کفر و ایمان از دیدگاه عین‌‌القضات
محورهای موضوعی :پروین ربانی 1 , سیدمحمد راستگو 2 * , سعید خیرخواه 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران. نویسنده مسئول: rastgoo14@yahoo.com
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران
کلید واژه: عین¬القضات, کفر, ایمان, حقیقت, مجاز.,
چکیده مقاله :
عین‌‌القضات یکی از شجاع‌‌ترین عارفانی بود که اندیشه‌‌های عرفانی، کلامی و ... او گویای این روحیة وصف¬¬ناپذیرش است. وی با علاقة وافری که به مفاهیم دیالکتیکی چون: پیامبر و ابلیس، خیر و شر و ... دارد، کفر و ایمان را نیز به¬گونه‌‌ای خاص و بحث¬برانگیز در اندیشه‌‌های ناب عرفانی خود، طرح کرده¬است. پرسش اصلی این مقاله چیستی دیدگاه قاضی دربارة کفر و ایمان است، که انگیزه‌‌ای شد بر بنانهادن این پژوهش به شیوة تحلیلی- توصیفی و کتابخانه‌‌ای. در این مقاله نخست دو واژة کفر و ایمان در لغت، شرع و اصطلاح درج¬شده¬است، سپس دیدگاه دیگر عارفان یا عرفان¬پژوهان در کتب عرفانی قدیم واکاوی¬شده¬است. در پایان نظر عین¬القضات دربارة این اندیشة به¬ظاهر کفرآمیز، در دو اثر وی: نامه‌‌ها و تمهیدات بررسی¬شده¬است. دستاورد ما در این تحقیق این است که قاضی با تأثر از آرای حلاج در این باب و عقیدة وحدت وجودی خود و به یاری عبارات شطح‌‌گونة بزرگان و با گذر از ایمان مجازی و کشف کفر حقیقی و رسیدن به مقام فنا و مشاهده به اثبات مقام اتحاد کفر و ایمان همت گمارده¬است. واژه¬های¬کلیدی: عین¬القضات، کفر، ایمان، حقیقت، مجاز.
Ayn-al-Quzat Hamadani was one of the courageous mystics whose mystical, theological, philosophical thoughts show this indescribable spirit. He has a great interest in dialectical concepts such as Prophet and Satan, good and evil and etc. He has also raised disbelief and faith in a special and controversial way among his pure and mystical thoughts. The main question of this article is the quiddity and circumstances of Qazi’s special view on atheism and faith that were an incentive to initiate this research on a table method. In this article, first the two words atheism and faith are included in the word, sharia and idiom, then the views of other mystics or Mystics scholars have been searched in ancient mystical books. At the end, Ayn-al-Quzat’s perspective about this seemingly blasphemous thought has been explored in two of his precious works of Letters and Preparations. Our achievement in this research is that Qazi, influenced by Hallaj's views in this regard and his belief in the unity of his existence has made an effort to prove the Unity status and the identicality of atheism and faith with the help of the greats’ blasphemous phrases and by passing through virtual faith and discovering true atheism and reaching the status of annihilation and observation. Keywords: Ayn-al-Quzat, atheism, faith, Truth, Allegory.
منابع و مآخذ
قرآن مجید
1- پورنامداریان، تقی. (1381). قاضی همدانی و عطار نیشابوری در ماتیکان عین‌‌القضات همدانی. چاپ پرویز اذکایی. همدان: نشر مادستان.
2- رازی، نجم¬الدین. (1391). مرصاد العباد من المبدأالی‌‌المعاد، چاپ محمدامین ریاحی. چاپ پانزدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3- عین‌‌القضات همدانی، عبداله. (1393). تمهیدات. چاپ عفیف عسیران. تهران: اساطیر.
4- -----------------. (1395). نامه‌‌ها. چاپ دکتر علینقی منزوی، دکتر عفیف عسیران. جلد یکم، دوم، سوم. چاپ سوم. تهران: اساطیر.
5- ----------------. (1397). تمهیدات. چاپ زهرا عسلی. تهران: انتشارات لوح فکر.
6- فتحی، زهرا. (1384). پژوهشی در اندیشه‌‌های عرفانی عین‌‌القضات همدانی. تهران: ترفند.
7- گوهرین، صادق. (1388). شرح اصطلاحات تصوف. جلد دوم و نهم. تهران: زوّار.
8- لِویزُن، لئونارد. (1384). در جست¬وجوی فنا: تمثّل و موت معنوی در تمهیدات عین-القضات همدانی، در میراث تصوف. چاپ مجدالدّین کیوانی. جلد یک. تهران: مرکز.
9- ماسنیون، لویی. (1367). اخبارحلاج. چاپ سیدحمید طبیبیان. تهران: اطلاعات.
10- مایل هروی نجیب. (1392). خاصیت آیینگی. چاپ سوم. تهران: نی.
11- مولوی، جلال¬الدین محمّد، (1370). مثنوی معنوی. رینولد. اِلّین. نیکلسون. چ8، تهران: مولی.
12- مولوی، جلال الدین محمد. (1394). فیه ما فیه. چاپ بدیع الزمان فروزانفر. چاپ پنجم. تهران: نگاه.
13- منزوی، علینقی. (1395). زندگی‌‌نامة عین‌‌القضات، در نامه‌‌های عین‌‌القضات. ج3. چ 3، تهران: اساطیر.