پژوهشی در اندیشه‌های برهان‌الدّین محقق ترمذی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
داود واثقی خوندابی
1
(پژوهشگر پسادکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران. نویسنده مسئول: d.vaseqhi@gmail.com)
مهدی ملک ثابت
2
(استاد تمام زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران.)
محمّدکاظم کهدویی
3
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد، یزد، ایران.)
کلید واژه: وحدت وجود, ولایت, ریاضت, ذکر, Unity of Existence, invocation of God, برهان‌الدّین محقق, چله‌نشینی, Borhanoddin Mohaghegh, sanctity, mortification, observe forty days seclusion,
چکیده مقاله :
برهان الدّین محقق ترمذی یکی از شخصیت‌های برجستۀ عرفان اسلامی است که در جوانی حضور بهاءولد بلخی را درک کرد و در سایۀ عنایت او به درجات والای عرفانی دست یافت. سیّد پس از مرگ بهاءالدیّن، ارشاد و هدایت مولانا جلال الدّین را به عهده گرفت و او را آنگونه به وادی طریقت هدایت کرد و به مقام فنا رساند که توانست مصاحبت شاه معشوقان - شمس تبریزی- را برتابد. تأمل در کتاب معارف برهان الدّین آشکار می کند که او اندیشه های والایی در عرصۀ طریقت دارد و این اندیشه ها تحوّلی شگرف در تفکّر بزرگانی چون مولوی و سلطان ولد به وجود آورده است. وی از زمره عرفایی است که وحدت هستی را درک کرده، کثرات را اموری اعتباری می داند. برهان الدّین همچنین ولایت را معرفتی قلبی می داند که به وسیلۀ آن می توان همه چیز را مسخر حق دانست. علاوه براین، سیّد سردان در مورد ریاضت، ذکر و چله نشینی توضیحاتی داده است که دلیلی آشکار بر پختگی او در وادی عرفان است. در این جستار پس از بررسی اجمالی سیر زندگانی برهان الدّین، مهم‌ترین اندیشه های عرفانی او تحلیل و بررسی خواهد شد.
Borhanoddin Mohaeghegh Termezi is one of the salient features in Islamic mystics and who comprehended the presence of Baha valade balkhi in his youth. He reached the higher degrees of mystics under his support. After the death of Bahaodin, Seyyed took the responsibility of guiding Molana Jalaledin and he guided him to mystic path and the destruction level in a way that he could tolerate the companionship of the king of lovers- Shams Tabrizi. Deep thinking in his education book reveals that he has great thoughts in mystic path and these thoughts made a huge improvement in the thoughts of great men like Molavi and Soltan valad. He is one of the mystics who understand the unity of existence and the regards multiplicity as invalid. Borhanoddin also knows sanctity as heart recognition with which everything can be a sign of God. Beside this, Seyyed Serdan explains about mortification, invocation of God and observing forty days seclusion which is an obvious reason for his maturity in mystics. In this study, after having a short look at the Borhanoddin’s life path, his most important mystic thoughts will be analyzed.
_||_