بررسی نقش نشانه ها و نمادواژه ها در زبان شعری مولانا با رویکرد نشانه شناسی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
فاطمه رحیمی
1
(دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانش‌آموخته دکتری فلسفه هنر، تهران، ایران)
کلید واژه: زبان عرفانی, مولانا, نشانه شناسی, نمادواژه های عرفانی,
چکیده مقاله :
در زبان عرفانی مولانا بسیاری از تعالیم عرفانی و تجربههای معنوی از طریق نشانهها و نماد واژه‌هایی بیان میشود که وی آنها را گاه بهصورت نشانههای فرازبانی و نمایهای و گاه بهصورت نشانههای شمایلی و نمادین در قالب تشبیه و تمثیل و استعاره آورده است. در زبان مولانا بسیاری از نشانههای تکراری که در ادبیات عرفانی در قالب تشبیهات و استعارههای شناختهشده کاربرد دارد، به نشانههایی با قابلیت تفسیرهای جدید تبدیل گردیده و گویی روح تازهای در قالب عبارت و واژگان دمیده شده و معناهای تازهای در ذهن مخاطب ظهور پیدا میکند. مولانا بسیاری از نمادواژهها و نشانههای نمادین را با توجه به تجربههای عمیق خود، دلالت تازهای بخشیده و تفسیری جدید از این نشانهها را فرا روی مخاطب مینهد. این گونه تغییر و استحاله در نشانههای نمادین، علاوه بر آنکه نشانگر تقلیدگریزی ذهن مولاناست، در بسیاری اوقات در حکم نشانهای نمایهای است که تا حدودی جنبههایی از اندیشه و مکتب عرفانی وی را نشان میدهد. نشانههای نمایهای در اشعار مولانا را میتوان اغلب نشانههای فرازبانی دانست که ظاهراً در بسیاری از موارد به صورت ناخودآگاه در زبان شاعر بهکار رفته است. ظاهراً بیاعتنایی مولانا نسبت به رعایت صورت برخی الفاظ و عبارات و سایر مسامحات لفظی در زبان وی را میتوان نشانهای از کارکرد ابزاری «لفظ» و ناچیز یودن آن در برابر اهمیت و اصالت «معنا» نزد وی تلقی نمود.
In Rumi's mystical language, a lot of mystical trainings and spiritual experiences are expressed through signs and icons that he uses sometimes through metalanguage and iconic signs and some other times through schematic and symbolic ones in a form of simile, metaphor, and allegory. In some lyrics of "Divan-e-Shams", the novel and poetic explanation of Rumi on some usual signs used in earlier mystical tradition represents the creativity and innovation of his language as well as his aesthetic appreciation of mystical concepts and phenomenon. In Rumi's language a lot of repetitive signs that are used as similes and metaphors in mystical literature, have turned into some signs with new interpretation as if there is a new spirit blown into the body of phrases and statements thereby novel meanings are emerging in the mind of the audience. Because of his own profound experiences, Rumi has made a new translation of a host of icons and symbolic signs and has provided a new interpretation of them to the audience. Such a transformation and permutation in symbolic signs, in addition to the imitation free mind of Rumi, in most cases means iconic sign that to some extent represents some aspects of his mystical belief and school of mind. Iconic signs in Rumi's poetry could be often considered as metalanguage ones which apparently in many cases are used unconsciously. Out of the iconic signs used in this way are percussive and passionate rhymes in Divan-e-Shams that are iconic signs of Rumi's internal and spiritual fluctuations. Seemingly , Rumi's inattentiveness to the surface meaning of some words and expressions as well as other verbal negligence in using the language could be deemed as a sign of the instrumental function of a "term" and its inferiority against the significance and originality of "meaning".