تحلیل گفتمان عرفانی حافظ در جدال با هژمونی تصوف (بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی)
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
مهری تلخابی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
Mehri.talkhabi@gmail.com)
کلید واژه: Ideology, تصوف, شریعت, قدرت, Power, Sufism, تحلیل گفتمان, ایدئولوژی, Discourse Analysis, هژمونی, hegemony, Shariah, عرفان حافظ, Hafez's mysticism,
چکیده مقاله :
هدف مقاله حاضر، آن است که با استفاده از نظریة تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، قدرت، ایدئولوژی و هژمونی را در شعر حافظ، در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار دهد. این مقاله بر آن است که شعر حافظ، به مثابة گفتمانی عرفانی است که سعی دارد، گفتمان‌های مسلط را خنثی کند. عرفان حافظ با به کارگیری ترفندهای زبانی و بلاغی و معنایی به جدال با نهادهای هژمونیک می‌پردازد و گفتمان دیگری را در بطن فرهنگ نهادینه می‌کند. به واقع، شعر حافظ با ترسیم این جدال، به خلق توانش فرهنگی جدیدی دست زده است. در پایان این مقاله به این نتیجه می‌رسد که حافظ به مدد چارچوب خاص عرفانی خویش، نهادهای هژمونیک تصوف وشریعت را به چالش می‌کشد و درست برخلاف هژمونی حرکت می‌کند. از این روی، می‌توان گفت نظام عرفانی حافظ، بر اساس نوعی واکنش سیاسی و اجتماعی و اخلاقی شکل گرفته است. این مقاله به روش تحلیلی و توصیفی به انجام رسیده است.
The purpose of this paper is to examine the power, ideology and hegemony in Hafez's poem in three levels of description, interpretation and explanation using the theory of critical discourse analysis. This article argues that Hafez's poetry is a mystical discourse that attempts to neutralize dominant discourses. Hafez's mysticism, through the use of language, rhetorical and semantic tricks, challenges the hegemonic institutions and institutionalize another discourse within the context of culture; in fact, Hafez's poem, by showing this controversy, has created a new cultural ability. At the end this article concludes that Hafez, through its special mystical framework, challenges the hegemonic institutions of Sufism and Shariah, and move contrary to hegemony. Therefore, it can be said that the Hafez mystical system has been formed on the basis of a political, social and moral reaction. This article has been done by analytical and descriptive method.
_||_