بررسی پرسش‌های بلاغی با بن‌‌مایه‌های عرفانی در غزلیّات کلیم کاشانی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامیغلامرضا هاتفی‌اردکانی 1 , سیّدحسین شهاب رضوی 2 , عزیرالله توکلی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی،یزد، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی،یزد، ایران. نویسنده مسئول:
hosseinshahabrazavi@yahoo.com
3 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی،یزد، ایران.
کلید واژه: عرفان, استفهام, بلاغت, mysticism, poems, rhetoric, کلیم کاشانی, غزلیّات, tricks, Kalim-e- Kashani,
چکیده مقاله :
اغلـب شاعـران عـارف بـرای طـرح آمـوزه هـای عـرفـانـی، از سـازۀ پــرسش بـلاغـی (Rhetoric Question) بهره گرفته اند. کلیم کاشانی مشهور به خلّاق المعانی ثانی (990-1061) یکی از مشهورترین غزل سرایان سبک هندی بااستفاده از این شگرد زبانی، بن مایه های عرفانی از قبیل دنیا، روح، استغنا، فنا، حسن، همّت، طلب، دل، وصل، صبر، حیرت، غیرت، معرفت، فقر، فنا، تقدیر، عشق، طایر مراد و... را در قالب پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی مختلف طرح کرده است. پرسش بلاغی با مفهوم ثانوی انکار و با درون مایه های عرفانی، در غزلیّات کلیم کاشانی، بیشترین سهم و کاربرد، یعنی (18/41%) را از آن خود کرده است. یکی از اصول اصلی عرفان عملی، این است که عارف برای اثبات حقیقت، لازم است به نفی تعلّقات دنیوی، بپردازد. رسیدن به مرتبۀ حیرت، محصول نفی تعلّقات دنیوی است. کلیم کاشانی پس از درک عظمت خداوند، با درک ناتوانـی خود، با طرح سؤالات بلاغی، به سرزنش خـویش و انتقاد از نابسامانـی هـای اجتماعـی پرداخته است. نگارندگان این مقاله، با بهره گیری از روش تحلیل محتوا، با هدف آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین با آموزه های عـرفان عملی کلیم کاشانـی، بـه بررسی بن مایۀ عرفانی پرسش های بلاغی در غزلیّات او، پرداخته اند. به کارگیری صور خیال و ابزارهای ادبی اسلوب معادله، حسّامیزی، تلمیح، حسن تعلیل، و جناس قالب پرسش های بلاغی کلیم را فخیم جلوه داده است. پرسش های بلاغی با مفاهیم ثانوی انکار، اعجاب، عجز و توبیخ چهار ضلع اصلی بن مایه های غزلیّات کلیم کاشانی را تشکیل داده اند.
Most mystic poets use the form and template of rhetorical questions to present mystical lessons. Kalim Kashani renowned for Khallagh Al-Ma'ani The 2nd. (990-1061) AH. One of the most famous lyric poets of the Indian style, using this linguistic and artistic style or important rhetorical construct, mystical thoughts such as the world, soul, charm, heart, independencemortality, attraction, sun, Hassan, effort, glass cup, owl, Poverty, cum, love, tayyar, murad ... In the form of rhetorical questions with different secondary concepts. The use of the kind of negation in the poems of Kalim-e- Kashani has the highest share and use (41.18%) for expressing mystical content. One of the main principles of practical mysticism is that it is necessary for the mystic first to prove the truth, to negate the attachments. Surprisingly, the product is the negation of belongings. Kalim-e- Kashani in his poems after understanding God's majesty by understanding his disability, has been raising rhetoric question to blame and criticize social hardship. This paper, using the content analysis method, aimed to acquaint the audience with the lessons of practical mysticism of Kalim-e- Kashani, have examined the mystical content of rhetoric question in poems of Kalim-e- Kashani. The use of illustrations and literary tools of allegory, association, Hosne Ta’lil and Jenaas has made the poet's rhetoric question tight. The rhetorical questions with the secondary meanings of denial, wonder, injustice and rebuke have formed the four main aspects of the themes of poems of Kalim-e- Kashani.
_||_