بررسی منظومه لیلی و مجنون نظامی¬گنجوی از منظر سبک زندگی عارفانه
محورهای موضوعی :طیبه امینی¬ونکی 1 , رقیه صدرایی 2 * , علی¬محمد سجادی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: faridesadraie@yhoo.com
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
کلید واژه: لیلی و مجنون, سبک زندگی, عرفانی, نظامی گنجوی, فضای مکانی, مصادیق رفتاری. ,
چکیده مقاله :
سبک زندگي از موضوعات مهمي است که امروزه ذهن متفکران، و اندیشمندان را به خود مصروف داشته¬است. اين پديده، در مجامع علمي جهان و ايران از اهميت بسياري برخوردار است. از سوي ديگر، سبک زندگي عرفاني در طول تاريخ در عين جاذبه‌دار بودن براي مردم جهان، متهم به جامعه‌گريزي، بلکه زندگي¬ستيزي شده¬است. برخی از منظومه¬های عاشقانه ادب فارسی، تنها قصه دلدادگی¬های عاشقانی نیست که در راه وصال، مراحل سخت و پر فراز و نشیب عشق را پشت سر می¬گذارند و در این راه دچار حوادث و اتفاقات عجیب می¬شوند؛ بلکه به قرینه اشعار می¬توان به¬طور ضمنی به داشتن گرایش عرفانی شاعران پی¬برد. منظومه «لیلی و مجنون» نظامی، غمنامه¬ای عاشقانه و عارفانه است که روح درد و رنج سالکان حق را آشکارا می¬توان در آن دید. منظومه لیلی و مجنون دارای قابلیت¬های زیادی برای تحلیل مفاهیم و صفات عرفانی است که گاه مستقیم، و گاه غیرمستقیم، در پس سخنان شاعر جلوه¬گرمی¬شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با بهره¬گیری از منابع و متون کتابخانه¬ای به¬انجام¬رسیده¬است. یافته¬های پژوهش حاکی از آن است که افعال و اقوال و سخنان عاشقانه در لیلی و مجنون، قرابت بسیاری با سبک زندگی و حالات و مقامات عرفانی دارد و دقیقاً خصوصیات یک عشق عرفانی را بیان¬می¬کند. در این راستا می¬توان مصادیقی از سبک زندگی عارفانه را در فضای مکانی، اصلی و رفتاری داستان لیلی و مجنون مورد بحث و بررسی قرارداد. کلیدواژه‌ها: لیلی و مجنون، سبک زندگی، عرفانی، نظامی گنجوی، فضای مکانی، مصادیق رفتاری.
Lifestyle is one of the important topics that has occupied the minds of thinkers and intellectuals today. This phenomenon is very important in the scientific societies of the world and Iran. On the other hand, the mystical lifestyle throughout history, while being attractive to the people of the world, has been accused of anti-socialism, but also of anti-life. Some of the romantic poems of Persian literature are not only the story of the love of lovers who go through difficult stages on the way to union. They go through the ups and downs of love and in this way they experience strange incidents and events; On the contrary, by the similarity of the poems, it can be implicitly understood that the poets have a mystical tendency. Nizami's "Layla and Majnun" is a romantic and mystical tragedy in which the soul of the truth seekers can be clearly seen. Lalya and Majnun have many capabilities to analyze mystical concepts and attributes, which sometimes appear directly, and sometimes indirectly, behind the words of the poet. This article has been done using descriptive and analytical method using library sources and texts. The findings of the research indicate that the words and words of love in Layla and Majnun have a lot of affinity with the lifestyle, moods and mystical authorities and express exactly the characteristics of a mystical love. Keywords: Layla and Majnun, lifestyle, mysticism, Nizami, behavior.
منابع و مآخذ
1) زمانی، محبوبه؛ الهام¬بخش، سیدمحمود، 1395، تحلیل عناصر داستانی در منظومه «لیلی و مجنون»، مکتبی شیرازی، نشریه زیبایی¬شناسی ادبی، شماره 28.
2) میرصادقی، جمال، 1376، عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن.
3) نظامی گنجوی، ابومحمد الیاس، 1370، کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی، به کوشش م.درویش، تهران: جاویدان.
4) استیس، والتر، 1388، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات سروش.
5) اتو، رودلف، 1380، مفهوم امرقدسی، ترجمه همایون همتی، تهران: انتشارات نقش جهان.
6) عطار نیشابوری، فریدالدین محمد، 1391، تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، تهران: انتشارات زوار.
7) احمدی، بابک، 1378، آفرینش و آزادی، تهران: نشر مرکز.
8) جابری¬نسب، نرگس؛ ابیات، نیره، 1397، تأثیر عرفان در فضای داستانی لیلی و مجنون نظامی، حکمت¬نامه مفاخر، ش4.
9) محسنی، مرتضی؛ اسفندیار، سبیکه، 1391، بررسی جنبه¬های عرفانی در «لیلی و مجنون» نظامی و مقایسه آن با «مصیبت¬نامه» عطار، پژوهشنامه ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، س 10، شماره 18.
10) آنسباچر، هینز لودویگ، 1396، مفهوم سبک زندگی، ترجمه امیرقربانی، تهران: طعم زندگی.
11) مهدوی¬کنی، سعید، 1389، دین و سبک زندگی، تهران: نشر امام صادق(ع)
12) فروزانفر، بدیع¬الزمان، 1389، شرح مثنوی شریف، تهران: نشر علمی فرهنگی.
13) راغب اصفهانی، 1405، المفردات فی غریب القرآن، قم: دارالکتب الاسلامیه.
14) قیصری، محمد بن داوود، 1428، رسائل قیصری، تصحیح جلال¬الدین آشتیانی، تهران: نشر مولی
15) موحدیان، عطار، 1388، مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان.
16) ابن سینا، حسین بن عبدالله، 1387، الاشارات و التبیهات، نمط نهم، تصحیح مجتبی زارعی، قم: نشر بوستان.
17) عدالتی¬شاهی، شهرام، 1400، بررسی جلوه¬های عرفانی در منظومه لیلی و مجنون نظامی، فصلنامه عرفان اسلامی، س 17، ش 68.