های توسعه سلامت ایفا کند. در این راستا مطالعات پیشین نشان می‌دهند که علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته، نابرابری‌های جغرافیایی در توزیع خدمات بهداشت و درمان در ایران به‌وضوح مشاهده می‌شود. این نابرابری‌ها نه‌تنها باعث کاهش کیفیت و دسترسی به خدمات سلامت می‌شوند، بلکه بر روی سلامت کلی جمعیت و توسعه پایدار کشور نیز تأثیر منفی دارند؛ بنابراین، شناخت دقیق توزیع فضایی شاخص‌های سلامت و تعیین عوامل مؤثر در نابرابری‌های جغرافیایی، برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان سلامت کشور ضروری است. هدف اصلی پژوهش بررسی وضعیت پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران می‌باشد که ضمن بررسی وضعیت برخورداری استان‌های کشور از این شاخص‌ها، به‌صورت جغرافیایی نیز به تحلیل فضایی می‌پردازد تا وضعیت کلی از توزیع این شاخص‌ها ارائه گردد. در این راستا فرضیه پژوهش تحت عنوان «به‌نظر می‌رسد پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران به‌صورت نابرابر توزیع‌شده است» تدوین‌شده است.

داده و روش

این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و دارای ماهیت توصیفی-تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است. شاخص‌ها و داده‌های آماری پژوهش از گزارش «جایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان‌ها» که توسط مرکز آمار ایران (1403) انتشاریافته، گردآوری گردیده است. برای بررسی پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان از 10 شاخص که شامل نسبت تعداد بيمارستان فعال به جمعيت (تعداد به صدهزار نفر)، نسبت تعداد تخت‌هاي فعال بيمارستاني به جمعيت (تعداد به ده‌هزار نفر)، نسبت تعداد مراکز ارائه‌دهنده مراقبت‌هاي اوليه بهداشتي به جمعيت (تعداد به صدهزار نفر)، نسبت تعداد مراکز خدمات جامع سلامت روستايي به جمعيت روستايي (تعداد به ده‌هزار نفر)، نسبت تعداد خانه‌هاي بهداشت فعال روستاها به جمعيت روستايي (تعداد به ده‌هزار نفر)، نسبت تعداد آزمايشگاه‌هاي تشخيص پزشكي به جمعيت (تعداد به صدهزار نفر)، نسبت تعداد کل مراکز توان‌بخشی پزشكي به جمعيت (تعداد به صدهزار نفر)، نسبت تعداد مراکز پزشكي هسته‌اي مؤسسات راديولوژي و مراکز تصويربرداري پزشكي به جمعيت (تعداد به صدهزار نفر)، نسبت تعداد داروخانه‌ها به جمعيت (تعداد به ده هزار نفر) و نسبت تعداد پايگاه‌هاي اورژانس پيش‌بيمارستاني 115 شهري به جمعيت نقاط شهري (تعداد به صدهزار نفر) است، استفاده‌شده است که داده‌های آماری مورداستفاده برای سال 1402 می‌باشد. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش به‌صورت کمی و با استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی GIS، EXCEL و SPSS صورت گرفته است. وزن دهی شاخص‌ها در این پژوهش از طریق مدل OPA و برای رتبه‌بندی برخورداری از شاخص‌های بهداشت و درمان از مدل تصمیم‌گیری کوکوسو استفاده‌شده است. در جهت خوشه‌بندی استان‌ها از روش خوشه‌بندی K-Means در نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده‌ است که این استان‌ها در چهار سطح برخوردار، نسبتاً برخوردار، نیمه برخوردار، کم برخوردار خوشه‌بندی‌شده‌اند که درنهایت این خوشه‌‌بندی‌ها در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی به‌صورت نقشه خروجی گرفته‌شده‌اند.

 بحث و نتیجه گیری

پراکنش جغرافیایی شاخص‌های بهداشت و درمان در ایران نشان‌دهنده نابرابری‌های قابل‌توجه میان مناطق مختلف است. درحالی‌که شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها از امکانات گسترده‌تر و خدمات بهداشتی مطلوب‌تری برخوردارند، مناطق روستایی و محروم‌تر غالباً با کمبود زیرساخت‌ها، نیروی انسانی و تجهیزات پزشکی مواجه هستند. این توزیع نابرابر تأثیر مستقیم بر سلامت و کیفیت زندگی ساکنان این مناطق دارد و منجر به تفاوت‌های قابل‌ملاحظه در شاخص‌های بهداشت عمومی، میزان مرگ‌ومیر، و دسترسی به خدمات درمانی می‌شود. بنابراین، بررسی و تحلیل این توزیع جغرافیایی اهمیت بالایی در سیاست‌گذاری‌های سلامت کشور دارد تا بتوان با هدف کاهش نابرابری‌ها، عدالت در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را تحقق بخشید.

 نتایج

بررسی‌های آماری نشان می‌دهد که وجود مراکز درمانی پیشرفته و تجمع نیروی انسانی متخصص در تهران، این استان را به‌عنوان قطب مهم توسعه در حوزه بهداشت و درمان کشور معرفی می‌کند. این ویژگی‌ها نقش کلیدی در ارتقاء کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و ایجاد مرجع‌های تخصصی در سطح ملی دارند. بااین‌حال، نتایج پژوهش نشان می‌دهد که توزیع جغرافیایی شاخص‌ها هم‌راستا با میزان توسعه واقعی در حوزه سلامت نیست و ممکن است نابرابری‌های منطقه‌ای و تمرکز امکانات در برخی نواحی، نیازمند سیاست‌گذاری هدفمند باشد؛ بنابراین، در طراحی سیاست‌های سلامت، باید علاوه بر شاخص‌های نسبتی، عوامل دیگری مانند زیرساخت‌های فیزیکی، بهره‌وری منابع و دسترسی منطقه‌ای را نیز مدنظر قرار داد تا بهبود و توسعه عدالت‌محور در نظام سلامت کشور تحقق یابد. همچنین در تحلیل این شاخص‌ها، باید توجه داشت که محاسبات بر اساس نسبت شاخص‌های بهداشت و درمان به جمعیت هر استان انجام‌شده است. این عامل موجب شده است که استان‌هایی با جمعیت زیاد، مانند تهران، علیرغم داشتن تعداد بالای مراکز درمانی و نیروی انسانی متخصص، در رتبه‌بندی نهایی کاهش یابند. به‌عنوان نمونه، تهران با وجود برخورداری از تعداد زیادی مراکز درمانی و کادر مجرب، به دلیل جمعیت عظیم خود، در رتبه 24 قرار گرفته است. این موضوع نشان می‌دهد که نسبت‌های مبتنی بر جمعیت، ممکن است تصویری کامل و جامع از وضعیت واقعی بهداشت و درمان در استان‌ها ارائه ندهد و نیازمند تحلیل‌های تکمیلی برای درک بهتر وضعیت توسعه‌یافتگی در حوزه سلامت باشد.

منابع ومآخذ

• آغاجری، صدیقه، و آقائی جوبنی، محسن (1403). هویت اجتماعی و اثرات آن در تهدید همبستگی اجتماعی محلات شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(4)، 1-18.
• بایرام‌زاده، نیما، موسوی، میرنجف (1403). بررسی ارتباط توسعه‌یافتگی و تخصیص منابع در ایجاد سکونت‌گاه‌های انسانی جدید در طی سال‌های 1390 تا 1400 (نمونه موردی: ایران). جغرافیا و مطالعات محیطی، 13(49)، 120-139.
• پوررحیمی، مجتبی، و ارگانی، میثم (1403). بررسی و ارزیابی شاخص های بیمارستانی با جمعیت بعنوان معیار سلامت در زندگی هوشمند (مورد مطالعه: منطقه 15 تا 20 شهر تهران). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 28(88)، 256-235.
• جعفری، فیروز، شماعی، علی، و حاتمی، افشار (1397). تحلیل نابرابری های فضایی براساس شاخص های بهداشت و درمان (مطالعه موردی: شهرستان های استان تهران). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 8(33)، 17-28.
• حافظ نیا، محمد رضا، قادری حاجت، مصطفی (1398). بنیادهای بی‌عدالتی فضایی در ایران. آمايش سیاسی فضا، ۱(۲)، ۱۱۷-۱۲۷.
• رخشانی نسب، حمیدرضا، آذری طبس، خدیجه، و سلیمانی دامنه، مجتبی (1404). ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی شاخص‌های خدمات بهداشت و درمان با تأکید بر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهرستان‌های استان خراسان جنوبی. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 16(1)، 19-36.
• رخشانی نسب، حمیدرضا، ختار، محمد حنیف، و سلیمانی دامنه، مجتبی (1404). بررسی نابرابری‌های ناحیه‌ای در توسعه خدمات بهداشتی- درمانی (مورد مطالعه: شهرستان‌های استان تهران). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 7(12)، 110-127.
• رستمی، اردشیر (1402). ارزشیابی توزیع فضایی خدمات عمومی شهری (مطالعه موردی شهرستان گتوند). اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 1(1)، 31-44.
• رفیعیان، مجتبی؛ پیری، اسماعیل؛ و پیری، هاجر (1399). تحلیل فضایی توزیع خدمات بهداشتی- درمانی در کشور. علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، 16(33)، 65-74.
• روستایی، شهریور، حکیمی، هادی، و علیزاده، شیوا (1399). سنجش عدالت فضایی شاخص های کمی و کیفی مسکن در حوزه های شهری ( مطالعه موردی: شهر ارومیه). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52(3)، 1009-1029.
• سرایدار، نگین، سعیدی رضوانی، نوید، و زیاری، کرامت اله (1402). تحلیل توزیع فضایی مراکز خدمات بهداشتی درمانی مطالعه موردی: شهر اراک. مجله شهر پایدار، 6(1)، 89-109.
• سرایی، محمد حسین، و دستا، فرزانه (1402). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات درمانی از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: محلات شهر اصفهان. مجله شهر پایدار، 6(1)، 71-87.
• محمدی، سعدی، محمدی، چنور، و هدایت، امجد . (1397). سنجش و تحلیل نابرابری در برخورداری از خدمات بهداشتی در‌مانی در شهرستان‌های استان کرمانشاه. برنامه ریزی توسعه کالبدی، 5(4)، 27-44.
• مرکز آمار ایران (1402). سالنامه آماری کل کشور.
• مرکز آمار ایران (1403). جایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان‌ها 1402-1398.
• موسوی، میرنجف، بایرام‌زاده، نیما، و حسن‌پور قطلو، احمد (1404). بررسی روند تمرکزگرایی در ایران با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی. پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 6(19)، 85-99.
• موسوی، میرنجف، و بایرام‌زاده، نیما (1403). بررسی ارتباط توسعه‌یافتگی و رقابت‌پذیری منطقه‌ای در شهرستان‌های مرزی (نمونه موردی: شهرستان‌های مرزی استان آذربایجان‌غربی). جغرافیاوتوسعه ناحیه ای، 22(3)، 231-259.
• امینی، آزاده، و رفیعی، معصومه (1398). موانع شکل گیری پیوندهای روستایی-شهری در کلانشهر تهران مورد: بخش مرکزی شهرستان شهریار. توسعه فضاهای پیراشهری، 1(1)، 95-110.
• تیموری، رحیم (1398). بررسی تاثیر قطب های رشد بر توسعه اقتصادی اجتماعیِ منطقه ای با رویکرد کاهش فعالیت‌های اقتصادی غیررسمی. فصلنامه اقتصاد پنهان، 4(15)، 79-101.
• سلطانی، ناصر، و بایرام زاده، نیما (1403). تأثیر نابرابری توسعه‌ای بر امنیت در استان‌های مرزی و غیرمرزی ایران: یک بررسی تطبیقی. مجله جغرافیا و توسعه، انتشار آنلاین.
• سجودی، مریم، زیاری، کرامت اله، پوراحمد، احمد، و یاسوری، مجید (1400). واکاوی نقش و جایگاه آسیب شناسی و ارائه الگوی توسعه منطقه ای در مطالعات داخلی و خارجی. پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 2(4)، 17-37.
• محمدپور، علی، اقبال، محمدرضا، و حاتمی، افشار (1402). تحلیل فضایی آمایش دفاعی- امنیتی در استان‌ خوزستان‌. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»، 32(126)، 49-73.
• نجفی، اسماعیل، و شالی، محمد (1402). جایگاه مطالعات محیطی در برنامه‌ریزی فضایی ایران - مطالعه موردی: طرح کالبدی منطقه‌ای و برنامه آمایش استانی. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 32(128)، 159-174.
• موسوی، میرنجف؛ اسکندری ثانی، محمد؛ کهکی، فاطمه سادات و مفاخری، عظیمه (1398). تحلیل‌فضایی اثرات کارخانه سیمان لار در توسعه منطقه ای با رویکرد تاب آوری (مطالعه موردی: بخش رودآب شهرستان سبزوار). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه‌ای)، 9(34)، 393-408.
• موسوی، میرنجف، بهرامی جاف، ساجد و مازندرانی، دریا (1400). تحلیل مدیریت رقابت گردشگری در مناطق مرزی (مطالعه موردی: منطقه مرزی بانه). علوم و فنون مرزی، 10(2 (37) )، 109-142.
• موسوی، میرنجف، مجنونی توتاخانه، علی، آفتاب، احمد و مفرح بناب، مجتبی (1398). تحلیل شاخص عدالت فضایی در روستاهای گردشگرپذیر (مطالعة موردی: استان آذربایجان شرقی). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 51(3 )، 551-569.
• Asamani, J. A., Alugsi, S. A., Ismaila, H., & Nabyonga-Orem, J. (2021). Balancing Equity and Efficiency in the Allocation of Health Resources-Where Is the Middle Ground?. Healthcare (Basel, Switzerland), 9(10), 1257.
• Ashik, F. R,, Mim, S. A., & Neema, M. N. (2019). Towards vertical spatial equity of urban facilities: an integration of spatial and aspatial accessibility. J Urban Manag, 9(1), 77-92.
• Ataei, Y., Mahmoudi, A., Feylizadeh, M. R., & Li, D. F. (2020). Ordinal Priority Approach (OPA) in Multiple Attribute Decision-Making. Applied Soft Computing, 86, 105893.
• Bhatt, J., & Bathija, P. (2018). Ensuring Access to Quality Health Care in Vulnerable Communities. Academic medicine : journal of the Association of American Medical Colleges, 93(9), 1271–1275.
• Doiron, D., Setton, E. M., Shairsingh, K., Brauer, M., Hystad, P., Ross, N. A., & Brook, J. R. (2020). Healthy built environment: Spatial patterns and relationships of multiple exposures and deprivation in Toronto, Montreal and Vancouver. Environment international, 143, 106003.
• Dong, X., & Wang, Y. (2024). The geography of healthcare: Mapping patient flow and medical resource allocation in China. Economics and human biology, 55, 101431.
• Favarão Leão, A.L., Gierbolini-Rivera, R.D., Franco Silva, M. et al. (2025). Spatial indicators of inequity in urban health research: a scoping review. Discov Public Health, 22(27), 1-15.
• Hankey, S., & Marshall, J. D. (2017). Urban Form, Air Pollution, and Health. Current environmental health reports, 4(4), 491–503.
• He, Y., Wang, Y., & Chen, X. (2019). Spatial patterns and regional differences of inequality in water resources exploitation in China. Journal of Cleaner Production, 227, 835–848.
• Hegazy, N., El Deeb, S., Salem, M. R., Shaguy, J. A., Mohammed, R. N., Khawari, A., Tanoli, J., & Abouzeid, A. (2025). The availability and distribution of health services and resources across different regions in Afghanistan. Frontiers in public health, 12, 1371104.
• Johansen, P. H., Fisker, J. K., Thuesen, A. A., (2021), ‘We live in nature all the time’: Spatial justice, outdoor recreation, and the refrains of rural rhythm, Geoforum, 120, 132-141.
• Kjellstrom, T., Friel, S., Dixon, J., Corvalan, C., Rehfuess, E., Campbell-Lendrum, D., Gore, F., & Bartram, J. (2007). Urban environmental health hazards and health equity. Journal of urban health : bulletin of the New York Academy of Medicine, 84(3), 86–97.
• Macedo, J., & Haddad, M. A. (2016). Equitable distribution of open space: Using spatial analysis to evaluate urban parks in Curitiba, Brazil. Environment and Planning B: Planning and Design, 43, 1096–1117.
• Mortazavi, Seyyed A & Akbarzadeh, Meisam. (2017). A Framework for Measuring the Spatial Equity in the Distribution of Public Transportation Benefits. Journal of Public Transportation, 20(1), 44-62.
• Pitarch-Garrido, M.-D. (2018). Social sustainability in metropolitan areas: Accessibility and equity in the case of the metropolitan area of Valencia (Spain). Sustainability, 10, 371.
• Shen, C., Zhou, Z., Lai, S., Lu, L., Dong, W., Su, M., Zhang, J., Wang, X., Deng, Q., Chen, Y., & Chen, X. (2020). Measuring spatial accessibility and within-province disparities in accessibility to county hospitals in Shaanxi Province of Western China based on web mapping navigation data. International journal for equity in health, 19(1), 99.
• Taleai, M., Sliuzas, R., & Flacke, J. (2014). An integrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis. Cities, 40, 56–69.
• Wei, Y. D., Wu, Y., Liao, F. H., & Zhang, L. (2020). Regional inequality, spatial polarization and place mobility in provincial China: A case study of Jiangsu province. Applied Geography (Sevenoaks, England), 124, 102296.
• Woodward, A., & Kawachi, I. (2000). Why reduce health inequalities?. Journal of epidemiology and community health, 54(12), 923–929.
• World Health Organization (2023). Universal health coverage (UHC): Key facts: World Health Organization.
• Yazdani, M., Zaraté, P., Zavadskas, E. & Turskis, Z. (2018). A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision. 57.
• Yongheng D, Shan X, Fei L, Jinglin T, Liyue G, Xiaoying L, Tingxiao W and Hongrui W (2024) GIS-based assessment of spatial and temporal disparities of urban health index in Shenzhen, China. Front. Public Health. 12:1429143.
• You, H. (2016). Characterizing the inequalities in urban public green space provision in Shenzhen, China. Habitat International, 56, 176–180.
• Nijkamp, P., Kourtit, K., Krugman, P., & Moreno, C. (2024). Old wisdom and the New Economic Geography: Managing uncertainty in 21st century regional and urban development. Regional Science Policy & Practice, 16(10), 100124.
• Berger, T., & Enflo, K. (2017). Locomotives of local growth: The short- and long-term impact of railroads in Sweden. Journal of Urban Economics, 98, 124–138.
• Marein, B. (2022). Colonial roads and regional inequality. Journal of Urban Economics, 131(103492), 103492.

Rey, S. J., & Casimiro Vieyra, E. (2023). Spatial inequality and place mobility in Mexico: 2000–2015. Applied Geography (Sevenoaks, England), 152, 102871.

چکیده انگلیسی:

Abstract

In recent years, improving health and medical indicators has become one of the central priorities of national and regional health policies. These indicators play a vital role in promoting population health and reducing inequalities, making their geographical distribution a subject of particular importance. The present study investigates the geographical distribution of health and medical indicators in Iran. This study is applied in purpose and follows a descriptive–analytical approach, with data collected through library research. Quantitative analysis was carried out using GIS, Excel, and SPSS. The OPA model was applied for indicator weighting, provincial rankings were determined through the CoCoSo decision-making model, and provinces were classified using the K-Means clustering method in SPSS. The findings highlight significant regional inequalities in the distribution of health and medical indicators across Iran. Major cities and provincial capitals enjoy broader facilities and higher-quality services, while rural and marginalized regions frequently struggle with shortages of infrastructure, medical personnel, and equipment. These disparities directly affect health outcomes, quality of life, mortality rates, and access to treatment. Addressing such imbalances is critical for advancing health equity and should be a central consideration in national health policy.

Keywords: Spatial Analysis, Healthcare, Regional Inequality, Iran.

 

Extended Abstract

Introduction

In recent years, improving health and medical indicators has become one of the central priorities of national and regional health policies. These indicators play a vital role in promoting population health and reducing inequalities, making their geographical distribution a subject of particular importance. Spatial analysis of such indicators helps identify underserved regions and guides the prioritization of health development programs. Previous research shows that, despite significant efforts, considerable geographical disparities in the distribution of healthcare services remain evident in Iran. These imbalances not only limit the quality and accessibility of health services but also negatively affect overall population health and the country’s sustainable development. Therefore, understanding the spatial distribution of health indicators and the factors driving such inequalities is essential for policymakers and planners. The present study investigates the geographical distribution of health and medical indicators in Iran, evaluating the level of access across provinces and providing a spatial analysis of their distribution. The central hypothesis assumes that “health and medical indicators in Iran are unevenly distributed across regions.

Data and Method

 This study is applied in purpose and follows a descriptive–analytical approach, with data collected through library research. The statistical information was obtained from the Economic, Social, and Cultural Status of the Provinces report published by the Statistical Center of Iran (2024/1403). To assess the spatial distribution of healthcare services, ten indicators were used: active hospitals per 100,000 people, hospital beds per 10,000 people, primary healthcare centers per 100,000 people, rural comprehensive health centers per 10,000 rural residents, active rural health houses per 10,000 rural residents, medical diagnostic laboratories per 100,000 people, rehabilitation centers per 100,000 people, nuclear medicine, radiology, and imaging centers per 100,000 people, pharmacies per 10,000 people, and urban EMS 115 bases per 100,000 urban residents. The data refer to the year 2023/1402. Quantitative analysis was carried out using GIS, Excel, and SPSS. The OPA model was applied for indicator weighting, provincial rankings were determined through the CoCoSo decision-making model, and provinces were classified using the K-Means clustering method in SPSS into four groups—well-developed, relatively developed, moderately developed, and less developed. The clustering results were finally mapped through GIS.

Results and Discussion

 The findings highlight significant regional inequalities in the distribution of health and medical indicators across Iran. Major cities and provincial capitals enjoy broader facilities and higher-quality services, while rural and marginalized regions frequently struggle with shortages of infrastructure, medical personnel, and equipment. These disparities directly affect health outcomes, quality of life, mortality rates, and access to treatment. Addressing such imbalances is critical for advancing health equity and should be a central consideration in national health policy.

  Conclusion

The analysis reveals that Tehran, owing to its concentration of advanced medical facilities and specialized professionals, stands as a major hub of healthcare development in Iran. This concentration enhances service quality and supports the establishment of national centers of expertise. Nevertheless, the study also shows that the distribution of indicators does not always correspond with actual health development levels. Regional disparities and concentration of resources in specific areas call for more targeted and equitable policymaking. Another key finding relates to population-based ratios. Because indicators were measured relative to population size, highly populated provinces such as Tehran ranked lower despite having large numbers of facilities and skilled staff. For example, Tehran ranked 24th overall, reflecting the impact of its large population base on proportional indicators. This suggests that population-adjusted ratios alone may not fully capture the true state of healthcare development, and complementary analyses are needed for a more accurate assessment.

 References

 Aghjeri, S., & Aghaei Juboni, M. (2024). The Social Identity and Effects on the Threat of Social Solidarity in Urban Neighborhoods (Case study: Mahshahr Port). New Ideas In The Geographical Sciences, 2(4), 1-18. (in persian)

Amini, A. & Rafie, M. (2019). Barriers to the Formation of Rural-Urban linkages in Tehran Metropolis, Case: Central District in Shahriar County. Preipheral Urban Spaces Development, 1(1), 95-110. (in persian)

• Asamani, J. A., Alugsi, S. A., Ismaila, H., & Nabyonga-Orem, J. (2021). Balancing Equity and Efficiency in the Allocation of Health Resources-Where Is the Middle Ground?. Healthcare (Basel, Switzerland), 9(10), 1257.
• Ashik, F. R,, Mim, S. A., & Neema, M. N. (2019). Towards vertical spatial equity of urban facilities: an integration of spatial and aspatial accessibility. J Urban Manag, 9(1), 77-92.
• Ataei, Y., Mahmoudi, A., Feylizadeh, M. R., & Li, D. F. (2020). Ordinal Priority Approach (OPA) in Multiple Attribute Decision-Making. Applied Soft Computing, 86, 105893.
• Bayramzadeh, N., & Mousavi, M. N. (2024). Investigating the Relationship Between Development and Resource Allocation in the Creation of New Human Settlements During the Years 2011 to 2021 (Case Study: Iran). Journal of Geography and Environmental Studies, 13(49), 120-139. (in persian)
• Berger, T., & Enflo, K. (2017). Locomotives of local growth: The short- and long-term impact of railroads in Sweden. Journal of Urban Economics, 98, 124–138.
• Bhatt, J., & Bathija, P. (2018). Ensuring Access to Quality Health Care in Vulnerable Communities. Academic medicine : journal of the Association of American Medical Colleges, 93(9), 1271–1275.
• Doiron, D., Setton, E. M., Shairsingh, K., Brauer, M., Hystad, P., Ross, N. A., & Brook, J. R. (2020). Healthy built environment: Spatial patterns and relationships of multiple exposures and deprivation in Toronto, Montreal and Vancouver. Environment international, 143, 106003.
• Dong, X., & Wang, Y. (2024). The geography of healthcare: Mapping patient flow and medical resource allocation in China. Economics and human biology, 55, 101431.
• Favarão Leão, A.L., Gierbolini-Rivera, R.D., Franco Silva, M. et al. (2025). Spatial indicators of inequity in urban health research: a scoping review. Discov Public Health, 22(27), 1-15.
• Hafez Nia, M. R., & Ghaderi Hajat, M. (2019). Foundations of Spatial Injustice in Iran. Political Organizing of Space, 1(2), 117-127. (in persian)
• Hankey, S., & Marshall, J. D. (2017). Urban Form, Air Pollution, and Health. Current environmental health reports, 4(4), 491–503.
• He, Y., Wang, Y., & Chen, X. (2019). Spatial patterns and regional differences of inequality in water resources exploitation in China. Journal of Cleaner Production, 227, 835–848.
• Hegazy, N., El Deeb, S., Salem, M. R., Shaguy, J. A., Mohammed, R. N., Khawari, A., Tanoli, J., & Abouzeid, A. (2025). The availability and distribution of health services and resources across different regions in Afghanistan. Frontiers in public health, 12, 1371104.
• Jafari, F. , Shamaie, A. & Hatami, A. (2019). An analysis spatial inequality based on health and care indicator (Case study: Counties of Tehran province). Geography (Regional Planning), 8(33), 17-28. (in persian)
• Johansen, P. H., Fisker, J. K., Thuesen, A. A., (2021), ‘We live in nature all the time’: Spatial justice, outdoor recreation, and the refrains of rural rhythm, Geoforum, 120, 132-141.
• Kjellstrom, T., Friel, S., Dixon, J., Corvalan, C., Rehfuess, E., Campbell-Lendrum, D., Gore, F., & Bartram, J. (2007). Urban environmental health hazards and health equity. Journal of urban health : bulletin of the New York Academy of Medicine, 84(3), 86–97.
• Macedo, J., & Haddad, M. A. (2016). Equitable distribution of open space: Using spatial analysis to evaluate urban parks in Curitiba, Brazil. Environment and Planning B: Planning and Design, 43, 1096–1117.
• Marein, B. (2022). Colonial roads and regional inequality. Journal of Urban Economics, 131(103492), 103492.
• Mohammadi, S. , Mohammadi, C. & Hedayat, A. (2019). Measuring and analyzing inequal health services provision in Kermanshah province. Physical Social Planning, 5(4), 27-44. (in persian)
• Mohammadpour, A. , Eghbal, M. & Hatami, A. (2023). Spatial analysis of defense-security planning in Khuzestan province. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 32(126), 49-73. (in persian)
• Mortazavi, Seyyed A & Akbarzadeh, Meisam. (2017). A Framework for Measuring the Spatial Equity in the Distribution of Public Transportation Benefits. Journal of Public Transportation, 20(1), 44-62.
• Mousavi, M. , Eskandari Sani, M. , Kahaki, F. S. & Mafakheri, A. (2019). Spatial Analysis of the Effects of Lar Cement Factory on Regional Development with Resilient Approach) Case study: Roudab section of Sabzevar city). Geography (Regional Planning), 9(34), 393-408. (in persian)
• Mousavi, M. N. & Bayramzadeh, N. (2024). Investigating the Relationship between Regional Development and Competitiveness in Border Towns (Case Study: Border Towns of West Azerbaijan Province). Journal of Geography and Regional Development, 22(3), 231-259. (in persian)
• Mousavi, M. N. , Bayramzadeh, N. & Hasanpour Ghotoulu, A. (2025). Investigating the process of centralization in Iran with an emphasis on economic indicators. Economic Geography Research, 6(19), 85-99. (in persian)
• Mousavi, M. N. , Majnouni Toutakhane, A. , Aftab, A. & Mofareh Bonab, M. (2019). Assessment of Spatial Equity Index in Tourism Villages (Case Study: East Azerbaijan Province). Human Geography Research, 51(3), 551-569. (in persian)
• Mousavi, M., Bahramijaf, S. & Mazandarani, D. (2021). Analysis of Tourism Competition Management in Border Areas (Case Study: Baneh Border Area). Border Science and Techniques, 10(2), 109-142. (in persian)
• Najafi, E. & Shali, M. (2023). The position of environmental studies in Iran's spatial planning - Case study: regional physical plan and provincial training program. Scientific- Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 32(128), 159-174. (in persian)
• Nijkamp, P., Kourtit, K., Krugman, P., & Moreno, C. (2024). Old wisdom and the New Economic Geography: Managing uncertainty in 21st century regional and urban development. Regional Science Policy & Practice, 16(10), 100124.
• Pitarch-Garrido, M.-D. (2018). Social sustainability in metropolitan areas: Accessibility and equity in the case of the metropolitan area of Valencia (Spain). Sustainability, 10, 371.
• Poorrahimi, M. & Argany, M. (2024). investigation and evaluating hospital indicators with population as a measure of health in smart life (Case of study: District 15 to 20 of Tehran). Journal of Geography and Planning, 28(88), 256-235. (in persian)
• Rafiian, M., Piri, E., & Piri, H. (2020). Spatial analysis of the distribution of health services in the country. Geographical Sciences (Applied Geography), 16(33), 65-74. (in persian)
• Rakhshaninasab, H. , Khatar, M. H. & Soleimani Damaneh, M. (2025). Review of Regional Inequalities in Development of Health services(Case Study: Counties of Tehran Province). Sustainable Development of Geographical Environment, 7(12), 110-127. (in persian)
• Rakhshaninasab, H. R. , Azari tabas, K. & Soleimani Dameneh, M. (2025). Assessing and Analyzing the Spatial Distribution of Indicators of Health Services with Emphasis on Social Justice, Case study: Cities of South Khorasan Province. Journal of Urban Ecology Researches, 16(1), 19-36. (in persian)
• Rey, S. J., & Casimiro Vieyra, E. (2023). Spatial inequality and place mobility in Mexico: 2000–2015. Applied Geography (Sevenoaks, England), 152, 102871.
• Rostaei, S. , Hakimi, H. & Alizadeh, S. (2020). Study of Space Equity of Quantitative and qualitative indicators of housing in urban areas (Case study:Urmia city). Human Geography Research, 52(3), 1009-1029. (in persian)
• Rostami, A. (2023). Evaluating Spatial Distribution of Public Urban Services (Case Study: Gotvand Township). New Ideas In The Geographical Sciences, 1(1), 31-44. (in persian)
• Saraei, M. H. & Dasta, F. (2023). Analysis of the Inequality of Spatial Distribution of Medical Services by the approach of Spatial Justice the case study of Isfahan neighbourhoods. Sustainable city, 6(1), 71-87. (in persian)
• Sejoodi, M. , Zayyari, K. , Poorahmad, A. & Yasoori, M. (2021). Analyzing the role and position of pathology and presenting a model of regional development in domestic and foreign studies. Economic Geography Research, 2(4), 17-37. (in persian)
• Seraydar, N. , Saeidirezvani, N. & ziari, K. (2023). Measurement of Spatial Justice in the Distribution of Health Care Services based on Justice-Oriented City Indicators the Case Study of Arak city. Sustainable city, 6(1), 89-109. (in persian)
• Shen, C., Zhou, Z., Lai, S., Lu, L., Dong, W., Su, M., Zhang, J., Wang, X., Deng, Q., Chen, Y., & Chen, X. (2020). Measuring spatial accessibility and within-province disparities in accessibility to county hospitals in Shaanxi Province of Western China based on web mapping navigation data. International journal for equity in health, 19(1), 99.
• Soltani, N. & bayramzadeh, N. (2025). The Impact of Development Inequality on Security in Border and Non-Border Provinces of Iran: A Comparative Study. Geography and Development, Articles in Press. (in persian)
• Statistics Center of Iran. (2023). Statistical Yearbook of the Whole Country. (in persian)
• Statistics Center of Iran. (2024). Economic, Social and Cultural Position of the Provinces 2023-2019. (in persian)
• Taleai, M., Sliuzas, R., & Flacke, J. (2014). An integrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis. Cities, 40, 56–69.
• Teymouri, R. (2019). Investigating the impact of growth poles on regional socio-economic development with the approach of reducing informal economic activities. Quarterly Journal of Hidden Economy, 4(15), 79-101. (in persian)
• Wei, Y. D., Wu, Y., Liao, F. H., & Zhang, L. (2020). Regional inequality, spatial polarization and place mobility in provincial China: A case study of Jiangsu province. Applied Geography (Sevenoaks, England), 124, 102296.
• Woodward, A., & Kawachi, I. (2000). Why reduce health inequalities?. Journal of epidemiology and community health, 54(12), 923–929.
• World Health Organization (2023). Universal health coverage (UHC): Key facts: World Health Organization.
• Yazdani, M., Zaraté, P., Zavadskas, E. & Turskis, Z. (2018). A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision. 57.
• Yongheng D, Shan X, Fei L, Jinglin T, Liyue G, Xiaoying L, Tingxiao W and Hongrui W (2024) GIS-based assessment of spatial and temporal disparities of urban health index in Shenzhen, China. Front. Public Health. 12:1429143.
• You, H. (2016). Characterizing the inequalities in urban public green space provision in Shenzhen, China. Habitat International, 56, 176–180.

منابع و مأخذ:

1) آغاجری، صدیقه، و آقائی جوبنی، محسن (1403). هویت اجتماعی و اثرات آن در تهدید همبستگی اجتماعی محلات شهری (مطالعه موردی: بندر ماهشهر). اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 2(4)، 1-18.
2) بایرام‌زاده، نیما، موسوی، میرنجف (1403). بررسی ارتباط توسعه‌یافتگی و تخصیص منابع در ایجاد سکونت‌گاه‌های انسانی جدید در طی سال‌های 1390 تا 1400 (نمونه موردی: ایران). جغرافیا و مطالعات محیطی، 13(49)، 120-139.
3) پوررحیمی، مجتبی، و ارگانی، میثم (1403). بررسی و ارزیابی شاخص های بیمارستانی با جمعیت بعنوان معیار سلامت در زندگی هوشمند (مورد مطالعه: منطقه 15 تا 20 شهر تهران). جغرافیا و برنامه‌ریزی، 28(88)، 256-235.
4) جعفری، فیروز، شماعی، علی، و حاتمی، افشار (1397). تحلیل نابرابری های فضایی براساس شاخص های بهداشت و درمان (مطالعه موردی: شهرستان های استان تهران). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 8(33)، 17-28.
5) حافظ نیا، محمد رضا، قادری حاجت، مصطفی (1398). بنیادهای بی‌عدالتی فضایی در ایران. آمايش سیاسی فضا، ۱(۲)، ۱۱۷-۱۲۷.
6) رخشانی نسب، حمیدرضا، آذری طبس، خدیجه، و سلیمانی دامنه، مجتبی (1404). ارزیابی و تحلیل توزیع فضایی شاخص‌های خدمات بهداشت و درمان با تأکید بر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهرستان‌های استان خراسان جنوبی. فصلنامه علمی پژوهش های بوم شناسی شهری، 16(1)، 19-36.
7) رخشانی نسب، حمیدرضا، ختار، محمد حنیف، و سلیمانی دامنه، مجتبی (1404). بررسی نابرابری‌های ناحیه‌ای در توسعه خدمات بهداشتی- درمانی (مورد مطالعه: شهرستان‌های استان تهران). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 7(12)، 110-127.
8) رستمی، اردشیر (1402). ارزشیابی توزیع فضایی خدمات عمومی شهری (مطالعه موردی شهرستان گتوند). اندیشه های نو در علوم جغرافیایی، 1(1)، 31-44.
9) رفیعیان، مجتبی؛ پیری، اسماعیل؛ و پیری، هاجر (1399). تحلیل فضایی توزیع خدمات بهداشتی- درمانی در کشور. علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)، 16(33)، 65-74.
10) روستایی، شهریور، حکیمی، هادی، و علیزاده، شیوا (1399). سنجش عدالت فضایی شاخص های کمی و کیفی مسکن در حوزه های شهری ( مطالعه موردی: شهر ارومیه). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52(3)، 1009-1029.
11) سرایدار، نگین، سعیدی رضوانی، نوید، و زیاری، کرامت اله (1402). تحلیل توزیع فضایی مراکز خدمات بهداشتی درمانی مطالعه موردی: شهر اراک. مجله شهر پایدار، 6(1)، 89-109.
12) سرایی، محمد حسین، و دستا، فرزانه (1402). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات درمانی از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: محلات شهر اصفهان. مجله شهر پایدار، 6(1)، 71-87.
13) محمدی، سعدی، محمدی، چنور، و هدایت، امجد . (1397). سنجش و تحلیل نابرابری در برخورداری از خدمات بهداشتی در‌مانی در شهرستان‌های استان کرمانشاه. برنامه ریزی توسعه کالبدی، 5(4)، 27-44.
14) مرکز آمار ایران (1402). سالنامه آماری کل کشور.
15) مرکز آمار ایران (1403). جایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان‌ها 1402-1398.
16) موسوی، میرنجف، بایرام‌زاده، نیما، و حسن‌پور قطلو، احمد (1404). بررسی روند تمرکزگرایی در ایران با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی. پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 6(19)، 85-99.
17) موسوی، میرنجف، و بایرام‌زاده، نیما (1403). بررسی ارتباط توسعه‌یافتگی و رقابت‌پذیری منطقه‌ای در شهرستان‌های مرزی (نمونه موردی: شهرستان‌های مرزی استان آذربایجان‌غربی). جغرافیاوتوسعه ناحیه ای، 22(3)، 231-259.
18) امینی، آزاده، و رفیعی، معصومه (1398). موانع شکل گیری پیوندهای روستایی-شهری در کلانشهر تهران مورد: بخش مرکزی شهرستان شهریار. توسعه فضاهای پیراشهری، 1(1)، 95-110.
19) تیموری، رحیم (1398). بررسی تاثیر قطب های رشد بر توسعه اقتصادی اجتماعیِ منطقه ای با رویکرد کاهش فعالیت‌های اقتصادی غیررسمی. فصلنامه اقتصاد پنهان، 4(15)، 79-101.
20) سلطانی، ناصر، و بایرام زاده، نیما (1403). تأثیر نابرابری توسعه‌ای بر امنیت در استان‌های مرزی و غیرمرزی ایران: یک بررسی تطبیقی. مجله جغرافیا و توسعه، انتشار آنلاین.
21) سجودی، مریم، زیاری، کرامت اله، پوراحمد، احمد، و یاسوری، مجید (1400). واکاوی نقش و جایگاه آسیب شناسی و ارائه الگوی توسعه منطقه ای در مطالعات داخلی و خارجی. پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 2(4)، 17-37.
22) محمدپور، علی، اقبال، محمدرضا، و حاتمی، افشار (1402). تحلیل فضایی آمایش دفاعی- امنیتی در استان‌ خوزستان‌. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر»، 32(126)، 49-73.
23) نجفی، اسماعیل، و شالی، محمد (1402). جایگاه مطالعات محیطی در برنامه‌ریزی فضایی ایران - مطالعه موردی: طرح کالبدی منطقه‌ای و برنامه آمایش استانی. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر»، 32(128)، 159-174.
24) موسوی، میرنجف؛ اسکندری ثانی، محمد؛ کهکی، فاطمه سادات و مفاخری، عظیمه (1398). تحلیل‌فضایی اثرات کارخانه سیمان لار در توسعه منطقه ای با رویکرد تاب آوری (مطالعه موردی: بخش رودآب شهرستان سبزوار). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه‌ای)، 9(34)، 393-408.
25) موسوی، میرنجف، بهرامی جاف، ساجد و مازندرانی، دریا (1400). تحلیل مدیریت رقابت گردشگری در مناطق مرزی (مطالعه موردی: منطقه مرزی بانه). علوم و فنون مرزی، 10(2 (37) )، 109-142.
26) موسوی، میرنجف، مجنونی توتاخانه، علی، آفتاب، احمد و مفرح بناب، مجتبی (1398). تحلیل شاخص عدالت فضایی در روستاهای گردشگرپذیر (مطالعة موردی: استان آذربایجان شرقی). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 51(3 )، 551-569.
27) Asamani, J. A., Alugsi, S. A., Ismaila, H., & Nabyonga-Orem, J. (2021). Balancing Equity and Efficiency in the Allocation of Health Resources-Where Is the Middle Ground?. Healthcare (Basel, Switzerland), 9(10), 1257.
28) Ashik, F. R,, Mim, S. A., & Neema, M. N. (2019). Towards vertical spatial equity of urban facilities: an integration of spatial and aspatial accessibility. J Urban Manag, 9(1), 77-92.
29) Ataei, Y., Mahmoudi, A., Feylizadeh, M. R., & Li, D. F. (2020). Ordinal Priority Approach (OPA) in Multiple Attribute Decision-Making. Applied Soft Computing, 86, 105893.
30) Bhatt, J., & Bathija, P. (2018). Ensuring Access to Quality Health Care in Vulnerable Communities. Academic medicine : journal of the Association of American Medical Colleges, 93(9), 1271–1275.
31) Doiron, D., Setton, E. M., Shairsingh, K., Brauer, M., Hystad, P., Ross, N. A., & Brook, J. R. (2020). Healthy built environment: Spatial patterns and relationships of multiple exposures and deprivation in Toronto, Montreal and Vancouver. Environment international, 143, 106003.
32) Dong, X., & Wang, Y. (2024). The geography of healthcare: Mapping patient flow and medical resource allocation in China. Economics and human biology, 55, 101431.
33) Favarão Leão, A.L., Gierbolini-Rivera, R.D., Franco Silva, M. et al. (2025). Spatial indicators of inequity in urban health research: a scoping review. Discov Public Health, 22(27), 1-15.
34) Hankey, S., & Marshall, J. D. (2017). Urban Form, Air Pollution, and Health. Current environmental health reports, 4(4), 491–503.
35) He, Y., Wang, Y., & Chen, X. (2019). Spatial patterns and regional differences of inequality in water resources exploitation in China. Journal of Cleaner Production, 227, 835–848.
36) Hegazy, N., El Deeb, S., Salem, M. R., Shaguy, J. A., Mohammed, R. N., Khawari, A., Tanoli, J., & Abouzeid, A. (2025). The availability and distribution of health services and resources across different regions in Afghanistan. Frontiers in public health, 12, 1371104.
37) Johansen, P. H., Fisker, J. K., Thuesen, A. A., (2021), ‘We live in nature all the time’: Spatial justice, outdoor recreation, and the refrains of rural rhythm, Geoforum, 120, 132-141.
38) Kjellstrom, T., Friel, S., Dixon, J., Corvalan, C., Rehfuess, E., Campbell-Lendrum, D., Gore, F., & Bartram, J. (2007). Urban environmental health hazards and health equity. Journal of urban health : bulletin of the New York Academy of Medicine, 84(3), 86–97.
39) Macedo, J., & Haddad, M. A. (2016). Equitable distribution of open space: Using spatial analysis to evaluate urban parks in Curitiba, Brazil. Environment and Planning B: Planning and Design, 43, 1096–1117.
40) Mortazavi, Seyyed A & Akbarzadeh, Meisam. (2017). A Framework for Measuring the Spatial Equity in the Distribution of Public Transportation Benefits. Journal of Public Transportation, 20(1), 44-62.
41) Pitarch-Garrido, M.-D. (2018). Social sustainability in metropolitan areas: Accessibility and equity in the case of the metropolitan area of Valencia (Spain). Sustainability, 10, 371.
42) Shen, C., Zhou, Z., Lai, S., Lu, L., Dong, W., Su, M., Zhang, J., Wang, X., Deng, Q., Chen, Y., & Chen, X. (2020). Measuring spatial accessibility and within-province disparities in accessibility to county hospitals in Shaanxi Province of Western China based on web mapping navigation data. International journal for equity in health, 19(1), 99.
43) Taleai, M., Sliuzas, R., & Flacke, J. (2014). An integrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis. Cities, 40, 56–69.
44) Wei, Y. D., Wu, Y., Liao, F. H., & Zhang, L. (2020). Regional inequality, spatial polarization and place mobility in provincial China: A case study of Jiangsu province. Applied Geography (Sevenoaks, England), 124, 102296.
45) Woodward, A., & Kawachi, I. (2000). Why reduce health inequalities?. Journal of epidemiology and community health, 54(12), 923–929.
46) World Health Organization (2023). Universal health coverage (UHC): Key facts: World Health Organization.
47) Yazdani, M., Zaraté, P., Zavadskas, E. & Turskis, Z. (2018). A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision. 57.
48) Yongheng D, Shan X, Fei L, Jinglin T, Liyue G, Xiaoying L, Tingxiao W and Hongrui W (2024) GIS-based assessment of spatial and temporal disparities of urban health index in Shenzhen, China. Front. Public Health. 12:1429143.
49) You, H. (2016). Characterizing the inequalities in urban public green space provision in Shenzhen, China. Habitat International, 56, 176–180.
50) Nijkamp, P., Kourtit, K., Krugman, P., & Moreno, C. (2024). Old wisdom and the New Economic Geography: Managing uncertainty in 21st century regional and urban development. Regional Science Policy & Practice, 16(10), 100124.
51) Berger, T., & Enflo, K. (2017). Locomotives of local growth: The short- and long-term impact of railroads in Sweden. Journal of Urban Economics, 98, 124–138.
52) Marein, B. (2022). Colonial roads and regional inequality. Journal of Urban Economics, 131(103492), 103492.
53) Rey, S. J., & Casimiro Vieyra, E. (2023). Spatial inequality and place mobility in Mexico: 2000–2015. Applied Geography (Sevenoaks, England), 152, 102871.