نقش تاریخ پنداری و موعود گرایی در افکارعرفانی شیخ احمد احسایی و پیدایش فرقه شیخیه
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
رضا یوسف‌وند
1
( استادیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. Yousefvand@pnu.ac.ir)
کلید واژه: مهدویت, Mahdism, saviorism, منجی گرایی, فرقه‌ی شیخیه, تاریخ پنداری, شیخ احمد احسایی, Sheikhiya sect, Pindari history, Sheikh Ahmad Ahsai,
چکیده مقاله :
بررسی مکتب شیخیه از آن رو ضرورت دارد که این فرقه نقش قابل توجهی در پیدایش جریانات انحرافی جدید مذهبی و تحوّلات اجتماعی در دوره معاصر داشته است. عقاید خاص شیخ احمد احسایی و پس از او سید کاظم رشتی باعث شد، مکتب شیخیه از دل تشیّع سر برآورده و چهره‌ای متفاوت نسبت به اصل اصیل خود، یعنی شیعه‌ی ناب ارائه دهد. در تقسیم‌بندی علل و عواملی که بر اساس آنها موعودباوری و اعتقاد به آمدن منجی آخر الزمان موجب پیدایش فرقه‌های مذهبی می‌شود، دو دسته عامل را می توان ذکر کرد: نخست دسته‌ای که فردی بوده و به ادعاهای فردی خاص مربوط می شود؛ مانند فرقه‌ی قادیانیه دسته‌ی دوم، عوامل اجتماعی است و به شرایط اجتماعی پیدایش فرقه‌ها باز می‌گردد؛ مانند قیام مهدی سودانی. این دسته عوامل یعنی شرایط اجتماعی از قبیل: فقر، ظلم و فساد و بی‌عدالتی، در پیدایش فرقه‌ی شیخیه نقش ویژه‌ای داشته است. پرسش اصلی این پژوهش، این است که چه رابطه‌ای بین پیدایش فرقه‌ی شیخیه و عوامل زمینه‌ساز آن وجود داشته است؟ فرضیه‌ی مورد بحث، عبارت است از اینکه بین مقتضیات زمان و شرایط اجتماعی و ایجاد فرقه‌ی شیخیه، رابطه وجود دارد. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به تبیین فرضیه پرداخته است.
It is necessary to examine the school of Sheikhiya because this sect has played a significant role in the emergence of new religious deviations and social changes in the contemporary period. The special beliefs of Sheikh Ahmed Ahsai and after him Seyyed Kazem Rashti made the school of Shaykhia rise from the heart of Shiism and present a different face compared to its original origin, which is pure Shiism. In the division of the causes and factors based on which the promise and belief in the coming of the end-time savior causes the emergence of religious sects, two categories of factors can be mentioned: First, the category that is individual and related to specific individual claims; Like the Qadianiyya sect, the second category is social factors and refers to the social conditions of the creation of sects; Like the uprising of the Sudanese Mahdi. This group of factors, i.e. social conditions such as: poverty, oppression and corruption, and injustice, played a special role in the emergence of the Sheikhiya sect. The main question of this research is, what was the relationship between the emergence of the Sheikhiya sect and its underlying factors? The hypothesis under discussion is that there is a relationship between the requirements of the time and social conditions and the creation of the Sheikhiya sect. This article explains the hypothesis with a descriptive and analytical method.
_||_