تحلیل و تطبیق تاثیر پذیری شعرای معاصر(شهریار و ابتهاج) از اندیشه های عرفانی
فائزه افتخاری روزبهانی
1
(
مدرس دانشگاه فرهنگیان چمران تهران
)
کلید واژه: عرفان, شعر معاصر, شهریار, هوشنگ ابتهاج, عرفان ادبی,
چکیده مقاله :
عرفان در ایران و در ادبیات پر آوازه آن، پدیده ای است كه طیف های مختلف، رویکردهای متنوع و گرایش‌های گوناگونی را در بر دارد . این پدیده در شعر اكثر شاعران نمود یافته است. بشر در ديدگاه عرفاني از مرزها و دسته بندي هاي نژادي، ديني، جغـرافيايي ودر يک کلام از محدوده ي زمان و مکان خارج مي گردد وبه عنوان يک "کل" نگاه مي شود . بازتاب عرفان درانديشه ها و افکار بشر کاملاً محسوس بوده در زندگي معنوي ومادي او تجلي مي يابد. بارزترين مجال، براي ظهورانديشه هاي مکتوب عرفاني در آثار ادبي است . اگرمخاطبان آثار ادبي غير عرفاني بسته به افکار شاعر و ايده و جهان بيني او متفاوت است با وجود تغييرات وتحولات فراوان درهمه‌ي جنبه ها ی زندگي بشر، عرفان همچنان ضرورت وجود و بقاي خود را اثبات کرده واگر به مرور زمان دچار تحولاتي گرديده است، اين تحولات در شيوه ي بيان بوده است نه در اصول و مباني اساسي. در دوران ما که بشر درميان مجموعه اي از تضاد هاي طبقاتي، فرهنگي، سياسي و ... گرفتار آمده است، نياز به عرفان که همه ي اين تضادها و اختلافات را به کنارمي زند، بيش از هر زمان ديگر احساس مي‌شود، و شاعران که بيش از همه اين نياز را احساس مي کنند، اگر چه به ظاهر عارف هم نباشند، درآثار خود با زباني که بايد آن را درک کرد و فهميد وتأويل نمود
چکیده انگلیسی :
Mysticism in Iran and in its famous literature is a phenomenon that includes different spectrums, different approaches and different tendencies. This phenomenon has appeared in the poetry of most poets. In a mystical point of view, humanity is removed from racial, religious, geographical borders and classifications, and in a word, from the limits of time and space, and is seen as a "whole". The reflection of mysticism in the thoughts and thoughts of man is quite noticeable and it is manifested in his spiritual and material life. The most obvious place for the appearance of mystical written thoughts is in literary works. If the audience of non-mystical literary works is different depending on the thoughts of the poet and his idea and worldview, despite the many changes and developments in all aspects of human life, mysticism has still proved the necessity of its existence and survival, and if it has undergone changes over time, these changes It was in the way of expression, not in the basic principles. In our era, when humanity is caught in the middle of a series of class, cultural, political, etc. contradictions, the need for mysticism that removes all these contradictions and differences is felt more than ever before, and the poets who Most of all feel this need, even though they are not mystics, in their works with a language that should be understood and interpreted.
1- آریا، غلامعلی، 1375، کلیاتی در مبانی عرفان و تصوف، تهران: پایا
2- ابتهاج، هوشنگ، 1390، آینه در آینه (برگزیده شعر)، به انتخاب محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: چشمه.
3- روزبه، محمّدرضا، 1379،سیر تحوّل غزل فارسی از مشروطیّت تا انقلاب، تهران: روزنه.
4- زرین كوب، عبدالحسین،1381،سر ني، تهران: انتشارات علمی
5- داراب پور، عیسی، 1391، کاوشی در عرفان و بینش های عارفانه استاد شهریار، فصلنامه علمی‌عمومی‌زبان و ادبیات فارسی، دوره1، شماره3
6- قوام، ابوالقاسم؛ واعظ زاده، عباس، 1388، تنهایی در برخی صوفیانه های شعر فارسی، مطالعات عرفانی دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، شماره 9
7- سجّادی، سیّد ضیاالدّین، 1372، مقدّمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوّف، تهران: سمت.
8- سرامی، قدمعلی، 1372، شاهين ترازوي شگفت(باش تنهایی)یادنامه سهراب سپهری، به كوشش حمید سیاهپوش، اصفهان: انتشارات اسپادان
9- شریفی و صادقی، غلامحسین و ریحانه، 1388، بازتاب مفاهیم عرفـانی و اخلاقـی در اشـعار هوشنگ ابتهاج، پژوهش¬نامه زبان و ادب فارسی، سال اول، ش 2.
10- شفیعی كدكنی، محمدرضا، 1390، ادوار شعر فارسی از مشروطيت تا سقوط سلطنت، تهران : انتشارات سخن
11- شهریار، محمد حسین بهجت تبریزی، 1379، ديوان غزليات، تهران: انتشارات زرین
12- علیزاده، جمشید، 1379، گفتگو با شهريار، تهران: موسسه انتشارات نگاه.
13- مددپور، محمد، 1388،آشنايي با آراي متفکران درباره هنر، تهران: انتشارات سوره مهر.
14- هدایتی، هاجر، 1395، عرفان در شعر فارسی، پایان‌نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.
15- شبستری، شیخ محمود، 1381، گلشن راز، به اهتمام، صابر کرمانی، تهران: ظهوری
16- حافظ، خواجه شمس الدین محمد، 1401، دیوان حافظ، تهران: انتشارات فخر رازی.
17- واعظی، رضا، 1396، بررسی تطبیقی مفاهیم عرفانی در شعر شهریار و سهراب سپهری، همایش ملی پژوهشهای شعر معاصر فارسی ، اذر 1396