مقایسه فراز و فرود معشوق در غزل سعدی شیرازی و واسوخت وحشی بافقی
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
معصومه محمدنژاد
1
(
گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
)
فائزه جنیدی
2
(
استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران
)
فرحناز نعمتی
3
(
دبیر آموزش و پرورش شهرستان اسلامشهر
)
کلید واژه: سعدی, معشوق, مکتب وقوع, وحشی بافقی, واسوخت,
چکیده مقاله :
عشق یکی از مهم ترین ارکان غزل فارسی است. سعدی و وحشی بافقی هر دو شاعر عاشقانه ها هستند و معشوق از مهم ترین مضامین غزل هایشان است. این مقاله به بررسی سیر تکوینی معشوق و ویژگی های او در غزلیات این دو شاعر پرداخته است و با نگاهی به عشق و انعکاس آن در ادبیات، با شیوه ای تحلیلی- توصیفی، ویژگی های معشوق در شعر سعدی را با مکتب وقوع و به ویژه غزلیات وحشی بافقی مقایسه کرده و به مسئله واسوخت در این مکتب نیز پرداخته است. یافته ها نشان داده که معشوق در غزل سعدی مقام والایی دارد که گاهی به معبود شعر فارسی نزدیک می شود، امّا اغلب معشوق زمینی است. در غزلیات سعدی عاشق همواره تسلیم محض معشوق است و از خود تواضع نشان می دهد، امّا در بیشتر غزلیات وحشی با همة سوزوگداز عاشقانه گاهی برخلاف سنّت شعری غزل، عاشق از معشوق روی برمی تابد و خریدار ناز او نیست و به سراغ معشوق دیگر می رود. مسائلی تازه چون علنی بودن معشوق مذکّر، عتاب و مؤاخذه معشوق، جزئی نگری در رفتار و حالات معشوق و مانند این ها از مسائلی است که در مکتب وقوع و به تبع آن در شعر وحشی بسیار دیده می‌شود.
Love is one of the most fundamental subjects in Persian poetry and its platonic and romantic types in poems of different poets have created excellent themes and beautiful interpretations. Love in lyric works where the author manifests his inner feelings and emotions is the principal matter and ‘the beloved’ takes the leading and decisive role and in fact is deemed as the central role in lyric literature. Saadi Shirazi is a love poet, too who composes his poems about love and life, with the beloved being the most significant theme in his ghazals (a poem with a fixed number of verses having a repeated rhyme which is typically about the theme of love.) Vahshi Bafqi is also a love poet. However, these two poets view ‘the beloved’ differently and the aim of this paper is to shed light on manifestation of love and the beloved in ghazals of Saadi Shirazi and poems of Vahshi Bafqi. This paper studied love and reflection thereof in literature, nature of love, different types of love, and characteristics of the beloved in ghazals and ghazal composing. At the next step, the beloved and its characteristics in Saadi Shirazi’s ghazals and in Occurrence school (a school in Persian poetry emerged in the first quarter of the tenth century) and poems of Vahshi Bafqi were explored. The beloved in Saadi’s ghazals has a transcendent position which occasionally approximates God, as depicted in Persian poetry; however, it is mostly a romantic beloved. In Saadi’s ghazals, the lover is always utterly submitted to the beloved and evidence courtesy; whereas, in most of Vahshi’s ghazals, contrary to the established poetic custom of ghazal, the lover averts his eyes from the beloved and no longer yearns for the beloved’ coquetry and goes after another beloved.
1- پورجوادی، نصرالله، (1387)، باده عشق، تهران: کارنامه.
2- چرمگی عمرانی، مرتضی، (1387)، «نامهای شاعرانة معشوق در غزلیات خاقانی، نظامی و سعدی»، کاوشنامه، سال نهم، شمارۀ 17، صص293ـ320.
3- حافظ شیرازی، شمس الدین محمد، (1385)، دیوان اشعار، به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی‌علی شاه.
4- دهخدا، علی اکبر، (1341)، لغتنامه، دانشگاه تهران: موسسه دهخدا.
5- ذوالفقاری، حسن، (1369)، «بابا فغانی و مکتب وقوع»، مجلة کیهان اندیشه، شمارۀ 33.
6- رازی، امین بن احمد، (1384)، هفت اقلیم، به کوشش محمدرضا طاهری، تهران: سروش.
7- زرین کوب، عبدالحسین، (1369)، دنبالة جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
8- سبحانی، توفیق، (1386)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: زوّار.
9- ستاری، جلال، (1385)، عشق صوفیانه، تهران: مرکز، چاپ چهارم.
10- سجادی، جعفر، (1350)، فرهنگ لغات واصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانة طهوری.
11- سعدی، مصلح بن عبدالله، (1377)، دیوان اشعار، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
12- سهروردی، یحیی بن حبیش، (1348)، مجموعة آثار فارسی شیخ اشراق شهاب الدین سهروردی، تصحیح حسین نصر، تهران: قسمت ایران‌شناسی انستیتوی فرانسوی پژوهش‌های علمی در ایران.
13- شبلی نعمانی، محمد، (1363)، تاریخالشعرا و ادبیات ایران یا شعرالعجم، ترجمة محمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: دنیای کتاب، چاپ دوم.
14- شمیسا، سیروس، (1376)، سیر غزل از آغاز تا امروز، تهران: فردوسی، چاپ پنجم.
15- ______ ، (1386)، سبکشناسی شعر، ، تهران: میترا، چاپ سوم.
16- ______ ، (1381)، شاهدبازی در ادبیات فارسی، تهران: رامین.
17- صبور، داریوش، (1370)، آفاق غزل فارسی پژوهشی انتقادی در تحول غزل و تغزل از آغاز تا امروز، تهران: گفتار، چاپ دوم.
18- صفا، ذبیح الله، (1372)، تاریخ ادبیات ایران، ج. 4- 5، تهران: فردوس، چاپ نهم.
19- عبادیان، محمود، (1384)، تکوین غزل و نقش سعدی، مقدمهای بر جامعهشناختی و زیباشناختی غزل فارسی و غزلیات سعدی، تهران: اختران.
20- غلامرضایی، محمد، (1377)، سبکشناسی شعر از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
21- کاتوزیان، محمدعلی، (1385)، سعدی شاعر عشق و زندگی، تهران: مرکز.
22- گلچین معانی، احمد، (1348)، مکتب وقوع در شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
23- مؤتمن، زین العابدین (1371)، تحول شعر فارسی، چاپ چهاردهم، تهران: کتابخانة طهوری.
24- میر، محمد؛ کیچی، زهرا، (1393)، «جلوة معشوق در آیینة شعر وحشی بافقی»، پژوهش‌نامه ادب غنایی، سال دوازدهم، شماره 23، صص 245-262.
25- وحشی بافقی، کمال الدین (1371)، دیوان اشعار، با مقدمة سعید نفیسی، تهران: جاویدان، چاپ پنجم.
26- یزدان پناه، مهرعلی؛ عدنانی، روجا، (1391)، «بررسی تطبیقی جلوة معشوق در غزلیات خاقانی و سعدی» فصلنامۀ مطالعات زبان و ادبیات غنایی، دورۀ 2، شمارۀ 2، صص 95-106.
_||_3. Ebadian, M., (2005), The Development of Ghazal and Saadi's Role, An Introduction to the Sociology and Aesthetics of Persian Ghazal and Saadi Ghazals, Tehran: Akhtaran.4. Gholamrezaei, M., (1998), Poetry Stylistics from Rudaki to Shamloo, Tehran: Jami.5. Golchin Maani, A., (1969), The School of Occurrence in Persian Poetry, Tehran: Iranian Culture Foundation.
7. Katozian, M., (2006), Saadi, poet of love and life, Tehran: Center.8. Mir, M.; Kichi, Z., (2014), "The face of the beloved in the mirror of Bafghi's wild poetry", Research Journal of Lyrical Literature, Twelfth Year, No. 23, pp. 245-262.9. Mo'tamen, Z. (1992), The Evolution of Persian Poetry, Fourteenth Edition, Tehran: Tahoori Library.
11. Razi, A., (2005), Seven Climates, by M. Taheri, Tehran: Soroush.12. Sa’di Shirazi, M., (1998), Poetry Divan, by the efforts of Kh. Khatib Rahbar, Tehran: Mahtab.13. Saboor, D., (1991), Afagh Ghazal Farsi: A critical study on the evolution of Ghazal and Ghazal from the beginning to today, Tehran: Goftar, second edition.14. Safa, Z., (1993), History of Iranian Literature, Vol. 4, 5. Tehran: Ferdows, Ninth Edition.15. Sajjadi, J., (1971), Dictionary of Mystical Words, Terms and Interpretations, Tehran: Tahoori Library.16. Sattari, Jalal, (2006), Sufi love, Tehran: Markaz, fourth edition.17. Shamisa, S., (1997), The journey of lyric from the beginning to today, Tehran: Ferdowsi, fifth edition.18. Shamisa, S., (2002), Homosexuality in Persian literature, Tehran: Ramin.19. Shamisa, S., (2007), Poetry Stylistics, Tehran: Mitra, third edition.20. Shebli Nomani, M., (1984), History of Iranian Poets and Literature or Ajam Poetry, translated by M. Fakhr Daei Gilani, Tehran: Book World, second edition.21. Sobhani, T., (2007), History of Iranian Literature, Tehran: Zovar.22. Suhrawardi, Y., (1969), Collection of Persian works of Sheikh Ishraq Shahabuddin Suhrawardi, edited by Hossein Nasr, Tehran: Department of Iranian Studies, French Institute of Scientific Research in Iran.23. Vahshi Bafghi, K. (1992), Poetry Divan, with introduction by Saeed Nafisi, Tehran: Javidan, fifth edition.24. Yazdanpanah, M.; Adnani, R., (2012), "A Comparative Study of the Beloved's Front in Khaghani and Saadi's Lyric Poems" Quarterly Journal of Linguistic Language and Literature Studies, Vol. 2, No. 2, pp. 95-106.25. Zarrinkoob, A., (1990), The Search for Sufism in Iran, Tehran: Amirkabir, Third Edition.