تبیین مراتب و عوالم هستی از منظر علامه طباطبایی با تکیه بر آرای فلسفی، قرآنی و عرفانی ایشان
محورهای موضوعی : عرفان اسلامیلیلا افسری 1 , سیدصدرالدین طاهری 2 , عبدالله صلواتی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه الهیات – فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد تمام گروه فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: ss_tahery@yahoo.com
3 - دانشیار گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
کلید واژه: علامه طباطبایی, Allameh Tabatabaei, فیض, اسماء و صفات الهی, مراتب هستی, امر و خلق, hierarchy of existence, divine names and attributes, revelation and creation, blessing,
چکیده مقاله :
در مقاله حاضر سعی بر این است تا نظر علامه طباطبایی به عنوان یک فیلسوف متأله، مفسر بزرگ و آشنا با گستره اندیشه و مبانی عرفان اسلامی معاصر در باب مراتب و عوالم هستی و ارتباط آن با اسماء و صفات الهی و عالم امر و خلق مورد بررسی و اعتقادات فلسفی، قرآنی و عرفانی وی مورد مداقه قرار گیرد. آنچه از مطالعة آثار علامه طباطبایی به دست می‌آید این است که وی در تقسیم‌بندی مراتب عالم دارای دست کم سه دیدگاه فلسفی، قرآنی و عرفانی بوده است و با توجه به هر کدام از این سه دیدگاه، تقسیم بندی جداگانه‌ای انجام داده است. وی در آثار فلسفی خود از سه عالم سخن می‌گویند: عالم عقل، عالم مثال و عالم ماده و مادیات؛ نیز در تفسیر المیزان که با روش تفسیری آیه به آیه انجام گرفته است موجودات و عوالم هستی را به عالم امر و عالم خلق تقسیم نموده است اما در دیدگاه مبتنی بر آموزه‌های عرفانی، از عالمی که از لحاظ مرتبة وجودی مقدم بر همة عوالم فلسفی است یعنی عالم اسماء و صفات بحث کرده است. لذا مراد نگارنده بر این است تا علاوه بر تبیین دقیق این سه دیدگاه، همخوانی یا عدم همخوانی این دیدگاه‌ها را مشخص و دیدگاه قرآنی و عرفانی وی را با دیدگاه فلسفی مورد تطبیق و بررسی قرار دهد. روش کار در این مقاله به صورت توصیفی – تحلیلی و با مراجعه به منابع دست اول و منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است.
This paper endeavors to study over the standpoint of Allameh Tababaei as a theologian, great commentator, well-aware of the expanse of Islamic mystical thoughts and fundamentals in terms of the hierarchy and realms of existence, and their relationship with divine names and attributes and the universe and the world of revelation and creation, and deliberates on his philosophical, Koranic, and mystical beliefs. What stems from the study of Allameh Tabatabaei’s works is that while making a classifications of the hierarchy of world, he had held three viewpoints, namely philosophical, Koranic, and mystical so that he had three separate classifications due to them. In his philosophical works he points to three realms of wisdom, imagination, and matter and materials, and also in Tafsir Almizan that is interpreted verse by verse, the creatures and realms of existence are classified into the world of revelation and world of creation. However, in his views based on mystical trainings, he has argued over a world that is hierarchically superior to the entire philosophical realms, i.e. the realm of divine names and attributes. Therefore, the writer tries to recognize the consistency or inconsistency of the three viewpoints in addition to the precise description of the perspectives, and compare and study over his Koranic and mystical viewpoints with his philosophical ones. The methods used in this paper are descriptive-analytical together with the reference made to the first hand and library sources.
_||_