تحلیل نگاه عرفانی به درد و رنج در گزیدۀ متون عرفانی قرن‌های پنجم، ششم و هفتم
محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی
احمد امیری خراسانی
1
(استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)
فاطمه نیک پناه
2
(دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران)
کلید واژه: ادبیات فارسی, رنج, درد, متون عرفانی,
چکیده مقاله :
در مجموعۀ عرفان و ادبیات، درد و رنج یکی از احساسات و هیجانات مهم در ساحت نفسانی انسان است. به لحاظ حیات کلی بشری نیز درد و رنج از وجوه تأثیربرانگیزی به شمار می‌آید. این مقولۀ خاص یکی از هفت مفهوم و مسائل اصلی انسان در طول تاریخ به صور گوناگون بوده است و با تمام مفاهیم درونی و ارتباط آن با مفاهیم مشابه، یکی از دغدغه های جدی انسان در هر زمان و مکانی بوده، هست و خواهد بود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی درد و رنج از منظر ادبیات و عرفان در گزیدۀ متون قرن‌های 5 و 6 و 7 می‌پردازد و هدف از آن آگاهی یافتن از نوع نگاه عارفان به این مقولۀ بنیادین بشر است. نتیجه اینکه منظور از درد و رنج، درد جسمانی و مادی نیست؛ بلکه دردی روحانی است و این درد در انسان اندیشه‌ورز، از پایه‌های رسیدن به کمال است و تجربۀ نوع انسان در طول عمر خود گواه آن است که زندگی بشر همیشه و در همه جا توأم با درد و رنج بوده است، اما درد روحانی انسان را می‌سازد و باعث کمال روح و معرفت او می‌شود، درک این درد نه تنها رنج‌آور نیست، بلکه لذت‌بخش و بالنده نیز هست. درد و رنج در آغاز باعث شوق حرکت در انسان می‌شود و سپس انسان را به آگاهی می‌رساند و در نهایت کمال روحی را در او ایجاد می‌کند.
Among mysticism and literature, suffering is one of the most important feelings and emotions in the human psychic realm. In general, suffering is one of the most influential aspects of human being. This particular category has been one of the seven main concepts and issues of man throughout history in various forms and with all the internal concepts and its connection with similar concepts, it has been and will be one of the serious concerns of human beings at any time and place. Therefore, this descriptive-analytical study has examined pain and suffering from the perspective of literature and mysticism and its types in the 5th, 6th and 7th centuries, and its purpose is to find out the type of mystics view of this fundamental category of human beings. The conclusion is that suffering does not mean physical and material pain, but spiritual pain, and this pain is one of the foundations of perfection in the thinking human being, and the experience of the human race and every human being during his lifetime proves that human life it has always and everywhere been accompanied by pain and suffering but the spiritual pain makes man and causes the perfection of his soul and knowledge that this is a mystical and spiritual pain is not only painful but also enjoyable. Suffering first causes the desire to move in man and then informs man and finally creates spiritual perfection in him, which is the evolution of suffering.
قرآن کریم (1373)، ترجمۀ الهی قمشهای، تهران: انتشارات رشیدی و مهشاد.
ابن عربی (بی تا)، الفتوحات المکیه، ط. 1، بیروت: دارالمصادر.
______ (1422 ق) محاضره الابرار و مسامره الاخیار، تحقیق محمد عبدالکریم النمری، ج 2، ط1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
اونامونو، میگل .د (1385)، درد جاودانگی، ترجمۀ بهاء الدین خرمشاهی، تهران: ناهید.
باقری، خسرو (1383)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، جلد 1، تهران: مدرسه.
بقلی شیرازی، روزبهان (1344)، شرح شطحیات، به اهتمام هنری کربن،چاپ اول، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران
پورنامداریان، تقی (1380)، در سایه آفتاب، تهران: سخن.
دوباتن، آلن (1385)، تسلیبخشی‌های فلسفه، ترجمۀ عرفان ثابتی، تهران: ققنوس، چاپ سوم.
رازی، نجم الدین(1380)، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
رنجبر، امیرحسین (1381)، بودا (در جستجوی ریشههای آسمان)، تهران: انتشارات فیروزه.
زرین کوب، عبدالحسین (1373)، با کاروان حله، تهران، سخن، چاپ نهم.
______________ (1378)، صدای بال سیمرغ، تهران: سخن.
______________ (1381)، سرّ نی نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، ج اول، تهران: انتشارات علمی.
زمانی، کریم (1389)، میناگر عشق شرح موضوعی مثنوی معنوی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
سنایی، مجدود بن آدم (1363)، دیوان سنایی، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: انتشارات سنایی.
__________________ (1375)، دیوان حکیم سنایی غزنوی، به اهتمام پرویز بابایی، تهران: نگاه.
__________________ (1377)، حدیقه الحقیقه، به کوشش محمد روشن، تهران: نگاه.
سهروردی، شهابالدین (1380)، مجموعه مصنفات شیخ الاشراق، ج 2، تصحیح سید حسن نصر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)، زبور پارسی، تهران: آگاه، چاپ دوم.
عراقی، فخرالدین(1363)، کلیات عراقی، تصحیح سعیذ نفیسی، تهران:سنائی.
عسگری، زهرا، رضا محمدی چابکی؛ رضاعلی نوروزی (1396)، «از رنج تا گنج: تحلیل رویکردهای سه‌گانه به نقش تربیتی رنج»، نشریۀ اندیشه های نوین تربیتی، شماره1، دورۀ 13، صص 51-71.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1383)، مصیبتنامه، تصحیح نورانی وصال، تهران: زوار، چاپ ششم.
______________________ (1383)، منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
______________________ (1384)، الهینامه، تصحیح فؤاد روحانی، تهران: زوار، چاپ هشتم.
______________________ (1384)، اسرارنامه، تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: زوار، چاپ ششم.
______________________ (1388)، مصیبتنامه، تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، تهران: سخن، چاپ چهارم.
فرانکل، ویکتور (1394)، انسان در جستجوی معنا، ترجمۀ امیر لاهوتی، تهران: انتشارات جامی.
فرمهینی فراهانی، محسن (1378)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: اسرار دانش.
فروزانفر، بدیع الزمان (1370)، احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر، چاپ پنجم.
فیض کاشانی، محسن (1373)، اخلاق حسنه، ترجمۀ محمد باقر ساعدی، تهران: پیام عدالت.
گرجی، مصطفی، فاطمه کوپا؛ محمدرضا کهدانی (1389)، «مفهوم درد و رنج در نگاه شاعران زن معاصر (با تأکید بر اشعار فروغ فرخزاد و سیمین بهبهانی)»، فصلنامۀ علمی و پژوهشی نقد ادبی شماره 9، صص 141-162.
گرجی، مصطفی(1398)، الفبای درد، تهران: نشر خاموش.
ملکیان، مصطفی (1383)، «درد کجا؟ رنج کجا؟»، بازتاب اندیشه، شماره 57 و 58.
مولوی، جلال الدین (1363)، مثنوی، به تصحیح نیکلسون، ج 1، تهران: امیرکبیر.
________________ (1371)، مکاتیب، تصحیح توفیق سبحانی، تهران: مرکز نشر.
________________ (1381)، فیه ما فیه، به تصحیح و حواشی بدیع الزمان فروزانفر، ج 5، تهران: امیر کبیر.
____________(1386)، مثنوی معنوی به تصحیح نیکلسون، چاپ دوم تهران:تمیشه.
مهتدی، حسین (1398)، «واکاوی ماهیت و مفهوم درد و رنج در اشعار فهدالعسکر»، پژوهش‌نامه ادب غنایی، شماره 32، صص 217-236.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1357)، کشف الاسرار و عده الابرار، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
هجویری، علی بن عثمان (1386)، کشفالمحجوب، تهران: سروش.
_||_References:
The holy Quran (1994), Trans, by Ghomshei, Tehran: Rashidi and Mahshad publications.
Asgari, Z, Mohammadi Chabaki, R, Norouzi, R. A. (2017), From suffering to treasure, analysis of three approaches to the educational role of suffering, journal of New Thoughts, no. 1, Vol. 13.
Attar Neishabouri, F (2004), Mosibat Nameh, edited by Noorani Vesal, sixth edition, Tehran: Zavvar publications.
_________________ (2004), Mantiq al-Tair, edited by M. R. Shafiei Kadkani, Tehran: Sokhan publications.
_________________ (2005), Elahi Nameh, edited by Fouad Rouhani, Eighth edition, Tehran: Zavvar publications.
________________ (2005), Asrar Nameh, edited by S. Goharin, sixth edition, Tehran: Zavvar publications.
________________ (2009), Mosibat Nameh, edited by M.R. Shafiei Kadkani, fourth edition, Tehran: Sokhan publications.
Bagheri, Kh. (2004), A New look at Islamic education, vol. 1, Tehran: Madreseh.
De Botton, A. (2006), Consolations of philosophy, trans. by E. Sabeti, third edition, Tehran: phoenix.
Eraghi, F (1984), Complete Works of Eraghi, edited by S. Nafisi, Tehran: Sanai.
Faiz Kashani, M. (1994), Fair Ethics, trans. by Sa'edi, M. B. Tehran: Message of justice.
Farmahini Farahani, M. (1999), Descriptive Dictionary of educational sciences, Tehran: Secrets of knowledge.
Forouzanfar, B. (1991), Masnavi's Hadiths, fifth edition, Tehran: Amir Kabir publications.
Frankel. V. (2015), Man in search of meaning, trans. by A. Lahouti, Tehran: Jami publications.
Gorji, M, Koupa, F, Kahdani, M. R. (2010), The concept of suffering in the view of contemporary female poets, no. 9, Literary criticism journal.
Gorji, M. (2019), Alphabet of pain, Tehran: Silent publicathions.
Hujviri, A. (2007), Kashf al Mahjoob, Tehran: Soroush.
Ibn Arabi (nd.), Fotohat –al Mecca, Vol 1, Beirut: Dar al-Masader.
_______ (1422 H), Mohazerat al-Abrar and Masamareh al-Akhyar, research by M. A. al-Namri, vol. 1, Beirut: Dar al-Kitab al-Elmiyeh.
Malekian, M. (2004), Where is the pain? Where is the suffering? Haft Rang Journal, no. 22.
Meybodi, A. (1978), Kashf al-Asrar, edited by A. A. Hekmat, Tehran: Amir Kabir.
Mohtadi, H. (2017), An Analysis of the nature and concept of suffering in Fahd al-Askar’s poems, No. 32, Lyrical Literature journal.
Pournamdarian, T. (2001), In the shadow of the sun, Tehran: Sokhan.
Ranjbar, A. H. (2002), Buddha (in search of the roots of heaven), Tehran: Firoozeh publications.
Razi, N. (2003), Mersad al-Ebad, edited by M Amin Riahi, second edition, Tehran: Scientific and Cultural publications.
Roozbehan Baqli Shirazi, (1965), Description of surfaces, edited by H. Corbin, Tehran: French Iranian studies association in Iran.
Rumi, J, (1992), Makatib, edited by Tawfiq Sobhani, Tehran: Markaz Publications.
_______ (1984), Masnavi, edited by Nicholson, vol. 1, Tehran: Amir Kabir.
_______ (2002), Fih Ma Fih, edited and annotated by B Forozanfar, vol. 5, Tehran: Amir Kabir.
Sanai, A. (1984), Sanai's Divan, by the efforts of Modarres Razavi, Tehran: Sanai publications.
_______ (1996), Divan of Hakim Sanai, edited by P. Babai, Tehran: Negah publications.
_______ (1998), Hadigheh al-Haqiqah, by M. Roshan, Tehran: Negah publications.
Shafiei Kadkani, M. R. (2001), Persian Zabour, second edition, Tehran: Aghah.
Suhrawardi, Sh. (2001), Collection of sheikh ishraq manuscripts, vol. 2, edited by S. H. Naser, Tehran: Institute of cultural studies and research.
Unamuno, M (2006), The pain of Immortality, trans. by B. Khorramshahi, Tehran: Nahid.
Zamani, K. (2010), Minagar of Love: thematic description of Masnavi Manavi, third edition, Tehran: Ney publications.
Zarrinkoob, A. (1994), With Caravan of Holleh, ninth edition, Tehran: Sokhan publications.
___________ (1999), The voice of Simorgh wing, Tehran: sokhan publications.
___________ (2001), The Secret of Reed: analysis and comparative Masnavi, vol. 1, Tehran: Scientific publications.