مختصات سبکی- مکتبی اقاویل مشایخ صوفیه
محورهای موضوعی :علیرضا علیاری 1 , سیروس شمیسا 2 * , عبدالرضا مدرّس‌زاده 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول: s.shamisa@iaukashan.ac.ir
3 - دانشیار دانشگاه گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
کلید واژه: اقاویل, مشایخ صوفیه, مختصات سبکی, مکتبی. ,
چکیده مقاله :
اقاویل مشایخ صوفیه بر مبنای اندیشه های عرفانی در قلمرو زبانی، ادبی و فکری بنا شده¬اند. سنجشِ سخنان عارفانه فارسی و اصیل و یافتن نکته¬های پنهان اقاویل، هدف این جستار بوده که با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین گفتار رسا و شیوای مشایخ در شاخصه¬هایی چون: 1. نکته¬داری - ابلاغ اقناعی 2. موزونی عارفانه 3. کهن¬گرایی فصیح و بلیغ 4. کوتاهی5. اصالت 6. هایکوگونگی7. تأویل و تفسیرپذیری، پرداخته و نسبت به جستارهای پیشین با نگاهی ژرف و منسجم به مختصات سبکی و مکتبی اقاویل نگریسته و به این نتیجه دست¬یافته¬است که شناختن و شناساندن گفتارهای موزون و عارفانه فارسی با ابزارهای بیانی(مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه) و عقل شهودی میسر است. این پژوهش در فرجام، می¬شناساند که با شناخت اقاویل شطح آمیز و رمزی، در سایۀ تفسیر و تأویل، گذرگاهی از جهان به خدای جهان هموار می¬شود. کلیدواژه‌ها: اقاویل، مشایخ صوفیه، مختصات سبکی، مکتبی.
The quotes of the Sufi scholars are based on mystical ideas in the linguistic, literary and intellectual realm. The purpose of this study was to evaluate the mystical and authentic Persian mystical quotes and to find the hidden clues of the clergymen in a descriptive-analytic way to descriptive the explanation speech of the scholars in such indicators as: 1. Tip - persuasive communication 2. mystical harmony 3. eloquent antiquity 4. shortness 5. originality 6. Haiku 7. Hermeneutics and Interpretability, looking at previous queries in depth, he has consistently looked at the stylistic and doctrinal coordinates of the sayings, and has come to the conclusion that recognizing harmonious Persian mystic discourses with expressive means (simile, metaphor and irony) and intuitive reason is possible. In conclusion, this research recognizes that by recognizing the contradictory and coded statements, a pathway from the world to the God of the world can be paved in the light of interpretation and Hermeneutics. Keyword: quotes, Sufi scholars, style, school.
منابع و مآخذ
1) قرآن کریم.
2) آلستون، پی¬یر و دیگران، (1376)، دین و چشم¬اندازهای نو، ترجمة غلامحسین توکلی، چ1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیة قم.
3) ابوعلی سینا، شیخ الرییس.(1369)،الاشارات و التنبیهات، به اهتمام محمود شهابی، تهران: دانشگاه تهران.
4) ------------------.(1404)، الشفا؛ الطبیعیات؛ النفس؛ تحقیق الدکتور چورچ قنواتی و سعید زاید؛ مراجعه و قدّم لَهُ ابراهیم مدکور، قم: منشورات مکتبه آیت الله العظمی المرعشی النجفی.
5) استیس، و.ت (1375)عرفان و فلسفه، ترجمة بهاء¬الدین خرمشاهی،چ4. تهران: سروش.
6) اسفراینی، نورالدین عبدالرحمن. (1358). کاشف¬الاسرار بانضمام پاسخ به چند پرسش رسالة در روش سلوک و خلوت¬نشینی، به اهتمام هرمان لندلت. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
7) اصفهانی، ابوسعید.(1967).حلیه الاولیاء، ج6، چ دوم، بیروت: بی جا.
8) انصاری هروی، خواجه عبدالله.(1386).طبقات الصوفیه،چ2، تصحیح محمدسرور مولایی. تهران: توس.
9) باخرزی، ابوالمفاخر یحیی. ( 1345 ). اوراد الاحباب و فصوص الاداب، به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات زوّار.
10) بخاری، سیّدمحمد ( نجم الدین محمود بن سعدالله اصقهانی ).(1364). مناهج الطالبین و مسالک الصادقین، تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.
11) بقلی شیرازی، روزبهان. (1349). عبهرالعاشقین، جواد نوربخش. تهران: انتشارات خانقاه نعمت¬اللهی.
12) ترمذی، ابوعبدالله محمد. (1947).الریاضه و ادب النفس، تصحیح ای. جی. آربری وعلی حسن عبدالقادر، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه موسسة قا‌در جعفر - اجما‌لیه.
13) التفتازانی، سعدالدین. (1376 ). شرح المختصر. قم: دارالحکمه.
14) جام نامقی، احمد، معروف به ژنده پیل.(1355). روضه المذنبین و جنّه المشتاقین. مقابله، تصحیح، مقدّمه و توضیح علی فاضل. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
15) جمال¬الدین ابوالروح، لطف اله ابن ابی سعید.(1366) حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ6. تهران:آگاه.
16) حافظ شیرازی، شمس الدین محمد.(1372). دیوان غزلیّات،بکوشش دکتر خلیل خطیب رهبر.چ 11.تهران: صفی علیشاه.
17) داد، سیما.(1392). فرهنگ اصظلاحات ادبی، چ6. تهران:مروارید.
18) رازی، شمس قیس. (1338 ). المعجم فی معاییر اشعار عجم، مصحح مدرس رضوی. تهران: کتابفروشی تهران.
19) رازی، نجم¬الدین. (1352). مرصاد العباد، به اهتمام محمدامین ریاحی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
20) سهروردی، شهاب¬الدین.(1355). مجموعه آثار فارسی شیخ اشراق، به کوشش حسین نصر.تهران: انجمن فلسفة ایران.
21) -----------------.(1380). مجموعه مصنّفات شیخ اشراق، ج 2و 3، به نصحیح و تحشیة سیدحسین نصر، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
22) سهلگی، محمدبن¬علی (1395) دفتر روشنایی (از میراث عرفانی بایزید بسطامی) ترجمه محمدرضا شفیعی¬کدکنی،چ8.تهران: سخن.
23) شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385 ). چشیدن طعم وقت (از میراث عرفانی ابوسعید ابوالخیر)، چ1.تهران: سخن.
24) ------------------.(1384 ). درویش ستیهنده ( از میراث عرفانی شیخ جام )، چ 5. تهران: سخن.
25) ------------------.(1394 ).در هرگز و همیشه انسان ( از میراث عرفانی خواجه-عبدالله انصاری )، چ 2. تهران: سخن.
26) ------------------. (1392). زبان شعر در نثر صوفیه، چ 5. تهران: سخن.
27) ------------------.(1395 ).نوشته بر دریا ( از میراث عرفانی ابوالحسن خرقانی )، چ 1. تهران: سخن.
28) شمیسا، سیروس. (1392 ). بیان.چ دوم، تهران: میترا.
29) -----------. (1382 ). سبک¬شناسی شعر.چ نهم، تهران: فردوس.
30) ------------. (1384). سبک¬شناسی نثر.چ 9. تهران: میترا.
31) ------------. (1374). کلیات سبک¬شناسی، چ3. تهران: فردوس.
32) -----------. (1393 ). معانی.چ چهارم، تهران: میترا.
33) -----------. (1381 ). نگاهی تازه به بدیع.چ چهاردهم، تهران: فردوس.
34) صداقت، سیدعلی¬اکبر.(1393). حدیث عنوان بصری، چ1. تهران: ایده برتر.
35) صدری¬نیا، باقر.(1380). فرهنگ ماثورات متون عرفانی چ1.تهران.سروش.
36) العبادی، قطب¬الدین ابوالمظفر منصور.(1368).صوفی¬نامه، التصفیه فی احوال المتصوفه، تصحیح غلامحسین یوسفی، چ 2، تهران: سخن.
37) ----------------------. (1362). مناقب الصوفیه،تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.
38) عطار نیشابوری، فرید الدین. (1338 ). اسرار نامه، تصحیح سید صادق گوهرین. تهران: صفی علیشاه.
39) ----------.( 1398). تذکره¬الاولیاء، 2ج، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی¬کدکنی، چ 2. تهران: سخن.
40) علی زمانی، امیرعباس. (1375). زبان دین، چ 1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
41) عین القضاه، ابوالمعالی عبدالله بن محمد المیانجی الهمدانی.(1341). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
42) غزالی، ابوحامد محمد.(1362).شک و شناخت؛ المنقذ من الضلال، ترجمة صادق آیینه-وند،چ2.تهران: امیرکبیر.
43) غزالی، احمد.(1359).سوانح، تصحیح نصرالله پورجوادی،تهران. بنیاد فرهنگ ایران.
44) ---------. ( 1358 ). مجموعه آثار فارسی احمد غزّالی، به اهتمام احمد مجاهد. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
45) غلامرضایی، محمد. (1388 ). سبک¬شناسی نثرهای صوفیه. چ اول، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
46) فالر، راجر و دیگران.(1369). زبان¬شناسی و نقد ادبی، ترجمة مریم خوزان و حسین پاینده، چاپ اول. تهران: نی.
47) فرنبغ، آذر پسر فرخزاد و پاد، آذر پسرامید،(1392).کتاب ششم دینکرد/حکمت فرزانگان ساسانی، ترجمه به انگلیسی شائول شاکد، ترجمة فارسی فرشته آهنگری، پ1، تهران: صبا.
48) فولادی علیرضا.(1389).زبان عرفان، چ 3. تهران. سخن.
49) قشیری، ابوالقاسم.(1374).ترجمه رساله قشیریه ابو علی عثمانی، به کوشش بدیع الزمان فروزانفر،چ4. تهران: علمی و فرهنگی.
50) ------------.(1994/ 1414). نحوالقلوب¬الکبیر، تحقیق و شرح و دارسه: الدکتور ابراهیم بسیونی و احمد علم الدین الجندی، قاهره: عالم الفکر؛ نسخه عکسی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، فیلم 2887، مکتوب 1293.
51) کاشانی، عزیز الدین محمودبن علی. (بی تا ). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی، چ2. تهران: سنایی.
52) مایر، فریتس.(1378). ابوسعید ابوالخیر، ترجمه مهر آفاق بایبوردی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
53) مبارک، زکی. (1373ق / 1954م ). التصوف الاسلامی فی الادب و الاخلاق، 2ج. چ دوم. [مصر ]:دار الکتاب العربی بمصر.
54) منور، محمد.(1371 ).اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، 2ج، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چ 3. تهران: آگاه.
55) مولوی، جلال¬الدین محمد. ( 1923-1933 ). مثنوی، تحقیق نیکلسون، لیدن.
56) نسفی، عزیزالدین. ( 1377 ). کتاب الانسان الکامل، تصحیح و مقدمه ماریژان موله، چ4. تهران: طهوری.
57) نویا، پل. (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمة اسماعیل سعادت. چ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
58) هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان. (1384).کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چ2.تهران: سروش.
منابع لاتین
1) Landolt, H. (1989) .Encyclopaedia Iranica , Abu’l-Hasan Kharaqani ,vol.1.p:305-306.