وحدت وجود در عرفان حروفیه

محورهای موضوعی :

مریم شفیعی تابان ^{1 *}

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. [e-mail]

تاریخ دریافت : 1403/01/27 تاریخ پذیرش : 1403/03/31 تاریخ انتشار : 1404/09/11

کلید واژه: کلید واژه‌ها: وحدت وجود, عرفان شیعی, اسرار حروف, حروفیه, فضل¬الله حروفی.,

چکیده مقاله :

یکی از شاخه‌های عرفان اسلامی در مکتب‌های عرفان شیعی قابل¬مطالعه است. در میان آن‌ها طریقت حروفیه که به همت فضلّ‌الله استرآبادی یا حروفی (شهادت 804 ق.) تأسیس شده، جهان¬بینی خاصی بر اساس حروف تدوین¬نمود. یکی از دیدگاه‌های خاص آن‌ها «وحدت وجود بالحروف» است که به¬خوبی مطالعه¬نشده¬است و مخالفت‌‌هایی با حروفیه را در پی داشته¬است. در این مقاله با روش تحلیل عقلی و با استناد به منابع اولیۀ حروفیه، نگاهی دیگر به دیدگاه آنان ارائه¬می‌دهد و با ریشه‌یابی نظریۀ وحدت وجود در عرفان اسلامی به بررسی ادعای حروفیه می‌پردازد و با استناد به فضایی که این مکتب در آن پرورش یافته¬است به خوانشی جدید از نظریه آنان می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که نظریۀ وحدت وجود در عرفان اسلامی تاریخی مستمر و پرمایه دارد که یک فصل از آن را باید در عرفان شیعی و طریقت حروفیه پیداکرد که از اصول خود تخطی¬نکرده، بلکه از حروف و اعداد برای بیان همان اندیشه بهره¬گرفته¬است.

چکیده انگلیسی:

Abstract One of the branches of Islamic mysticism can be studied in Shiite mysticism schools. Among them, the Hurūfiyyah movment, which was founded by Fazlallah Astarabadi or Hurūfi (martyrdom 804 AH), developed a specific worldview based on letters. One of their specific views is “Unity of Being” in letters which has not been well studied and has led to opposition to the Hurūfiyyah. In this article, using the method of rational analysis and citing the primary sources of the Hurūfiyyah, it presents another look at their view and, by tracing the roots of the theory of Unity of Being in Islamic mysticism, examines the claims of the Hurūfiyyah, and, citing the environment in which this school was developed, gives a new reading of their theory, and concludes that the theory of Unity of Being in Islamic mysticism has a continuous and rich history, a chapter of which must be found in Shiite mysticism and the Hurūfiyyah movement, which has not violated its principles, but has used letters and numbers to express the same idea.