صبر عارفانه در دو منظومه منطق¬الطیر و اسرارنامه عطار با تکیه بر قرآن و نهج¬البلاغه
محورهای موضوعی :رقیه ابویسانی 1 , بتول فخراسلام 2 * , رضا اشرف زاده 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. نویسنده مسئول batol.fhakhr@gmail.com
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
کلید واژه: کلیدواژه¬ها: قرآن, نهج البلاغه, عطار, صبر.,
چکیده مقاله :
به علت نقش مهمی که صبر در تکامل معنوی و اجتماعی بشر برعهده دارد، خداوند متعال در آیات متعددی از قرآن کریم به آن اشاره¬نموده¬است. همچنین امام علی(ع) با توجه به اوضاع گوناکون فردی و اجتماعی در جامعه، بشر را به داشتن صبر فراخوانده¬است. این پژوهش برآن است که به روش تطبیقی- تحلیلی جایگاه صبر را در بین مردم جامعه موردبررسی قراردهد و به¬طورکلی اهمیت این موضوع را در جامعه معرفی¬نماید. عرفا و شعرا نیز در آثار خود به اهمیت صبر پرداخته¬اند. عطار یکی از شعرای بنام، به صبر و سکوت بسیار تأکیدمی¬ورزد و آن دو را بهترین راه برای وصول به حق می¬داند و در طریق حق آنقدر به صبر و سکوت اهمیت می¬دهد که صبر را برابر با طریقت و سکوت را برابر با حقیقت می داند. هدف از این پژوهش تأکید بر نقش کاربردی صبر در روابط فردی و اجتماعی انسان¬ها در جوامع گوناگون است. به¬طورکلی می¬توان¬گفت که در بینش عطار، صبر رمز و راز گذشتن از ظلمات نفس و تیرگی عالم خاک و رسیدن به سرچشمه نور، بقا و جاودانگی است.
According to the importance of patience in various mystical works in promoting social and intellectual thoughts in the world, the Almighty Allah has mentioned mystical patience in different versus of Holy Quran. Also according to the different social and personal conditions and status of people propagated patience among various communities and different human groups. The present study is done on the basis of analytical and descriptive approaches and tries to show the important role and status of patience among the different groups and classes of people. Mystics and poets also mentioned the practice of patience in their own works. Attar, the famous Iranian poet, highly emphasizes on performing patience and also silence. He believes these two aspects of life are highly recommended in achieving "the righteousness". In his idea, he proclaims patience as true way of life (Sufism) and silence as reality and sincerity. The main purpose of the present study is to show that in spite of the fact that we are living in an extremely religious society, social conflicts and various criminal acts are so high that we need patience and silence (calmness) to reduce the amount and volume of these conflicts and harsh wild acts. Just to mentioned the high value of performing silence and patience in the society, the Almighty Allah recommends these two in many different versus of the Holy Quran as " The God is always with the patient people" and he emphasizes that these two aspects of life are the main personal characteristics of wise people all over the world.
منابع و مآخذ
۱- قرآن کریم
۲- نهج¬البلاغه ۱۳۸۵ ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
۳-ـــــــــــ، ۱۳۹۸، ترجمه سید جعفر شهیدی، انتشارات علمی و فرهنگی.
۴- اشرف¬زاده، رضا (۱۳۷۳)، تجلی رمز و روایت در شعر عطار، تهران، اساطیر.
۵- پورنامداران، رضا (۱۳۷۵)، رمز و داستان¬های رمزی در ادب فارسی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
۶- رازی، شیخ¬ابوالفتوح(۱۳۸۲)، روض¬الجنان و روح¬الجنان، ج ۱ و ۲، تصحیح علی¬اکبر غفاری، تهران، اسلامیه.
۷- سجادی، سیدجعفر (۱۳۸۶)، فرهنگ و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران، انتشارات طهوری
۸- سراج¬طوسی، ابونصر (۱۳۸۸)، المع فی التصوف، آلن نیکلسون، ترجمه: مهدی مجتبی، تهران، اساطیر
۹- سهروردی، شهاب¬الدین ابوحفص (۱۳۷۵)، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور بن عبدالله واحد اصفهانی به¬اهتمام قاسم انصاری، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
۱۰- طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۳)، تفسیر المیزان، ج ۱۱، قم، انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی قم.
۱۱- طوسی، نصیرالدین (۱۳۶۱)، اوصاف¬الاشراف، تهران، انتشارات هدا.
۱۲- عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم (۱۳۳۸)، اسرارنامه، تصحیح سیدصادق گوهرین، تهران، زوار.
۱۳- ____________________(۱۳۸۶)، مختارنامه، تصحیح محمدرضا شفیعی¬کدکنی، تهران، سخن.
۱۴- _____________________(۱۳۸۵)، منطق¬الطیر، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
۱۵- غزالی¬طوسی، ابوحامد امام محمد (۱۳۸۳)، کیمیای سعادت، به¬کوشش حسین خدیوجم، چ11، تهران، علمی فرهنگی.
۱۶- قشیری، عبدالکریم¬بن¬هوازن (۱۳۸۵)، رساله قشیریه، مترجم ابوعلی¬حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع¬الزمان فروزانفر، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
۱۷- میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (۱۳۳۸)، کشف¬الاسرار و عدة¬الابرار، به¬اهتمام علی¬اصغر حکمت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
۱۸- مولوی، جلال¬الدین محمد بلخی (۱۳۸۶)، مثنوی معنوی، به¬تصحیح عبدالکریم سروش، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.