وحدت وجود در شعر فیض کاشانی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران. Katayounmoradi98@gmail.com
کلید واژه: هستی‌شناسی, خداشناسی عرفانی, توحید, وحدت وجود, فیض کاشانی.,
چکیده مقاله :
فیض کاشانی (متوفی 1091ق) از دانشمندان بزرگ عصر صفوی در اغلب علوم دینی عصر خود سرآمد بوده¬است و در عین حال عارف و شاعری کم‌نظیر است که در مبانی فکری خود پیرو عرفان و تصوف بوده و در آثار خود به اثبات و حمایت از آن مبانی پرداخته¬است. یکی از مهم‌ترین این مبانی، نظریة وحدت وجود است که در دیوان اشعار او جلوه‌ای خاص دارد و با بیانی هنرمندانه به آن می‌پردازد. این مقاله با شیوة تحلیل عقلی و روش کتابخانه‌ای و با استناد به منابع دست اول به بررسی دیدگاه فیض دربارة وحدت وجود پرداخته و نشان¬می‌دهد که در نظم و نثر خود به این مهم اهتمام¬داشته و در اشعار فراوانی وحدت وجود، وحدت شهود و بخش مهمی از هستی‌شناسی عرفانی خود را به نمایش گذاشته¬است و نشان¬می‌دهد که اصالت را در وجود به حق می‌دهد و به نظریة تجلی پایبندی دارد و موجودات را تجلی حق به¬شمارمی‌آورد.
Faiz Kashani (died 1091 AH) was one of the great scholars of the Safavid era who excelled in most of the religious sciences of his time. At the same time, he was a unique mystic and poet who followed mysticism and Sufism in his intellectual foundations and proved and supported those foundations in his works. One of the most important of these foundations is the theory of unity of existence, which has a special appearance in his poetry and he deals with it with artistic expression. This article, using the method of rational analysis and library method and citing primary sources, examines Faiz's view on unity of existence and shows that he paid attention to this issue in his poetry and prose, and in his poems, he has displayed unity of existence, unity of intuition and an important part of his mystical ontology, and shows that he attributes the originality in existence to the truth and adheres to the theory of manifestation and considers beings to be manifestations of the truth.
منابع و مآخذ
1- ابن عربی، محیی الدین (1401ق). الفتوحات المکیه، بیروت: مؤسسه الاحیاء التراث.
2- اردبیلی، عما (1378ش). تذکرة السالکین، تصحیح: محمد خواجوی، شیراز: دریار نور.
3- براتی، محمدرضا (1387ش). مقاله مبانی عرفانی در دیوان اشعار فیض کاشانی، فصلنامه کاشان شناخت، شماره 4 و5.
4- راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین (1412ق). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالقم.
5- شالچیان ناظر، علی (1400ش). وحدت وجود و نتایج آن از نگاه محی‌الدین ابن عربی، تهران: سلوک ما.
6- صفا، ذبیح‌ا... (1372ش). تاریخ ادبیات در ایران، تهران: نشر فردوس.
7- غزالی، محمد (1401ق). احیاءالعلوم الدین، تحقیق عبدالرحیم حافظ، بیروت: دارالکتاب العربی.
8- فخر رازی، محمد (1402ق). مفاتیح الغیب، قاهره: دارالعلم.
9- فیض کاشانی، محمدحسن (1365ش). الوافی، تصحیح ضیاءالدین حسینی، اصفهان: مکتبه امیرالمؤمنین.
10- -------------، (1378ش). ده رساله محقق بزرگ فیض کاشانی، اصفهان: مرکز تحقیقات امیرالمؤمنین.
11- -------------، (1381ش)، کلیات، تصحیح مصطفی فیض، قم: اسوه.
12- -------------، (1427ق). عین‌الیقین، قم: انتشارات بیدار.
13- -------------، (1353ش). کلیات اشعار ، تصحیح محمد پیمان، تهران: انتشارات سنایی.
14- قیصری، شریف‌الدین داود (1398 ش). رسائل قیصری، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
15- کاکائی، قاسم (1381ش). وحدت وجود به روایت ابن عربی و اکهارت، تهران: هرمس.
16- نسفی، عزیزالدین (1341ش). الانسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه.
17- همدانی، عین‌القضات (1392ش). تمهیدات، تهران: انتشارات منوچهری.
18- هندی، سیدمحسن (1400ش). بررسی تقریرهای مختلف وحدت وجود، تهران: اعتقاد ما.