مقایسۀ مفهومِ «تُهی» در اندیشۀ ناگارجونه با «عدم» در نزد ابن عربی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

معصومه فتح‌اللهی ¹ (دانشجوی دکتری ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
محمودرضا اسفندیار ² (دانشیار گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره)شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/10/19 تاریخ پذیرش : 1398/10/19 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: عدم, ابن عربی, Ibn Arabi, شونیتا, تُهی, ناگارجونه, حقیقت مطلق, Sunyata, hollowness, Nagarjuna, Absolute truth,

چکیده مقاله :

مفهومِ شونیه یا شونیتا[1] به معنای خلأ و تُهیگی، یکی از مفاهیم بسیار مهم در دین بودایی است. این نظریه در اصل ابتکار ناگارجونه، موسس مکتب مادهیه میکه (راه میانه)[2] است. این مفهوم را می‌توان از دو نگاه مورد تحلیل و بررسی قرار داد؛ در وهلۀ نخست، در نگاه به پدیدارهای عالم حس که در این رویکرد، همه چیز خالی و تهی از حقیقتِ وجودی است، زیرا همۀ موجودات جهان و پدیده‌های آن به هم وابسته بوده و هیچ یک دارای وجودِثابت، مستقل و قائم به ذات نیستند. این رویکرد با خیالی بودن جهان در عرفان ابن عربی قابل مقایسه است. در وهلۀ دوم، در نگاه به امر مطلق، تُهیّ و خالی بودن، صفت حقیقت مطلقی است که قائم به ذات و ورای این جهان هستی است و به سبب اطلاق و بی حدی اش در هیچ تعریف و توصیفی نمی گنجد، این وجود مطلق و لایتناهی عاری از هر گونه تقیید، تغییر نسبیّت و حد است و از آنجایی که با هیچ زبان و با هیچ صفتی توصیف شدنی نیست، بهترین سخن دربارۀ آن سکوت است. شبیه این رویکرد در عرفان ابن عربی برای اشاره به مرتبۀ ذاتِ حق دیده می‌شود. ابن عربی معتقد است، حق در مرتبۀ ذات، هیچ گونه احکام، صفت، خصوصیت و امتیازی ندارد و از آنجا که هیچ همسانی و سنخیتی با خلق ندارد قابل شناسایی نیست. در واقع مقام لااسم و لارسم له است. نوشتار حاضر به مقایسۀ مفهوم تُهی و عدم در اندیشۀ دو متفکرِ بزرگ مسلمان و بودایی پرداخته است. [1]. śūnya, śūnyatā. [2]. Mādhyamika (The middle way).

چکیده انگلیسی:

Sunya or sunyata[1] standing for emptiness is one of the most important concepts in Buddhism. This idea was first created by Nāgārjuna the founder of Madhyamika (the middle way[2]). This concept can be analysed through two different aspects. Firstly, through the universe, which in this approach everything is empty of absolut truth, because all the creatures and phenomenon in the universe are related to each other in the universe and none of them is independant. Secondly, through the absolute, sunya is a complete and total adjective which is substantive and beyond the universe and due to its’ boundlessness cannot be defined and explaind. This absolute, infinit and boundlessness existence cannot be defined in any language, so the best word to define it is being silent. The same approach could be found in ebn al arabi mysticism which refers to the essence of Allah (God). He belives there is no tull, adjective, feature for God in essence and can not recognizable due to having no resemblance with the human.  In fact it is the level of indefinability.  This article is a comparison between sunya and adan cocept according to two muslim and Buddhist ideologist. [1] śūnya, śūnyatā [2] Mādhyamika