همبستگی وجودی توحید و فناءفی‌الله و بقاءبالله در اندیشه ابن‌عربی و ملاصدرا
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
فاطمه‌الزهرا نصیرپور
1
(دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
حسن ابراهیمی
2
(استاد مدعو گروه فلسفه‌وکلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. دانشیار گروه فلسفه‌وکلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.نویسنده مسئول: ebrahim@ut.ac.ir)
احمد بهشتی
3
(استاد مدعو گروه فلسفه‌وکلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. استاد بازنشسته گروه فلسفه‌وکلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
کلید واژه: ملاصدرا, توحید, ابن‌عربی, Ibn Arabi, monotheism, Molla Sadra, فناء فی الله, بقاء بالله, توحیدی شدن, annihilaition in God, subsistence with God, become monotheistic,
چکیده مقاله :
توحید در اصطلاح ادیان به ویژه دین اسلام و فناءفی الله و بقاءبالله در عرفان اسلامی از زوایای مختلفی قابل بررسی است. به رغم پژوهش های ارزشمندی که در این باب صورت گرفته است، جای این سؤال هست که صرف نظر از بعد معرفتی و حصولی هریک از توحید و فنا، توحید نزد موحد و فناءفی الله و بقاءبالله نزد فانی فی الله چه نسبت و رابطه ای با هم دارند؟ آیا همانطور که در بعد ذهنی و حصولی رابطه مبتنی بر تخالف درباره آن ها به نظرمی رسد در وجود سالک و موحد نیز جدای از هم و مستقل از هم معنا دارند یا این دو در وجود موحد به هم گره خورده و یکی هستند؟ تعاریف توحید و استدلالات آن، در زمره علم حصولی واقع می شوند؛ اما در معرفت حضوری به توحید، بی واسطه حد و رسم و مفاهیم، حقیقت، بنا به وسعت ظرف انسان نزد او جلوه گر خواهدشد. در این نوشتار از این امر به توحیدی شدن انسان یادشده است. از سوی دیگر، در سلوک عرفانی و رسیدن به مقام فناء فی الله و بقاء بالله نیز وجود سالک عین علم خواهدشد تا جایی که یادکردن و یا نسیان خداوند از انسان، با یادآوری انسان از خداوند یا فراموشی او وحدت خواهدداشت، زیرا در اینجا علم انسان به رب خویش و هم علم پروردگار به نفس، حضوری و عین وجود نفس است. درک این وحدت میان عبد و رب و توحیدی شدن نفس، همان ارمغان فناء فی الله و بقاءبالله است. همسانی اقسام، مسیر، دستورالعمل و امام در این دو این مدعا را تقویت می کند.
Monotheism in the term of religions, especially the religion of Islam and the annihilation in God and the subsistence with God in Islam mysticism can be studied and researched from different angles. Despite the valuable researchers that have been done in this field, regardless of the epistemological dimensions of monotheism and annihilation, the question is that how monotheism because of monotheist and annihilation or survival in the way of God can be related? Do they have a separate and independent meaning in the existence of the seeker and the monotheist, as it seems in the mental and attainment dimension of the relationship based on a disagreement about them, or they are intertwined with one in the existence of the monotheist? Definitions of monotheism and its arguments are among the acquired sciences; but in the present knowledge of monotheism, the immediacy of the limits and customs and concepts, the truth will be manifested to him according to the size of the human capacity. In this article, it is mentioned that human beings become monotheists. On the other hand, in mystical conduct and reaching the position of annihilation in God and subsistence with God, the existence of the seeker (Salĭk) will be the same as knowledge. Here is man's knowledge of his lord and the lord's knowledge of the soul, presence, and the very existence of the soul. Understanding this unity between the man and the Lord and the monotheism of the soul is the same as the gift of annihilation in God and subsistence with God.
_||_