کاربست شهرسازی منظر در ساماندهی ساختار اصلی شهرها در راستای ارتقای زیست پذیری (مطالعه موردی : منطقه۳ شهر قزوین)
محورهای موضوعی : دو فصلنامه فضای زیست
محمدرضا احمدنیا
1
,
رمضانعلی شورمیج
2
*
,
نوید سعیدی رضوانی
3
1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
2 - استادیار مدعو گروه شهرسازی، گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
3 - استادیار برنامه ریزی گروه شهرسازی، دانشکده معماری وشهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران.
کلید واژه: شهرسازی منظر, زیست پذیری شهری, بازسازی منظر شهری, تراکم جمعیت شهری, منطقه 3 شهر قزوین.,
چکیده مقاله :
شهرسازی منظر رویکردی نوین در طراحی و برنامه ریزی شهری است که بر یکپارچه سازی ابعاد مختلف در طراحی شهری با تاکید بر نقش منظر تمرکز دارد. رویکرد کلی تحقیق، ترکیبی از روش های کیفی و کمی است که با هدف کاربست شهرسازی منظر در ساماندهی ساختار اصلی شهرها در راستای ارتقای زیست پذیری در منطقه 3 شهر قزوین انجام شده است. امروزه، بسیاری از شهرهای ما با چالش‌های متعددی در حوزه منظر شهری مواجه هستند. تغییرات سریع کاربری اراضی، ساخت و سازهای بی‌رویه، فرسودگی بافت‌های تاریخی و فرهنگی، و همچنین کاهش فضاهای سبز و باز، موجب تخریب و تضعیف منظر اصلی شهری شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، در بعد نهادی، شاخص "الگوهای جامع ساماندهی" با میانگین 4.282 و در بعد زیست محیطی، شاخص "اکولوژی منطقه" با میانگین 4.326 از بالاترین امتیازات برخوردار بودند. از طرف دیگر در بعد کالبدی، شاخص "خوانایی و هویت" با میانگین 2.681 و در بعد اجتماعی، شاخص "میزان جمعیت" با میانگین 2.266 از پایین‌ترین امتیازات برخوردار بودند، تحلیل تراکم جمعیت نشان داد که تراکم بالای جمعیت در مناطق مرکزی و حومه‌ای باعث بروز مشکلاتی مانند ازدحام، ترافیک، آلودگی و بافت فرسوده گردیده که بر زیست‌پذیری تأثیر منفی داشته و منظر شهری نامطلوبی را بوجود آورده است. همچنین الگوی دانه‌بندی ریزدانه و متوسط دانه در این منطقه، ضمن مزایایی مانند افزایش حس تعلق و دسترسی پیاده، با مشکلاتی نظیر کمبود نور، فضای باز و دسترسی خودرو مواجه است که نیازمند اقداماتی چون ایجاد فضای سبز، بهسازی معابر و نوسازی بافت مذکور می‌باشد. از طرفی، توزیع مناسب کاربری‌های خدماتی در این منطقه می‌تواند به افزایش دسترسی، تعاملات اجتماعی و زیست¬پذیری کمک کند. در نهایت، الگوی پیشنهادی شهرسازی منظر بر ارتقای ابعاد کالبدی و اجتماعی با رویکردهایی مانند احیای هویت، ساماندهی تراکم جمعیت، ایجاد فضای سبز و تقویت زیرساخت های اجتماعی تمرکز خواهد داشت.
Landscape urbanism is a new approach in urban design and planning that focuses on the integration of different dimensions in urban design with an emphasis on the role of landscape. The general approach of the research is a combination of qualitative and quantitative methods, which is carried out with the aim of investigating and presenting the pattern of landscape urbanization in the reconstruction of the main urban landscape with a focus on livability in the 3rd district of Qazvin city. According to the findings of the research, in the institutional dimension, the index of "comprehensive patterns of organization" with an average of 4.282 and in the environmental dimension, the index of "regional ecology" with an average of 4.326 had the highest scores.On the other hand, in the physical dimension, the "readability and identity" index with an average of 2.681 and in the social dimension, the "population ratio" index with an average of 2.266 had the lowest points. The population density analysis showed that the high population density in the central and suburban areas It has created problems such as congestion, traffic, pollution and worn-out texture, which has a negative effect on the livability of the urban landscape. Also, the pattern of fine grain and medium grain in this area, along with advantages such as increasing the sense of belonging and pedestrian access, faces problems such as lack of light, open space, and car access,which requires measures such as creating green space, improving roads, and renovating the fabric. On the other hand, the appropriate distribution of service uses in this area can help to increase accessibility, social interactions and livability.Finally, the proposed model of Manzar urban development aims at improving the physical and social dimensions with approaches such as restoring identity, organizing population density, creating green space and strengthening Social infrastructure will be the focus.
عرفانی، مژده، بحرینی، سید حسین، طبیبیان، منوچهر. (1398). تبیین فرایند تحقق منظر پایدار در شهر معاصر با بهره‌گیری از نظریه شهرسازی منظر. فصلنامه مطالعات شهری, 8(30)، 3-16.
شاملو، شبنم، نقی‌زاده، محمد، حبیب، فرح. (1397). واکاوی رویکردها و زمینه‌های نظری و تدوین چارچوب مفهومی منظر شهر. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 11(23)، 197-209.
میرزادجهرمی، سارا، پورجعفر، محمدرضا، و حاجی پور، خلیل. (1400). جایگاه منظر فرهنگی در نظام معماری و شهرسازی ایران؛ فرامطالعه مقالات علمی موجود (علمی مروری). مطالعات معماری ایران، 10(19 )، 231-244.
عرفانی، مژده، بحرینی، سیدحسین، و طبیبیان، منوچهر. (1397). بهره گیری از تفکر شهرسازی منظر در فرایند مطالعات طرح های توسعه شهری ایران (مطالعه موردی: طرح جامع سیما و منظر شهر کرج). معماری و شهرسازی پایدار، 6(2 )، 51-64.
شماعی، علی، ساسان پور، فرزانه، و مرادی، ثروت اله. (1396). ارزیابی پایداری محله های شهری با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره (مورد مطالعه: محله های منطقه 6 شهرداری تهران). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 19(2 (مسلسل 73))، 161-178.
محمدی یل سویی، مهرداد، و منصوری اطمینان، ابوالفضل. (1402). سنجش و تحلیل فضاهای زیرسطحی شهری از منظر مؤلفه های سازنده ی فضاهای زیرسطحی زیست پذیر (مورد پژوهی: ایستگاه مترو شریعتی-امام خمینی شهر مشهد). کنفرانس ملی شهرسازی و معماری دانش بنیان.
سحرخیز، مهسا، زندیه، مهدی. (1397). معماری منظر؛ گستره ای بی انتها. نشریه علمی اندیشه معماری، 2(3)، 29-43.
طاهباز، منصوره، محبی، حمید. (1402). ریشه ها و مفاهیم توسعه منظرگرا-بوم گرا و زمینه های مشترک آن با معماری و شهرسازی ایرانی.
محمدی ده چشمه، پژمان. (1398). تدوین استراتژی های راهبردی برای زیست پذیری شهرکرد بر مبنای نقش مدیریت شهری. توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 1(4 )، 81-96.
ذکاوت، سینا، رضایی، محمدرضا، و پیام، حاتم. (1399). ارتقاء سرزندگی در فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ِساماندهی منظر شهری (مطالعه موردی: شهر یاسوج). آمایش محیط، 13(50 )، 197-215.
احمدی، تقی، ذاکرحقیقی،کیانوش، پورجوهری، امیرحسین. (1400). تأثیر مؤلفه های کالبدی تبلیغات شهری در آلودگی بصری منظر شهری. دانش شهرسازی، 5(3)، 41-64.
محمدی ده چشمه، پژمان، زیاری، یوسفعلی، توکلان. (1401). بررسی و اولویت‌بندی زیست‌پذیری مناطق و محلات شهر شهرکرد. آمایش محیط، 15(58)، 179-200.
پورباقر. (1402). رویکردی طراحی مبنا به معماری سرآمد: تعامل هویت بومی و فناوری‌ها نوظهور. نقش جهان-مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی، 13(4)، 123-146.
شفیعی، ندا. کیانی ده‌کیانی، غلامرضا. ناسخیان، شهریار. آقابابایی، احسان (1403)، بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در حفاظت از منظر شهری تاریخی تهران: ارزش‌ها، ادراک شهر و روایت هویت محلی. نامه معماری و شهرسازی، 16(42)، 133-111.
سیف الدینی، فرانک. رهنمایی، محمدتقی. فرهودی، رحمت اله. جعفری مهرآبادی، مریم (1393)، روش شناسی مطالعات منظر شهری در گردشگری، مجله برنامه¬ریزی و توسعه گردشگری، 3(8)، 52-31.
همتی، مرتضی. صابونچی، پریچهر (1400)، ادراک‌کننده، ادراک شونده، محصول ادراک (ارزیابی تعابیر صاحب‌نظران از مؤلفه‌های تعریف منظر). منظر، 13(56)، 29-14.
اسماعیل دخت، مریم (1399)، نسبت تحولات قوانین و برنامه¬های توسعه شهری با منظر شهر معاصر شیراز (رساله منتشرنشده دکتری معماری منظر). پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
شاملو، شبنم. نقی زاده، محمد. حبیب، فرح (1397)، واکاوی رویکردها و زمینه های نظری و تدوین چارچوب مفهومی منظر شهر، معماری و شهرسازی آرمانشهر، 23، 209–197.
مثنوی، محمدرضا. متدین، حشمت اله. صابونچی، پریچهر. همتی، مرتضی (1400)، تحلیل مفهوم منظر و رویکرد منظر از سطح نظری تا عرصه اجرایی: مرور ادبیات نظری، مجله منظر، 13 (57)، 37-22.
Zhou, B. B., & Lv, L. (2020). Understanding the dynamics of farmland loss in a rapidly urbanizing region: a problem-driven, diagnostic approach to landscape sustainability. Landscape Ecology, 35, 2471-2486.
Mu, Y., & Zhao, Y. (2022). Landscape Urbanism: A Review of Research Progress and Future Prospects. Sustainability, 14(3), 1518.
Endreny, A. (2022). Landscape Urbanism: History, Theory, and Practice. Routledge.
Lindholm, G. (2012). 'Landscape Urbanism' and its Potential for Sustainable Urban Development. Proceedings of the 48th ISOCARP Congress 2012.
Waldheim, C. (Ed.). (2006). The Landscape Urbanism Reader. Princeton Architectural Press.
Van Berkel, D., Shashidharan, A., Mordecai, R. S., Vatsavai, R., Petrasova, A., Petras, V., ... & Meentemeyer, R. K. (2019). Projecting urbanization and landscape change at large scale using the FUTURES model. Land, 8(10), 144.
Penteado, H. M. (2021). Urban open spaces from a dispersal perspective: lessons from an individual-based model approach to assess the effects of landscape patterns on the viability of wildlife populations. Urban Ecosystems, 24(4), 753-766.
Deng, Longyun. Zhang, Qin. Cheng, Yu. Cao, Qian. Wang, Zheye. Wu, Quanyuan. Qiao, Jianmin (2022), Underlying the influencing factors behind the heterogeneous change of urban landscape patterns since 1990: A multiple dimension analysis, Ecological Indicators, Volume 140, July 2022, 108967.
Xie, Y., Hunter, M., Sorensen, A., Nogeire-McRae, T., Murphy, R., Suraci, J. P., ... & Lark, T. J. (2023). US farmland under threat of urbanization: future development scenarios to 2040. Land, 12(3), 574.
Wang, Y., He, Y., Fan, J., Olsson, L., & Scown, M. (2024). Balancing urbanization, agricultural production and ecological integrity: A cross-scale landscape functional and structural approach in China. Land Use Policy, 141, 107156.
Ipek, F (2022), On Atmosphere as a Visual Phenomenon in Architectural Aesthetic. R Husain HERITAGE AND THE CITY: Values and beyond 1-11. Istanbul: Cinius Yayanlari.
Lindholm, G. (2011). Visible gestures: On Urban Landscape Perspectives in Planning. Planning Theory, 11(1), 5-19.
Marshall, W. E. (2013), An evaluation of livability in creating transit-enriched communities for improved regional benefits. Research in Transportation Business & Management, 54-68.