بن‌مایه‌های عرفانی در سروده‌های عربی شیخ بهایی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
سید مهدی مسبوق
1
(استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران. نویسندۀ مسئول: Smm.basu@yahoo.com)
مهری قادری بیباک
2
(دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی. mehrighaderibibak@gmail.com)
کلید واژه: ادبیات عرفانی, شیخ بهایی, Mystical literature, بن‌مایه‌های عرفانی. شعر عربی, Sheikh Baha'i, Mystical Themes. Arabic poetry,
چکیده مقاله :
شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عصر صفوی است که در زمینه‌هایمختلف علمی صاحب نظر بوده است. یکی از جنبه‌های شخصیتی او که در شعرش متجلّی شده سلوک و گرایش عرفانی اوست. شیخ بهایی اندیشه های عرفانی خود را از منابع اصیل آن یعنی قرآن، احادیث نبوی(ص) و اهل بیت(ع) دریافت کرده است؛ که در این میان انس ایشان با صحیفۀ سجادیه و آشنایی با آثار عرفای ایرانی نقش به سزایی در شکل‌گیری اندیشه های عرفانی او داشته است. جستار پیش رو با هدف شناخت بن مایه های عرفانی در اندیشۀ شیخ بهایی و با روش تحلیل محتوا بخشی، سروده های عربی او را مورد نقد و تحلیل قرار داده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد که مضامین عرفانی در اشعار عربی شیخ بهایی شامل طیف وسیعی از معانی می‌شود که مهم ترین آنها محبت و عشق، ریاستیزی، شراب روحانی، وصال، شهود عرفانی و سماع است. بن‌مایۀ اشعار عرفانی او را می‌توان در عشق و تزکیۀ نفس خلاصه کرد که منجر به کسب علم شهودی و حضوری می‌شود و او را از مدرسه و جلسات درس بی‌نیاز می‌سازد.
Sheikh Baha'i is one of the great scientists of the Safavid era who has been an expert in various scientific fields. One of the aspects of his personality that is manifested in his poetry is his mystical behavior and approach. Sheikh Baha'i has received his mystical thoughts from its original sources, namely the Qur'an, the hadiths of the Prophet (PBUH) and the Ahl al-Bayt (AS); In the meantime, his acquaintance with Sahifa Sajjadieh and his knowledge of the works of Iranian mystics has played a significant role in shaping his mystical thoughts. This article aims to identify the mystical themes in Sheikh Baha'i thought and to analyze his Arabic poems by content analysis method. The results show that mystical themes in Sheikh Baha'i's Arabic poems include various themes, the most important of which are love, anti-hypocrisy, spiritual wine, carpentry, intuition and mystical dance. The basis of his mystical poems can be summarized in love and self-cultivation, which leads to the acquisition of intuitive knowledge and makes him needless of school and lessons.
_||_