واکاوای عملکرد مدیران در پیشگیری از خسارت ناشی از مخاطرات شهری در راستای حفظ اکوسیستم های محیطی (مطالعه موردی: :شهر نوشهر)

محورهای موضوعی : جغرافیا

فرهاد بنی شیخ الاسلامی ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)
آمنه حقزاد ² (گروه جغرافیا-دانشکده ادبیات - واحد چالوس- ایران)

تاریخ دریافت : 1402/02/18 تاریخ پذیرش : 1402/06/11 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: مدیران, شهر نوشهر, مخاطرات شهری, اکوسیستم طبیعی,

چکیده مقاله :

ایران بدلیل اکوسیستم خاص جغرافیایی همواره درمعرض انواع مخاطرات طبیعی و انسانی قرارداشته وتلفات جانی ومالی سنگینی متحمل شده است. شهرها بعنوان سکونتگاههای انسانی از وقوع اینگونه بلایا مستثنی نمی‌باشند. عدم توجه مدیران به مکان یابی و برنامه ریزی صحیح جهت جلوگیری از رشد لجام گسیخته شهرها مشکلات فراوان به بارآورده است. فرآیند مدیریت بحران مهمترین مبحث در استراتژی پیشگیری و کاهش خسارات شهری می باشد.هدف اصلی این پژوهش واکاوی عملکرد مدیران شهری در پیشگیری ازخسارت ناشی از مخاطرات با رویکرد پدافندغیرعامل است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه‌ی مطالعه توصیفی-تحلیلی می باشد. روش جمع‌آوری داده ها پیمایشی است که در آن از پرسشنامه های حاوی سوالاتی بازوبسته درطیف لیکرت استفاده گردیده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل عاملی، مقایسه میانگین تی تک نمونه‌ی انجام شده است. از بین جامعه آماری کارشناسان و مدیران شهر نوشهرو استانداری مازندران بااستفاده ازروش گلوله برفی به تعداد60 نفربه عنوان نمونه انتخاب گردیده اند. یافته‌های تحقیق نشان می دهد، عملکرد مدیران شهری درشاخص های حمایت‌های زیرساختی، طراحی وبرنامه ریزی درکاهش مخاطرات شهری مطلوب و نسبتاً مطلوب بوده است. تحلیل عاملی مرتبط با 63 مولفه تحقیق، محقق را به 8 عامل مهم و موثر در ارتباط باعملکرد مدیران شهری جهت کاهش مخاطرات شهری رسانده است. عامل اول با مقدار ویژه 5/5 (با 8/11واریانس کل) چهارمولفه شامل تخصیص اعتبار آموزش شهروندان جهت مقابله بامخاطرات شهری، مکان یابی بهینه مراکز درمانی و امدادرسانی، توجه به اقلیم در احداث ساختمان، توجه به شیب و توپوگرافی دراستقرار بناها می‌باشد که بیشترین عامل را مولفه اول به خود اختصاص داده است. نتایج بررسی تحلیل مسیر شاخص های موثر بر عملکرد مدیران شهری، عامل خواستگاه طبیعی شهر با مقدار اثر کلی607/0 بیشترین اثر را در عملکرد مدیران شهری در کاهش مخاطرات شهری محدوده مورد مطالعه به خود اختصاص داده است.

چکیده انگلیسی:

Iran its special geographical ecosystem Iran has always been exposed to all kinds natural and human hazards and has suffered heavy human and financial losses.As human settlements,cities are not exempted from occurrence such disasters. Managers' lack attention proper location and planning prevent unbridled growth cities has caused many problems.The process crisis management is important topic in strategy preventing and reducing urban damages.Themain goal this research is analyze performance of city managers preventing damages caused risks passive defense.Itis survey in which questionnaires containing closedended questio Likert scale were used. Analysis and analysis data was done using factor analysis test comparison mean sample was done. From  statisticalcommunity experts and managers Mazandaran's city Nousher, using snowball method,60people were selected as sample.The findings of research show performance urban managers in indicators infrastructure support,design, planning in reducing urban risks has been favorable and relativelyfavorable.Factor analysis related to 63 components the research has led the researcherto 8 important and effective factors related to performance of urban managers to reduce urban risks.The first factorwith a specific value of 5.5 (with a total variance of 11.8)and fourth component includes allocation credit for training citizens to deal with urban risks. Optimum location treatment and aid centers,attention to climate in construction buildings attentionto slope and topography in establishment buildings,which has assigned the most factor to the first component.The results path analysis the indicators affecting  performance urban managers, factor natural environment city with a total effect value0.607 has the most effect on performance of managers.Urban risk reductionis the scope  study.

منابع و مأخذ:

1. پورمحمدی، محمدرضا و مصیب زاده، علی. ( 1387). آسیب پذیری شهرهای ایران در برابر زلزله و نقش مشارکت محله­ای در امدادرسانی آنها. مجله جغرافیا و توسعه. 12. 144-117.


2. پورمحمدی، محمدرضا؛ شفاعتی، آرزو و کیومرث ملکی. 1390. پدافند غیر عامل الزامی در برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای، سومین همایش ملی پدافند غیر عامل. (7 و 8 اردیبهشت). دانشگاه ایلام. ایلام. ایران.


3. تقوایی مسعود و کریمی، هادی. ( 1390). نقش آموزش و مشارکت شهروندان در کنترل حریق­های شهری به منظور برنامه­ریزی و مدیریت بحران شهری. فصلنامه فضای جغرافیایی، 36. 11-18


4. تیموری، محمود. (1383). مدیریت بحران در بافت­های تاریخی. ضمیمه ماهنامه شهرداری­ها. 61(14). 13-1.


5. داعی­نژاد، فرامرز. (1385). اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعه­های مسکونی به منظور پدافند غیرعامل (چاپ اول). مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن. تهران45-.20-23


6. رفیع پور، فرامرز. 1367. کند و کاو و پنداشته ها. چاپ دوم. شرکت سهامی انتشار. تهران.


7. ساسان پور، فرزانه و موسی­وند، جعفر. (1389). تاثیر عوامل انسان­ساخت در تشدید پیامدهای مخاطرات طبیعی در محیط­های کلان شهری با کاربرد Fuzzy Logic و GIS (مطالعه موردی: منطقه 5 تهران). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 13(16). 13-1.


8. ساسانپور، فرزانه؛ شماعی، علی؛ افسر، مجید و سعید پور، شراره. (1395). بررسی آسیب پذیری ساختمانهای شهر در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله)، مجله مخاطرات محیط طبیعی، 6(14). 122-


9. سیاح مفضلی، اردشیر؛ صحفی، ندیمه. (1389). تبیین روش­شناسی استفاده از مدل مدیریت ریسک در مدیریت بحران در مناطق شهری (مطالعه موردی استفاده از ارزیابی نیمه کمی ریسک و رادار مدل در تعیین میزان ریسک زلزله در منطقه 13 شهرداری تهران). فصلنامه مدیریت شهری. سال دوم. 2. 42ـ 69.


10. شجاع عراقی، مهناز؛ تولایی، سیمین و ضیائیان، پرویز. (1390). مکان­یابی بهینه پایگاه­های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی -مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای. 3(10). 41ـ60.


11. شکیب، حمزه و مقدسی موسوی، علی. (1385). مدیریت بحران در پایتخت. مجموعه مقالات دومین سمینار ساخت و ساز در پایتخت. (1-3 خرداد). دانشگاه تهران. تهران. ایران.


12. صادقلو، طاهره و نصرالهی، ناعمه. (1393). بررسی عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب پذیری بافت کالبدی شهر در برابر زلزله ( منطقه مورد مطالعه: شهرستان بابل). ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مولفه­های شهر اسلامی 21-22 آبان، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران.

16.مرکز آمار ایران، سرشمارسی نفوس و مسکن ( 1385-1395)

17.مظفری، سید رامین. (1393). ارزیابی و توانمندسازی مدیریت بحران شهری برای کاهش اثرات بلاهای طبیعی (مطالعه موردی: منطقه7 شهرداری تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد. منتشر شده.، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی(ره). شهرری، ایران.

Green, Colin.(2008), Flood management from the perspective of integrated water resource management. International Symposium on Flood Control, Begijing.

19.Hill M.J, Brateen R. (2005). Multi-criteria decision analysis in spatial decision support: The ASSESS analytic hierarchi process and the rule of quantitative methods an spatially explicit analsis”. Environmental Modeling & Software. 20: P-P 955-976.

20.Moe, t, and pathrankul, P. (2006). an integrated Approach to natural Disaster, prevention and manegment. vol 15, pp 396- 413.

21.Perry R. W, Lindell M. (2008). Preparedness for Emergency Response: Guidelines for the Emergency Planning Process, Disaster, 2003, 27(4): 336-350.

22.Pielke, Jr. Damnton, Mary W. Zoe Barnard Miller, J. (2002). Flood Dmage in the United States 1926 – 2000. National Center for Atospherice Research