بررسی انتقادی نسخه های خطی و چاپی مونس العشاق عربشاه یزدی
محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی
محمد شهبازی
1
(دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز)
کلید واژه: نسخة خطی, مونس العشاق, عربشاه یزدی, گنج بخش,
چکیده مقاله :
با پژوهش در متون ناشناختة ادبی، ضروری است نسخ خطی از کتابخانه ها استخراج و بررسی شود. منظومه های عرفانی از دیرباز گسترة مطالعاتی بیشتری نسبت به دیگر انواع ادبی داشتند و به همین سبب اغلبِ نسخه های خطی موجود، در حوزة ادب عرفانی است. یکی از همین منظومه های ماندگار، مونس العشاق عربشاه یزدی است که شرحی منظوم بر رسالة عرفانی ـ تمثیلی فی حقیقة العشق سهروردی است. این منظومه در بحر هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف (مفعول مفاعلن فعولن) و در حدود 1968 الی 1985 بیت سروده شده است. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است: کدام یک از نسخه های مونس العشاق برای منابع پژوهشی معتبر و کامل است؟. از رهگذر بررسی حروف اضافه، آغاز و عنوان فصل ها،جا به جایی ابیات و واژگان، صحیح ترین نسخه (دو نسخة خطی، دو نسخه چاپی) را به پژوهشگران معرفی می کنیم. روش مطالعه مبتنی بر ابزار کتابخانه ای و شیوة تحلیلی ـ توصیفی است؛ محدودة مطالعه شده، نسخه های خطی و چاپی منظومة مونس العشاق است که در کتابخانة ایران و پاکستان موجود است. یافته ها چنین نشان می دهد که منظومه در عهد شاه یحیی مظفری (حک. 764‑795ق.) سروده شده است. زبان شعری عربشاه سنجیده بوده و در کاربرد واژگان عرفانی بسیار مهارت داشته است؛ ازلحاظ فکری مخالف فلسفه بوده؛ اما در شرح رساله تحت تأثیر تفکر حاکم بر نگرش فلسفی سهروردی قرار گرفته و منظومه را با خردگرایی آغاز کرده است. نتایج پژوهش چنین نشان می دهد که از میان نسخه های یادشده، نسخة چاپی هاشمی معتبرتر از سایر نسخه هاست؛ زیرا ازنظر ضبط واژگان و محتوا به رسالة سهروردی نزدیک تر است.
.
_||_