حقیقت عذاب در عرفان (با تکیه بر دیدگاه ابن عربی)
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
مهناز توکلی
1
(استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی)
مرضیه پیوندی
2
(کارشناس ارشد عرفان تطبیقی دانشگاه شهید بهشتی.)
کلید واژه: سلوک, عذاب, ابن عربی, عرفان,
چکیده مقاله :
در سلوک انسان به سوی خداوند هرگونه گناه و نافرمانی از امر محبوب- خدا- خود گناهی تلقی می‌شود که به دنبال آن عذاب خواهد بود. حجاب از قرب الهی و نزدیکی به خداوند، از نگاه عرفا عین عذاب است و جهنم همان بُعد و محروم بودن از قرب الهی است. هر نوع گناهی،مراتبی از بُعد را به همراه دارد که این بُعد عین عذاب است. چنان که عذاب منافقین، کفار و... بر اساس میزان بُعدشان با یکدیگر متفاوت است. در واقع جهنم و نار، مفاهیم کلی هستند که تمامی ابعاد گوناگون عذاب را در خود جای می‌دهند. ابن‌عربی ماهیت عذاب را تغییرپذیر و ناپایدار و در نتیجه امری نسبی می‌داند که متناسب با استعداد قوابل و ذائقۀ افراد متفاوت است. در حقیقت درنظرابن عربی این فهم و دریافت و ادراک شخص معذَّب است که نسبت به مسأله عذاب دگرگون می‌شود و دیگر درد و الم را احساس نمی‌کند و عذابش پایان می‌پذیرد. آنچه از متون عرفانی به دست می‌آید این است که عذاب در حقیقت خود نوعی تجلی رحمت الهی است که خداوند با عذاب گناهکاران، از بار گناه آنان می‌کاهد و با این نعمت، ذات گناهکار را از آلودگی و خبث گناه پاک می‌نماید. پژوهش حاضر می‌کوشد با استفاده از آیات قرآن و کلام عرفا به روش توصیفی و تحلیلی، ابعاد گوناگون موضوع عذاب، حقیقت عذاب و انواع آن را روشن نماید.
In Spiritual wayfaring toward The Great Lord, any sin and disobedience from the order of the dearest -The Lord- in itself will be deemed a sin that will be followed by torment. The veil of divine revelation and closeness to God, in the mystics’ point of view, is the evidence of torment and so is hell with the same level and deprivation of divine closeness. Any kinds of sin include stages of the same dimension which per se is torment so that the punishment of hypocrites and infidels and the rest will be different according to their levels. In fact, Hell and Naar are general concepts which cover all different aspects of punishment by themselves. Ibn-Arabi believes that the nature of torment is changeable and unstable, therefore it is a relative issue that fits with talent and taste in different recipients. In fact, in Ibn-Arabi’s point of view it is the understanding, impression and knowledge of the suffering man that would evolve towards to the issue of torment and thereby feels no pain and agony, and his torment finally ends up. What comes out of mystical texts would be that the punishment is in fact a manifestation of divine mercy indeed, which is used by God to reduce the burden of his sin by tormenting the guilty ones by means of which this mercy clears the nature of the guilty ones from turpitude and vice. This study attempts to use the verses and the words of mystics in a descriptive and analytical way to make clear the different aspects of the idea of torment, its reality and different kinds.